Боғи миллии Тоҷикистон: Тафовут байни таҳрирҳо

Content deleted Content added
х илова
Сатри 1:
'''Боғи миллии Тоҷикистон'''  — ҳудуди табиии ҳифзшавандаи Тоҷикистон, ки соли 2013 ба [[Феҳристи мероси фарҳангии умумибашарии ЮНЕСКО|Феҳристи Мероси Ҷаҳонии Идораи омӯзишӣ, илмӣ ва фарҳангии Созмони Милали Муттаҳид (ЮНЕСКО)]] шомил шудааст.
 
Боғи миллии Тоҷикистон, ҳудуди табиии ҳифзшавандаи Тоҷикистон.
Боғи миллии Тоҷикистон бо Қарори Девони Вазирони ҶТ 20.6.1992 дар масоҳати 1,2 млн га таъсис ёфта, аз 11.06.2001, № 253 бо Қарори Ҳукумати ҶТ ҳудуди он то
2,6 млн га васеъ карда шуд. Боғи миллии Тоҷикистон бузургтарин мавзеъи табиӣ дар [[Осиёи Марказӣ]] буда, 18% масоҳати умумии [[Тоҷикистон]] - 60% дар ҳудуди [[Вилояти мухтори Кӯҳистони Бадахшон]], 40% ва [[ноҳияи Тавилдара]], [[ноҳияи Ҷиргатол]]ро дарбар мегирад.
 
СолиБо 2004Қарори БоғиДевони миллииВазирони ТоҷикистонҶТ 20.6.1992 дар масоҳати 1,2 млн га таъсис ёфта, аз 11.6. 2001, № 253 бо Қарори Ҳукумати ҶТ ҳудуди он то 2,6 млн га васеъ карда шуд. Соли 2004 Б. ба Муассисаи давлатии ҳудуди табиии махсус ҳифзшаванда — МД ҲТМҲ табдил ёфта, фаъолияти он аз ҷониби Кумитаи ҳифзи муҳити зисти назди Ҳукумати ҶТ идора мешавад. Дар Хоруғ, Тавилдара ва Ҷиргатол идораҳои минтақавӣ дорад. Масоҳ. умумии Боғи миллӣБ. 2611674 га буда, 306613 га ҳудуди ноҳ. Тавилдара, 69912 га ҳудуди ноҳ. Ҷиргатол, 2235000 га ҳудуди ВМКБ−навоҳии Мурғоб, Шуғнон, Рӯшон, Ванҷро фаро гирифтааст. Боғи миллӣБ. бо мақсади ҳифзи манзараҳои нодир, анвои камёфту нобудшавандаи олами набототу ҳайвонот, ёдгориҳои табиӣ, ривоҷи сайёҳӣ, истифодаи дурусти захираҳои табиӣ ва беҳбуди сатҳи зиндагии мардуми маскуни ҳудуди он ташкил ёфтааст.
Дар натиҷаи минтақабандии ҳудуди Боғи миллӣ дар асоси Қонуни ҶТ «Дар бораи ҳудудҳои табиӣ ва объектҳои махсус ҳифзшаванда» мутобиқи корҳои бурдаи экспертҳои
Иттиҳоди Байналхалқии Ҳифзи Табиат (ИБҲТ), таҳқиқоти мутахассисони муассисаи ҲТМҲ (бо ширкати олимони АИ ҶТ) ва ғ. ба минтақаҳои зерин ҷудо карда шудааст: минтақаҳои мамнӯъ, истифодабарии анъанавии табиат, истифодабарии хоҷагии маҳдуд, минтақаҳои сайёҳӣ.
 
== Маинтақабандӣ ==
Минтақаи мамнӯъ, минтақаи асосии Боғи миллии Тоҷикистон, ки 1165411 га масоҳ. дошта, 64,6 дарсади масоҳ. умумии боғро ташкил медиҳад ва чанд объекти нодири табииро дар бар мегирад, ки Пиряхи А. Федченко яке аз бузургтарин пиряхҳои олам (дарозиаш 77 км, ғафсиаш 1000м) ва манбаи асосии оби тозаи Осиёи Марказӣ аз он қабил мебошад.
Дар натиҷаи минтақабандии ҳудуди Б. дар асоси Қонуни ҶТ «Дар бораи ҳудудҳои табиӣ ва объектҳои махсус ҳифзшаванда» мутобиқи корҳои бурдаи экспертҳои Иттиҳоди Байналхалқии Ҳифзи Табиат (ИБҲТ), таҳқиқоти мутахассисони муассисаи ҲТМҲ (бо ширкати олимони АИ ҶТ) ва ғ. ба минтақаҳои зерин ҷудо карда шудааст: минтақаҳои мамнӯъ, истифодабарии анъанавии табиат, истифодабарии хоҷагии маҳдуд, минтақаҳои сайёҳӣ.
Қуллаҳои баландтарини ин силсилаи экологӣ барои таҳқиқоти илмӣ хеле ҷолибанд. Қарокӯл, ки дар баландии 3914 м аз с. б. ҷойгир аст, бо олами набототу ҳайвоноти ғанӣ ва шумораи зиёди эндемикҳо фарқ мекунад. Макони пур аз рустаниҳои гуногуни минтақа чарогоҳи ҳайвоноти сумдори ваҳшӣ буда, ин ҷиҳат қиматашро афзунтар мегардонад. Макони зисти гӯсфанди кӯҳии Марко-Поло (архар), бузи кӯҳӣ (ҷадӣ)-и сибирӣ, хирси барфӣ, хирси маллаи тиёншонӣ; намудҳои нодири парандагон–ғози ҳиндӣ, моҳихӯраки сараш
малла, мурғи ҳилоли тибетӣ ва ҳимолойист. Нахустватани як қатор зироатҳои муҳим, аз ҷумла, «аҷдод»-и ёбоии зироатҳои имрӯзаи кишоварзӣ, навъҳои ёбоии ба
шароити маҳал мутобиқгардида ва навъҳои селексияи мардумӣ мебошад. Дар Помири Ғарбӣ–минтақаи бадахшонии Б. намудҳои аз ҷиҳати ботаникӣ гуногуни гандуми нарми ҷинси Triticum L. (151 аз 273 намуди маълум), қадимию эндемикии гандуми «резапоя» ва ҳамҷинсҳои ёбоии онҳо мерӯянд, ки дар миқёси олам назир надоранд. Дар ин ҳавза,
дар соҳилҳои д. Бартанг, намудҳои нодиру аз ин пеш номаълуми гандуми резапояи нарм кашф шудаанд.
Қитъаи Тавилдараи боғ аз ҷиҳати гуногунии дарахтони меваи ёбоӣ ғанист. Мувофиқи маълумоти олимон, дар ин ҷо себи Сиверс (Malussieversii), ноки тоҷикистонӣ (Purus tadjikistanica), ноки бухороӣ (Purus bucharica), чормағзи юнонӣ (Juglans regia), олучаи тоҷикистонӣ (Cerasus tadjikistanica), олуи хонагӣ (Prunus
domestica), олуи дарвозӣ (Prunus darvasika), бодоми бухороӣ (Amugdalus bucharica), бодоми Вавилов (Amugdalus vavilovii), дӯлонаи понтӣ (Crataegus pontica),
дӯлонаи туркистонӣ (Crataegus turkestanica), дӯлонаи сонгорӣ (Crataegus songorica), дӯлонаи ҳисорӣ (Crataegus hissarica), зирки сиёҳ (Berberis heterobotrus)
мерӯянд.
 
== Минтақаи мамнӯъ ==
Минтақаи истифодабарии анъанавии табиат. 127665 га масоҳ. дошта, 4,9 дарсади масоҳ. умумии боғро ташкил медиҳад ва асосан, аз чарогоҳҳо иборат аст. Чӯпонони
Минтақаи мамнӯъ, минтақаи асосии Б., ки 1165411 га масоҳ. дошта, 64,6 дарсади масоҳ. умумии Б.-ро ташкил медиҳад ва чанд объекти нодири табииро дар бар мегирад, ки Пиряхи А. Федченко яке аз бузургтарин пиряхҳои олам (дарозиаш 77 км, ғафсиаш 1000м) ва манбаи асосии оби тозаи Осиёи Марказӣ аз он қабил мебошад. Қуллаҳои баландтарини ин силсилаи экологӣ барои таҳқиқоти илмӣ хеле ҷолибанд. Қарокӯл, ки дар баландии 3914 м аз с. б. ҷойгир аст, бо олами набототу ҳайвоноти ғанӣ ва шумораи зиёди эндемикҳо фарқ мекунад. Макони пур аз рустаниҳои гуногуни минтақа чарогоҳи ҳайвоноти сумдори ваҳшӣ буда, ин ҷиҳат қиматашро афзунтар мегардонад. Макони зисти гӯсфанди кӯҳии Марко-Поло (архар), бузи кӯҳӣ (ҷадӣ)-и сибирӣ, хирси барфӣ, хирси маллаи тиёншонӣ; намудҳои нодири парандагон-ғози ҳиндӣ, моҳихӯраки сараш малла, мурғи ҳилоли тибетӣ ва ҳимолойист. Нахустватани як қатор зироатҳои муҳим, аз ҷумла, «аҷдод»-и ёбоии зироатҳои имрӯзаи кишоварзӣ, навъҳои ёбоии ба шароити маҳал мутобиқгардида ва навъҳои селексияи мардумӣ мебошад. Дар Помири Ғарбӣ-минтақаи бадахшонии Б. намудҳои аз ҷиҳати ботаникӣ гуногуни гандуми нарми ҷинси Triticum L. (151 аз 273 намуди маълум), қадимию эндемикии гандуми «резапоя» ва ҳамҷинсҳои ёбоии онҳо мерӯянд, ки дар миқёси олам назир надоранд. Дар ин ҳавза, дар соҳилҳои д. Бартанг, намудҳои нодиру аз ин пеш номаълуми гандуми резапояи нарми Triticum aestivum L. var. Japschorvi Nigm., var. ruchzianum Nigm, var. meridionale infiatum Nigm. var. nova, var. quasimeriionale-infiatum Nigm. var. nova, var. quasiheraticum Nigm. var. nova; гандуми резапояи var. sarezicum Nigm., var. Bar-Darai Nigm.; навъҳои гандуми резапояи баҳории Tr. compactum Hоst. var. Humboidti-inflatum Vav. et Kob кашф шудаанд. Қитъаи Тавилдараи Б. аз ҷиҳати гуногунии дарахтони меваи ёбоӣ ғанист. Мувофиқи маълумоти олимон, дар ин ҷо себи Сиверс (Malussieversii), ноки тоҷикистонӣ (Purus tadjikistanica), ноки бухороӣ (Purus bucharica), чормағзи юнонӣ (Juglans regia), олучаи тоҷикистонӣ (Cerasus tadjikistanica), олуи хонагӣ (Prunus domestica), олуи дарвозӣ (Prunus darvasika), бодоми бухороӣ (Amugdalus bucharica), бодоми Вавилов (Amugdalus vavilovii), дӯлонаи понтӣ (Crataegus pontica), дӯлонаи туркистонӣ (Crataegus turkestanica), дӯлонаи сонгорӣ (Crataegus songorica), дӯлонаи ҳисорӣ (Crataegus hissarica), зирки сиёҳ (Berberis heterobotrus) мерӯянд.
кӯчӣ аз онҳо дар мавсими гармо барои чарондани ҳайвоноти хурди хонагиву қӯтос, дар зимистон танҳо барои парвои қӯтос истифода мебаранд. Дар ин ҷойҳо истифодабарии
Минтақаи истифодабарии анъанавии табиат. 127665 га масоҳ. дошта, 4,9 дарсади масоҳ. умумии Б.-ро ташкил медиҳад ва асосан, аз чарогоҳҳо иборат аст. Чӯпонони кӯчӣ аз онҳо дар мавсими гармо барои чарондани ҳайвоноти хурди хонагиву қӯтос, дар зимистон танҳо барои парвои қӯтос истифода мебаранд. Дар ин ҷойҳо истифодабарии табиат нисбатан маҳдуд буда, таҳти назорати кормандони Б. сурат мегирад, то ба минтақаи асосӣ зиёне нарасад. Дар харитаҳои истифодаи замин ин гуна ҳудудҳо чун чарогоҳ ишорат шудаанд.
чун чарогоҳ ишорат шудаанд. Минтақаи истифодабарии хоҷагии маҳдуд. Ин минтақа 740198 га масоҳ. дошта 28,3 дарсади масоҳ. умумии Б.-ро ташкил медиҳад. Яшилкӯл бо чарогоҳҳои атрофаш, қитъаи барои сайёҳии шикорӣ ҷудошудаи назди Қарокӯл, қитъаи сабзи соҳили д. Бартанг ва шоҳроҳи мошингарди Душанбе – то ба сарҳадди Қирғизистону
Хитой мансуби ҳамин минтақаанд. Қисмати барои хоҷагидории аҳолӣ истифодашаванда ба рӯйхати маҳалҳои ҳифзшаванда ворид нагардидааст, зеро ногузир аҳолӣ ба сифати
чарогоҳ ё ҷойи ҳезумчинӣ истифода мебарад. Гоҳо дар ин мавзеъ шикори ғанимати архару ҷадӣ сурат мегирад.
 
== Минтақаи истифодабарии хоҷагии маҳдуд ==
Ин минтақа 740198 га масоҳ. дошта 28,3 дарсади масоҳ. умумии Б.-ро ташкил медиҳад. Яшилкӯл бо чарогоҳҳои атрофаш, қитъаи барои сайёҳии шикорӣ ҷудошудаи назди Қарокӯл, қитъаи сабзи соҳили д. Бартанг ва шоҳроҳи мошингарди Душанбе — то ба сарҳадди Қирғизистону Хитой мансуби ҳамин минтақаанд. Қисмати барои хоҷагидории аҳолӣ истифодашаванда ба рӯйхати маҳалҳои ҳифзшаванда ворид нагардидааст, зеро ногузир аҳолӣ ба сифати чарогоҳ ё ҷойи ҳезумчинӣ истифода мебарад. Гоҳо дар ин мавзеъ шикори ғанимати архару ҷадӣ сурат мегирад.
 
== Минтақаҳои сайёҳӣ ==
Ҳудуди ин минтақа 58400 га масоҳ. дошта, 2,2 дарсади масоҳ. умумии Б.-ро фаро мегирад. Дар ин ҷо барои ташкили истироҳату сайёҳӣ бунёди нуқтаҳои хизматрасонӣ (ба таври маҳдуд) иҷозати расмӣ дода шудааст. Минтақаи мазкур маҳаллаҳои аҳолинишини атрофи Қарокӯлу Булункӯл, роҳҳои байни онҳоро дар бар гирифтааст. Дар харита таҳти ишорати маҳаллаҳои маскун, сайрхатҳои сайёҳӣ, хоҷагиҳои шикор (сайддор), манзараҳои аҷоиби табиӣ, ғорҳо ва, махсусан, чашмаҳои обҳои маъдании гарму сард ва диг. нодирот оварда шудааст. Ба минтақаи серрафтуомади сайёҳон ва хизматрасонии комил табдил ёфтани он дар назар аст.
 
== Гузаргоҳҳои транзитӣ ва зистмуҳитӣ ==
Таснифоти манзаравии Боғи миллӣ чунин аст:
Гузаргоҳҳои транзитӣ ва экологии дохили Б. ва берун аз он. Бо мақсади беосебу бехалал маҳфуз доштан ва афзоиш додани ҳайвоноти кӯчии сумдор ва озодона ҳаракат кардани онҳо аз чарогоҳҳои зимистона ба тобистона ва баръакс, гузаргоҳҳои махсуси маҳалҳои будубоши азалии онҳо барқарор дошта мешаванд. Таснифоти манзаравии Б. чунин аст: чарогоҳҳо (184525 га), буттазорҳо (34528 га), пиряхҳо (282755 га), кӯлҳои калон (Қарокӯл, Сарез, Яшилкӯл — 47960 га), кӯлҳои хурд (4700 га), дарёҳо (5500 га), биёбонҳои яхбастаи баландкӯҳҳо (1.150000), шухҳо ва сангрезаҳо (900786 га), роҳҳои хокии маҳаллӣ (920 га) — дар маҷмӯъ 2611674 га. Б. ва минтақаҳои дидбонгоҳдоштаи онро нозирони давлатӣ ё кормандони масъули шуъбаҳои дахлдори ҳукумати ноҳияҳо назорат мекунанд. Шикори ҳайвоноти мамнӯъ ва моҳидории беиҷозат, инчунин, бе рухсат ворид шудан ва ё мошин рондан дар ҳудуди Б.-зуҳуроти асосии қонуншиканӣ дар ин соҳа ҳисобида мешавад. Дар ҳудуди Б. кормандони он (54 нафар) якҷоя бо олимони АИ ҶТ таҳқиқоти нақшавии солонаи илмӣ ва мониторинги экологӣ мебаранд, ки иборатанд, асосан, аз корҳои пешбурди ҳисобу китоб, қайди ҳолати ҳайвоноти ваҳшӣ, мушоҳидаи фенологии рустаниҳо, таъйини захираҳои ғизои ҳайвонот, қайди ҷараёни паридаравӣ ва бозгашти парандагон ва ғ.
* чарогоҳҳо (184525 га),
* буттазорҳо (34528 га),
* пиряхҳо (282755 га),
* кӯлҳои калон (Қарокӯл, Сарез, Яшилкӯл – 47960 га),
* кӯлҳои хурд (4700 га),
* дарёҳо (5500 га),
* биёбонҳои яхбастаи баландкӯҳҳо (1.150000),
* шухҳо ва сангрезаҳо (900786 га),
* роҳҳои хокии маҳаллӣ (920 га) – дар маҷмӯъ 2611674 га.
 
Дар Б. якҷоя бо созмонҳои байналхалқӣ ва ғайридавлатӣ фаъолияти тарғиботию равшаннамоии экологӣ бурда мешавад. Б. чун озмоишгоҳи бузурги табиӣ барои пешбурди таҳқиқоти илмӣ беҳтарин манбаъ буда, дар он биологҳо, глятсиологҳо (яхшиносон), метеорологҳо (обуҳавосанҷон), гидрологҳо, геологҳо (заминшиносон), мутахассисони соҳаҳои дигар метавонанд дар самти омӯзиши ҳолати истифодаи мақсаднок ва босамари захираҳои табиӣ дар шароити яхбастагӣ ва хушкии аридии баландкӯҳҳо; таҳқиқи ҷараёни тағйироти силсилаҳои экологии табиӣ таҳти таъсири гармшавии умумии иқлими замин ва ғ. ба дастовардҳои илмии ҷолиб ноил гарданд.
Боғ ва минтақаҳои дидбонгоҳдоштаи онро нозирони давлатӣ ё кормандони
масъули шуъбаҳои дахлдори ҳукумати ноҳияҳо назорат мекунанд. Шикори ҳайвоноти мамнӯъ ва моҳидории
беиҷозат, инчунин, бе рухсат ворид шудан ва ё мошин
рондан дар ҳудуди Б.–зуҳуроти асосии қонуншиканӣ
дар ин соҳа ҳисобида мешавад. Дар ҳудуди Б. кормандони
он (54 нафар) якҷоя бо олимони АИ ҶТ таҳқиқоти
нақшавии солонаи илмӣ ва мониторинги экологӣ
мебаранд, ки иборатанд, асосан, аз корҳои пешбурди
ҳисобу китоб, қайди ҳолати ҳайвоноти ваҳшӣ, мушоҳидаи
фенологии рустаниҳо, таъйини захираҳои ғизои
ҳайвонот, қайди ҷараёни паридаравӣ ва бозгашти парандагон
ва ғ. Дар Б. якҷоя бо созмонҳои байналхалқӣ ва ғайридавлатӣ
фаъолияти тарғиботию равшаннамоии экологӣ бурда мешавад. Б. чун озмоишгоҳи бузурги табиӣ барои
пешбурди таҳқиқоти илмӣ беҳтарин манбаъ буда, дар он биологҳо, глятсиологҳо (яхшиносон), метеорологҳо
(обуҳавосанҷон), гидрологҳо, геологҳо (заминшиносон),
мутахассисони соҳаҳои дигар метавонанд дар самти омӯзиши
ҳолати истифодаи мақсаднок ва босамари захираҳои
табиӣ дар шароити яхбастагӣ ва хушкии аридии баландкӯҳҳо;
таҳқиқи ҷараёни тағйироти силсилаҳои экологии табиӣ таҳти таъсири гармшавии умумии
иқлими замин ва ғ. ба дастовардҳои илмии ҷолиб ноил гарданд.
 
== Шомил гардидан ба Феҳристи Мероси Ҷаҳонии [[ЮНЕСКО]] ==
Боғи миллии Тоҷикистон мавзеъи сайёҳӣ мебошад. Минтақаҳои сайёҳӣ. Ҳудуди ин минтақа 58400 га масоҳ.
21 июни соли 2013 — Дар иҷлоси 37-уми Кумитаи Мероси Ҷаҳонии [[ЮНЕСКО]] дар шаҳри Пномпени Комбуҷ Боғи миллии Тоҷикистон (Кӯҳҳои Помир) ба [[Феҳристи мероси фарҳангии умумибашарии ЮНЕСКО|Феҳристи Мероси Ҷаҳонии Идораи омӯзишӣ, илмӣ ва фарҳангии Созмони Милали Муттаҳид (ЮНЕСКО)]] шомил шуд.<ref>[http://www.unesco.tj/tg/index/index/pageId/156/ Комиссияи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба корҳои ЮНЕСКО]</ref>
дошта, 2,2 дарсади масоҳ. умумии Б.-ро фаро мегирад.
Дар ин ҷо барои ташкили истироҳату сайёҳӣ бунёди
нуқтаҳои хизматрасонӣ (ба таври маҳдуд) иҷозати расмӣ
дода шудааст. Минтақаи мазкур маҳаллаҳои аҳолинишини атрофи Қарокӯлу Булункӯл, роҳҳои байни онҳоро
дар бар гирифтааст. Дар харита таҳти ишорати маҳаллаҳои маскун, сайрхатҳои сайёҳӣ, хоҷагиҳои шикор (сайддор),
манзараҳои аҷоиби табиӣ, ғорҳо ва, махсусан,
чашмаҳои обҳои маъдании гарму сард ва диг. нодирот
оварда шудааст. Ба минтақаи серрафтуомади сайёҳон ва
хизматрасонии комил табдил ёфтани он дар назар аст.
Гузаргоҳҳои транзитӣ ва экологии дохили Б. ва бе-
рун аз он. Бо мақсади беосебу бехалал маҳфуз доштан
ва афзоиш додани ҳайвоноти кӯчии сумдор ва озодона
ҳаракат кардани онҳо аз чарогоҳҳои зимистона ба тобистона
ва баръакс, гузаргоҳҳои махсуси маҳалҳои будубоши
азалии онҳо барқарор дошта мешаванд. Дар инҷо баландтарин қуллаҳои куҳӣ ([[кӯҳҳои баландӣ Тоҷикистон]]) ба монананди - [[Қуллаи Исмоили Сомонӣ|Исмоили Сомонӣ]] (7495 м.) [дар замони [[Иттиҳоди Шӯравӣ]] номаш [[қуллаи Коммунизм]] буд], Абӯали ибни Сино (7134 м.), Корженевский (7105 м.), Истиқлолият () ва диг., инчунин [[Пиряхи Федченко]] (масоҳат - тахмин 700 км²), мавҷуд аст, ки объектҳои туризм ва альпинизми байналмиллалӣ мебошанд.<ref>http://www.advantour.com/rus/tajikistan/mountains/pamir.htm</ref>
 
== Шомил гардидан ба Феҳристи Мероси Ҷаҳонии [[Созмони Милали Муттаҳид]] ([[ЮНЕСКО]])==
[[21 июн]]и соли 2013 - Дар иҷлоси 37-уми Кумитаи Мероси Ҷаҳонии [[ЮНЕСКО]] дар шаҳри Пномпени Комбуҷ Боғи миллии Тоҷикистон (Кӯҳҳои Помир) ба [[Феҳристи мероси фарҳангии умумибашарии ЮНЕСКО|Феҳристи Мероси Ҷаҳонии Идораи омӯзишӣ, илмӣ ва фарҳангии Созмони Милали Муттаҳид (ЮНЕСКО)]] шомил шуд.<ref>[http://www.unesco.tj/tg/index/index/pageId/156/ Комиссияи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба корҳои ЮНЕСКО]</ref>
Дар Боғи миллии Тоҷикистон 170 рудхона, беш аз 400 дарёча, қуллаҳои Исмоили Сомонӣ, Ибни Сино ва Корженевский дар кӯҳистони Помир, пиряхҳои бузург, аз ҷумла, пиряхи Федченко бо тӯли 77 килуметр ва ин минтақа манзили хирси малла ё қаҳваранг, бабри барфӣ, гӯсфанди Марко Поло, бузҳои кӯҳӣ, ғози ҳиндӣ ва моҳиҳои хоси минтақа маҳсуб мешавад.
Ҳамчунин, дар ин минтақа ёдгорӣ ё мероси таърихии шаҳри Бозор Дара, ҳисори Ямчуну Қаҳқаҳа ва нақшҳои қарни сангӣ боқӣ мондаанд.
<ref>http://www.bbc.co.uk/tajik/news/2013/06/130621_mm_tajik_park_world_heritage.shtml</ref>
 
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
 
== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Боғи миллии Тоҷикистон|2|муаллиф=Қаюмов Абдулҳамид, Саидов Нуралӣ }}
 
== Пайвандҳои беруна ==
<references/>
* [http://impulse-tour.com/tourism/tajikistan/zapovedniki-tajikistan.html]
* [http://eco.tj/nature/r-1.html]
* [http://www.tajikinvest.tj/ru/index/index/pageId/177/ Национальные парки и природные заповедники]
* [http://www.advantour.com/rus/tajikistan/mountains/pamir.htm]
* [http://eco.tj/nature/eco-7.html]
* [http://tapemark.narod.ru/geograf/1_5_5.html Памиро-Алай]
* [http://alpvideo.ru/mediadetails.php?key=1c693d60513ee9c1af30&title=%D0%9F%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D1%80%D1%81%D0%B Памирский марафон 2009]
* [http://www.seu.ru/vesti/2001-02/46.htm]
* [http://www.un.org/russian/news/story.asp?newsID=19765#.UcSixNiBkno]
 
 
[[Гурӯҳ:Ҷуғрофия]]
Line 102 ⟶ 39:
[[Гурӯҳ:Мавзеъҳои табии Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Мавзеъҳои сайёҳии Тоҷикистон]]
 
[[ru:Таджикский национальный парк]]