Артишсолор: Тафовут байни таҳрирҳо
Content deleted Content added
Omid Jeyhani (баҳс | ҳисса) |
Omid Jeyhani (баҳс | ҳисса) х ислоҳ, навсозӣ |
||
Сатри 2:
| image = Tajikistan-Army-OF-9.png
| image_size = 100px
| caption = ''Сардӯшии артишсолор дар [[Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон|Нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон]]''
| image2 =
| caption2 =
Сатри 22:
''Артишсолор'' дар нерӯҳои мусаллаҳ маъмулан симати фармондеҳи олии [[Нерӯҳои мусаллаҳ|маҷмуъи созмони низомии ҳар кишваре]] ё фармондеҳии '''[[артиш]]'''ро дорад, ки [[Ягони низомӣ|ягоне амалиётӣ-тактикиест]], ки аз як ситод, қароргоҳи фармондеҳӣ, ду — се [[сипоҳ]] ва ягонҳои ёрирасон ташкил шуда ва қобилияти амалиётии мустақил дорад<ref>[http://www.mtrd.ir/sites/default/files/journals-files/کامل%20کتاب%20تصحیح%20شده.pdf ''Фарҳанги ҳазор вожаи низомӣ''. — Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Дафтари вожагузинии низомии Ситоди кулли Нерӯҳои мусаллаҳи Эрон, 1392. – с. 50; 193]</ref>.
==
«''Артишсолор''» аз ду вожа сохта шудааст: ''[[артиш]]'' ({{lang-fa|'''ارتش'''}} > {{lang-pal|''artēštār''}} «''сарбоз'', ''лашкарӣ'', ''ҷанговар'', ''сипоҳӣ''» > {{lang-ae|''raθaē-štar-''}} «''гардунасавор'', ''разманда''»)<ref>''Ҳасандӯст, Муҳаммад''. Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. Зери назари Баҳман Саркоротӣ. Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Нашри осор, 1383. ISBN: 964-7531-28-1. с. 75</ref> + ''[[солор]]'' ({{lang-fa|'''سالار'''}} > {{lang-pal|''sālār''}} > {{lang-xpr|''sarδār''}} > эронии бостон: ''*sar(a)-dāra-''). Мақулаи дастурии ин вожа исм ва сохтвожаи он ба сурати [исм (''артиш'') + [[исм]] (''солор'')] аст. Дар сохти ин исм аз фароянди вожасозии таркиб истифода шудааст. «''Солор''» гунае дигар аз «''сардор''» аст, ки аз куҳантарин замонҳо ба маънои «''раҳбар, пешво, фармондеҳ; генерал''» дар номгузории симату дараҷаҳои низомӣ ба кор меравад.
Вожаи «''артиш''» дар забонҳои порсии бостон ва миёна вуҷуд надошта ва бо равиши «''пасинсозӣ''» ({{lang-en|back-formation}}) аз «''артишдор''» ({{lang-pal|''artēštār''}}) сохта шуда, ки аз вожаи авестоии «''raθaē-štar-''» (‘''гардунасавор''’, ‘''разманда''’; аз «''raθa''-» – ‘''гардуна''’ + «''štar''-» – ‘''истода''’ дар эронии бостон) гирифта шудааст. ''Фарҳангистони забони Эрон'' ин вожаро сохташуда аз «''артиш''» + «-''дор''» ба маънии «''дорандаи артиш'', ''[[Сипаҳсолор|сипаҳбад]]''» пиндошта ва «''артиш''»-ро аз он ҷудо кардаву онро ба маънии «''[[сипоҳ]]'', ''[[лашкар]]''» хусусан ва «''[[Нерӯҳои мусаллаҳ|маҷмуъи сипоҳиён ва нерӯҳои мусаллаҳи кишваре]]''» умуман ба кор гирифтаанд<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/artestar-learned-calque ''W. Sundermann''. ARTĒŠTĀR, Encyclopædia Iranica. Vol. II, Fasc. 6, pp. 661-662]</ref>.
''Фарҳангистони Эрон'' бо пешниҳоди ''Анҷумани вожасозии артиш'' дар соли 1935 «''артиш''»-ро ҷойгузини истилоҳоти туркӣ-муғулии «''қӯшун''» ({{lang-fa|'''قشون'''}}) кард<ref>[http://ganjineh.nlai.ir/article_1831.html ''Рустоӣ, Муҳсин''. Вожагони низомии мусаввиби Фарҳангистони Эрон (1314 — 1320 ҳ.ш.) // Фаслномаи «''Ганҷинаи аснод''». Зимистони 1373, №16. — с. 38]</ref>. Ин истилоҳ ҳамакнун дар Тоҷикистон низ расман ба кор меравад.
Сатри 33:
== Пешина ==
«''Артишдорон солор''» ({{lang-pal|'''''artēštārān-sālār'''''}}) баландпоятарин мақоми низомӣ пас аз [[шоҳаншоҳ]] дар замони [[Давлати Сосониён|Сосониён]] буд<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/artestaran-salar-chief-of-the-warriors-a-high-ranking-title-in-sasanian-times-see-artestar- ''W. Sundermann''. ARTĒŠTĀRĀN SĀLĀR, Encyclopædia Iranica. Vol. II, Fasc. 6, p. 662]</ref><ref>''Дьяконов М. М.'' Очерк истории древнего Ирана. М., 1961. С. 291</ref>. Дар «''[[Авесто|Замёд яшт]]''» («''[[Яштҳо]]''», 2/331) мардум бино бар пешае, ки доштанд, ба се гурӯҳ тақсим мешуданд: ''руҳониён'' ё ''осрӯнон'' ({{lang-ae|''āθravan''-, ''aθaurvan''-}}); ''низомиён'' ё ''артишторон'' ({{lang-ae|''raθaē-štar-''}}) ва ''кишоварзон'' ё ''востриюшон'' ({{lang-ae|''vāstrya.fšuyant-''}})<ref>''Баҳор, Меҳрдод''. Пажӯҳише дар асотири Эрон (пораи нахуст ва дуюм). Виростор: Катоюн Маздопур, чопи дувум пойизи 1376, Интишороти «Огоҳ», саҳ. 74, ёддошти 2. ISBN 964-416-045-2</ref>. Оғози ин тақсимбандӣ, ки дар замони Сосониён бо пайдоиши гурӯҳ чаҳорум – ''пешаварон'' ё ''ҳутухшон'' ({{lang-pal|''hutoxšān''}}) – ба авҷи марзбандии дақиқи худ мерасад, дониста нест, вале дар «''Корномаи [[Ардашери Бобакон]]''» ба унвони «''Артишторон солор''» ишора шудааст.
Ба гузориши [[Муҳаммад ибни Ҷарири Табарӣ]], мақоми ''Артишторон солор'' болотар аз [[Сипаҳсолор|«''сипоҳбед''»]] ({{lang-pal|''spāhbēd''}}) ва тақрибан ҳампоя бо «''
== Манобеъ ==
| |||