Босмачиҳо: Тафовут байни таҳрирҳо

** [[Ведомственная (военизированная) охрана железнодорожного транспорта|Охрана НКПС]] (1921-1942)

** [[Интернациональные части]]

{{Арманистон}} [[Дашнакцутюн]] (1918—1919)<ref name="Дашнаки">[http://greylib.align.ru/502/dashnaki-v-turkestane.html Нурани. Кровавый след дашнаков в Туркестане & Шухрат Барлас. Дашнаки в Туркестане]</ref>{{Неавторитетный источник|23|10|2018}}<br>

{{Флаг БНСР}} [[Бухарская Народная Советская Республика|БНСР]] (1920—1924)<br>

** [[Шура-и-Улема]]

{{Парчам|Хивинское ханство|1917}} [[Хивинское ханство]] (1918—1920)<br>

{{Русия}} [[Закаспийское временное правительство]] (1918—1920)<br>

{{Русия}} [[Белое движение]] (1918—1920):

более 10&nbsp;000 пленных,<br>сложивших оружие и перешедших границу

}}

 

Босмачиён худро муҷоҳид (ҷиҳодкунанда) меномиданд. Ҳокимияти Шӯравӣ ин муҷоҳидонро ба гордиёни сафеди Руссия монанд дониста, бо забони ма­ҳаллиёни ҶМШС Туркистон онҳоро бо калимаи «босмоқ­чӣ» ба маънои ғоратгар, то­роҷ­гар, яъне, чун тороҷ­га­рон, ғоратгарон, зеркунандагон, пахшкунандагон ном­гузорӣ карда буданд, ки баъдан дар таърихнигорӣ исти­лоҳи собит шуд. Бино ба тар­киби гуногуни ин ҳаракат ва аҳдо­фи мухталифи ширкаткунан­дагони он вобаста ба хост­го­ҳи иҷтмоиашон ва бо мақса­ди умумии нест кардани душ­ман дар як ҷабҳа мутта­ҳид шуда, ҷангидан ба муқо­били Шӯроҳо бо гузашти камтар аз як аср изҳори назар ва дидгоҳҳои гуногун дар байни олимону муаррихон ро­ҷеъ ба сабабҳои пайдоиш ва заминаҳои фарҳангию сиё­сӣ, муваффақиятҳои нахустин ва шикасти ниҳоии Б. ва арзёбии хусусиятҳои ин ҳаракат ба вуҷуд омадааст. Аз рӯи ҳадафҳои сиёсӣ, иқтисодӣ ва маънавиию мазҳабии сарони гурӯҳҳои мухолиф (Шӯравию босмачигӣ) метавон ҳақиқати ин ҳаракатро дар маҷмӯъ дарёфт. Яъне ба Б. на аз рӯи иштирокашон дар ҳаракати зиддишӯравӣ, балки аз рӯи мақсадҳои зоҳирию ботинии сарваронашон баҳо додан зарур аст. Босмачигарӣ ҳамчун ҳаракати зид­дишӯра­вӣ дар Тоҷикистон се марҳаларо тай намудааст: ноябри соли 1917 — июни соли 1918; июли соли 1918 — октябри со­ли 1923; ноябри соли 1923 — соли 1935.