Бозии мукотибаӣ
Бозии мукотибаӣ — яке аз навъҳои хеле маъмули бозиҳои ғоибона дар шатранҷ, ки ҳарифон гаштҳои худро бевосита аз тариқи почта ирсол медоранд. Бозии мукотибаӣ бори нахуст соли 1694 дар китоби шарқшиноси англис Т. Хайда «Дар боби бозиҳои шарқиён» ёдоварӣ шудааст. Ӯ менависад: «Шунидам бозаргонони венетсиягию хорватӣ, ки дар дуриҳои дур аз ҳам зиндагӣ доранд, байни худ бо кумаки мукотиба шатранҷ мебозанд». Ж. Ж. Руссо дар романи хеш — «Омурзиш» (1782-89) пиромуни ин бозӣ ёдоварӣ кардааст.
Дар асри 19 дар байни дастаҳо (мас., Лондон ва Эдинбург, 1824-28; Маскав ва Петербург, 1978-79) ва низ афрод мусобиқаҳо ба воситаи мукотиба барпо мегардид. Дар охири асри 19 ва ибтидои асри 20 шатранҷбозони Амрикои Ҷанубӣ ва Шимолӣ, Африқо низ ба бозии мукотибаӣ рағбат пайдо карданд. Бозиҳои бузурги байналмилалӣ доир гардиданд. Соли 1928 Иттиҳоди байналмилалии шатранҷи мукотибаӣ (аз соли 1951 Федератсияи ҷаҳонии шатранҷи мукотибаӣ) таъсис ёфт. Аз он замон чемпионатҳои ҷаҳон ва инчунин мусобиқаҳои олимпӣ байни дастаҳо доир мегарданд. Нахустин финали чемпионати ҷаҳон оид ба шатранҷи мукотибаӣ соли 1950 баргузор шуд. Аз соли 1951 то ин дам 21 мусобиқаи финалӣ созмон дода шудааст, ки 18-тои он бо комёбӣ анҷом ёфт. Чемпионати ҷаҳон оид ба бозии мукотибаӣ миёни занон аз соли 1968 ин ҷониб роҳандозӣ шудааст, ки то имрӯз 8 бозии ниҳоӣ (финал)-и он анҷом ёфтааст. Аз соли 1949 Олимпиадаи бозии мукотибаӣ барпо мешавад. То ин дам 17 олимпиада доир гардидааст. Дар ҳайати дастаҳо ба намояндагии ҳар кишвар 6 тахта барои мардон ва 4 тахта барои занон дохил шудааст.
Чемпионати чахон оид ба шохмѻт байни мардон вироиш
| # | Солхо | Чемпион | Миллат |
|---|---|---|---|
| 01. | 1950-1953 | Сесил Пурди |  Австралия
|
| 02. | 1956-1959 | Вячеслав Рагозин |  ИҶШС
|
| 03. | 1959-1962 | Алберик О'Келли |  Белгия
|
| 04. | 1962-1965 | Владимир Загоровский | ИҶШС
|
| 05. | 1965-1968 | Ханс Берлинер |  ИМА
|
| 06. | 1968-1971 | Хорст Риттнер |  Олмон
|
| 07. | 1972-1976 | Якоб Ӡстрин | ИҶШС
|
| 08. | 1975-1980 | Ҷорн Слот |  Денмарк
|
| 09. | 1977-1983 | Тону Оим | ИҶШС
|
| 10. | 1978-1984 | Витас Палчаускас | ИМА
|
| 11. | 1983-1989 | Фриц Баумбах | Олмон
|
| 12. | 1984-1991 | Григорий Санакоев | ИҶШС
|
| 13. | 1989-1998 | Михаил Уманский |  Русия
|
| 14. | 1994-2000 | Тону Оим |  Эстония
|
| 15. | 1996-2002 | Герт Тиммерман | Нидерланд |
| 16. | 1999-2004 | Тунч Хамарат |  Австрия
|
| 17. | 2002-2007 | Ивар Берн | Норвегия |
| 18. | 2003-2005 | Ҷооп ван Остером | Нидерланд |
| 19. | 2004-2007 | Кри стоф Леортард | Франџия |
| 20. | 2004-2011 | Пертти Лехикойнен | Финляндия |
| 21. | 2005-2008 | Ҷооп ван Остером | Нидерланд |
| 22. | 2007-2010 | Александр Дронов | Русия
|
| 23. | 2007-2010 | Ульрих Стефан | Олмон
|
| 24. | 2009-2011 | Маржан Семри |  Словения
|
| 25. | 2009-2013 | Фабио Финоккиаро |  Итолиё
|
| 26. | 2010-2014 | Рон Лангвелд | Нидерланд |
| 27. | 2011-2014 | Александр Дронов | Русия
|
| 28. | 2013-2016 | Леонардо Любичич |  Хорватия
|
| 29 | 2015-2018 | Александр Дронов | Русия
|
| 30 | 2017-2019 | Андрей Кочемасѻв | Русия
|
| 31 | 2019-2022 | Фабиан Сҭанах, Кристиан Мук, Рон Лангвелд |
Польша Австрия Нидерланд |
| 32 | 2020-2022 | Ҷон Здвардс | ИМА
|
Бозиҳои олимпӣ барои дастаҳои мардона вироиш
Эзоҳ вироиш
Адабиёт вироиш
- Бозии мукотибаӣ // Боз — Вичкут. — Д. : СИЭМТ, 2014. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 3). — ISBN 978-99947-33-46-0.