Википедиа

Артиш (ибҳомзудоӣ): Тафовут байни таҳрирҳо

Browse history interactively
← Фарқияти аввалинаФарқияти баъдина →
Content deleted Content added
ВизуалӣВики-матн
х таҳрир
викификация, исправление, обновление, дополнение
Сатри 1:
{{Ягонҳои низомӣ}}
[[Акс:CIMG3656 oesterr bheer gd-k.jpg|thumb|right|250px|]]
'''Артиш''' (аз {{lang-pal|«''artēštār''»}} ‘''сарбоз'', ''лашкарӣ'', ''ҷанговар'', ''сипоҳӣ''’ < {{lang-ae|«''raθaē-štar-''»}} ‘''гардунасавор'', ''разманда''’ («''raθa''-» ‘''гардуна''’ + «štar-» ‘''истода''’)<ref>''Ҳасандӯст, Муҳаммад''. Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. Зери назари Баҳман Саркоротӣ. Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Нашри осор, 1383. ISBN: 964-7531-28-1. саҳ. 75</ref>:
'''Артиш''' ё '''Сипоҳ''' маъмулан маҷмуъаи аз Нируҳойе омӯзишдида аз [[Сарбозон]] ҳастанд, ки баройи набард дар [[Ҷибҳа]]ҳо ва Майдонҳои ҷанг омӯзиш дидаанд. Артиш ё сипоҳ набояд бо нируҳойи [[черик]]и ё сарбозони шаҳрванде, ки муваққатан мусаллаҳ шудаанд ё Нируҳои басиҷ шудаи муваққат монаднд [[басиҷ]] дар [[Эрон]] иштибоҳ гирифта шаванд.
# [[Нерӯҳои мусаллаҳ|маҷмуъи созмони низомии ҳар кишваре]];
# [[Нерӯҳои заминӣ|нерӯҳои заминии ҳар кишваре]];
# [[Ягони низомӣ|ягони низомие]], ки аз як ситод, қароргоҳи фармондеҳӣ, ду — се [[сипоҳ]] ва ягонҳои кумакии онҳо ташкил шуда ва қобилияти амалиётии мустақил дорад.
 
== Решашиносӣ ==
Нируҳойи артишҳо аз замонҳои бостон то замони садаҳои миёна пиёданизом ва аспсавор буданд, ки бо [[Шамшер]], [[Найза]], [[гурз]] ва [[Каманд]] ва [[Манҷаниғ]] ба ҷанг мепардохтаанд. Вале акнун нируҳои артиш би васойили пишрафтатар монанди [[туфанг]]ҳои бо дурбинҳои [[фурӯсурх]] ва [[тӯп]], [[тонк]], [[мусалсал]] ва [[мушакҳоӣ дӯшпартоб]] муҷаҳҳаз шудаанд ва дар ҷанг дар ҳаво ва дарё низ кашида шудаст ва нируҳойи ҷудогонаи баройи онҳо мавҷуд мебошад.
 
Вожаи «артиш» дар забонҳои порсии бостон ва миёна вуҷуд надошта ва бо равиши «пасинсозӣ» (back-formation) аз «артишдор» сохта шуда, ки дар фарҳангҳо «разманда, сипоҳӣ, лашкарӣ» таъбир шудааст. Ин вожа дар порсии миёна «artēštār» (‘сарбоз’, ‘лашкарӣ’, ‘ҷанговар’, ‘сипоҳӣ’) буда, ки аз вожаи авестоии «raθaē-štar-» (‘гардунасавор’, ‘разманда’; аз «raθa-» – ‘гардуна’ + «štar-» – ‘истода’ дар эронии бостон) гирифта шудааст. Вожасозон ин вожаро сохташуда аз «артиш» + «-дор» ба маънии «дорандаи артиш, сипаҳбад» пиндошта ва «артиш»-ро аз он ҷудо кардаву онро ба маънии «сипоҳ, лашкар» хусусан ва «маҷмуи сипоҳиён ва нерӯҳои мусаллаҳи кишваре» умуман ба кор бурданд.
== Корбурд ==
Вожаи Артиш бештар баройи нируҳои мунтазам ва имрӯз ба кор меравад. Вожаи [[Сипоҳ]] низ мумкин аст бароӣи ин нирӯҳо ба кор равад ва ин баста ба номи аст, ки он созмон барои худ гузида аст.
[[Сипоҳ]] ба фаровони дар мутуни гузашта ба вижа [[Шоҳнома]] ба кор рафта аст. Баройи ишора аз нируҳоӣ марбут ба замони гузашта аз вожаи сипоҳ баҳра мегиранд. Масалан мегуянд сипоҳи [[Куруш]] на артиши Куруш.
 
== Артиш дар ҷаҳон ==
 
Дар шумори аз кишварҳо монанди [[Эрон]], чанд созмон вазифаи аз нируҳои мусаллаҳ бархурдор аст ва маъмӯлан ҳар як вазифаи вижаи худро доранд. Масалан дар Эрон [[Артиши Эрон]] ва Сипоҳи посдорони Чумҳурии исломии Эрон ҳар ду нируҳои пиёда, дарёӣ ва ҳавоӣ барои ҷанг доранд, вали вазифаи ҳар як бо дигаре фарқ дорад.
Нерӯҳои артишҳо аз замонҳои бостон то садаҳои миёна бештар пиёда ва савора буданд ва бо [[шамшер]], [[найза]], [[гурз]], [[каманд]] ва [[манҷаниқ]] меҷангиданд. Вале акнун нерӯҳои артиш бо ҷангафзорҳои пешрафтае чун [[туфанг]]ҳои дорои дурбинҳои [[фурӯсурх]], [[тӯп]], [[тирбор]], [[мушакҳои дӯшпартоб]], [[тонк]] ва [[чархбол]]у [[ҳавопаймо]]ҳо муҷаҳҳаз шудаву дар замин, дарё, ҳаво ва фазо меҷанганд.
 
== Ҷусторҳоӣ вобаста ==
{{commons|military}}
* [[Сипоҳ]]
* [[Нерӯи заминӣ]]
* [[Нируи пиёданизом]]
* [[НируиНерӯи дарёӣ]]
* [[НируиНерӯи ҳавоӣ]]
== Эзоҳ ==
 
{{эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Артиш]]
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/wiki/Артиш_(ибҳомзудоӣ)"