Рутбаҳои ҳарбии Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон: Тафовут байни таҳрирҳо
Content deleted Content added
Кучонидан ба Таърихи рутбаҳои ҳарбии форсу-тоҷик |
Omid Jeyhani (баҳс | ҳисса) х Вироиши TajikMaterialist (Баҳс) вогардонида шуд ба охирин тағйире, ки Omid Jeyhani анҷом дода буд Барчасб: вогардонӣ |
||
Сатри 6:
|-
|- style="background-color:#996; color:#fff"
| colspan="2" | '''
|-
| [[Сарбоз|
|-
| [[
|-
|- style="background-color:#996; color:#fff"
| colspan="2" | '''Сержантҳо'''
|-
| [[
|-
| [[
|-
| [[
|-
| [[
|-
|- style="background-color:#996; color:#fff"
| colspan="2" | '''Прапоршикҳо'''
|-
| [[
|-
| [[
|- style="background-color:#996; color:#fff"
| colspan="2" | '''Афсарҳои хурд'''
Сатри 34:
| colspan="2" |
|-
| [[
|-
| [[
|-
| [[
|-
| [[
|- style="background-color:#996; color:#fff"
| colspan="2" | '''Афсарҳои калон'''
Сатри 46:
| colspan="2" |
|-
| [[
|-
| [[
|-
| [[
|- style="background-color:#996; color:#fff"
| colspan="2" | '''Афсарҳои олӣ'''
Сатри 56:
| colspan="2" |
|-
| [[
|-
| [[
|-
| [[
|-
| [[
|-
|}
Сатри 98:
Тартиби додани рутбаҳои ҳарбӣ ва мўҳлати хизмати ҳарбиро дар рутбаҳои ҳарбӣ ҳамин Қонун ва Низомнома дар бораи тартиби адои хизмати ҳарбӣ муайян менамоянд.
== Тоҷикисозии дараҷаҳои низомии Тоҷикистон ==
[[Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон|Вазорати дифоъи Тоҷикистон]] дар [[соли 2018]] хостори тоҷикисозии дараҷаҳои низомии Нерӯҳои мусаллаҳи ин кишвар шуд ва аз Кумитаи забону истлоҳоти Тоҷикистон дархост кард, ки баробарҳои тоҷикӣ барои дараҷаҳои низомии русӣ пешниҳод кунад. Умед Ҷайҳонӣ, узви коргурӯҳи муштараки вожагузинии Кумитаи забону истилоҳот ва Вазорати дифоъи Тоҷикистон, вожаҳои [[артиш]], [[сипоҳ]], [[лашкар]], [[гунд]], [[ҳанг]], [[гурдон]], [[вашт]], [[таҳм]], [[гурӯҳ]] ва [[рада]]ро ба тартиб ба ҷои истилоҳоти русии ''армия'', ''корпус'', ''дивизия'', ''бригада'', ''полк'', ''баталион'', ''рота'', ''взвод'', ''отделение'' ва ''звено'' пешниҳод кард. Вай ҳамчунин аз ин вожаҳо барои фармондеҳони ин ягонҳои артишӣ, ба тартиб, дараҷаҳои [[артишсолор]], [[сипаҳсолор]], [[лашкарсолор]], [[гундсолор]], [[сарҳанг]], [[саргурд]], [[сарвашт]], [[таҳмбон]], [[гурӯҳбон]] ва [[радабон]]ро пешниҳод кард, ки аз истилоҳоту алқоб ва маносиби низомии даврони [[Ашкониён]], [[Сосониён]], [[Сомониён]] ва [[дараҷаҳои Нерӯҳои мусаллаҳи Эрон]] баргирифта ва ё аз рӯи онҳо сохта шудаанд<ref>[https://www.ozodi.org/a/proposal-for-changing-military-ranks-in-tajikistan/29233584.html Полк-ҳанг, полковник - сарҳанг ва генерал-майор – гундсолор?]</ref>. Кумитаи забону истилоҳот ин вожаҳоро барои ҷойгузин кардани рутбаҳои русӣ ба гурӯҳи кории Шурои амнияти миллӣ ва Вазорати дифоъ пешниҳод кардааст<ref>[https://www.ozodi.org/a/tajik-army-translation-asia/30085281.html Дар ниҳоят "генерал" - "солор" ва "дивизия" - "лашкар" мешаванд?]</ref>.
== Дараҷаҳои пешниҳодии тоҷикӣ ==
Line 168 ⟶ 170:
|-
|}
= Торихчаи дараҷаҳои низомии тоҷикӣ =
Деринатарин ёдкард аз нерӯҳои размии ниёкони тоҷикон дар «[[Авесто]]» ва сангнавиштаҳои шоҳаншоҳони [[Ҳахоманишиён|Ҳахоманишӣ]] боз монда, ки «''*kāra-''» ‘''мардум-сипоҳ''’ (< ҳиндуурупоӣ: «''*koro-s'', ''*kori̯o-s''» ‘ҷанг; сипоҳ, лашкар’ < олмонӣ: «''Heer''» ‘артиш; нерӯи заминӣ’; инглисии куҳан: «''Here''» ‘артиш’) ва «*''spāda''-» ‘сипоҳ’ хонда шудаанд.
Аз «*kāra-» дар [[забони порсии бостон]] номҳо ва истилоҳоти низомии *'''''Kārapāna-''''' ‘''нигаҳбони сипоҳ''’, *'''''Kārapati-''''' ‘''сардори сипоҳ''’, *'''''Kārayauza-''''', *'''''Kārayauda''-''' ‘''барангезандаи сипоҳиён''’ [*''yauda-'' > ''yōd'' ‘''сарбоз''’], дар [[забони суғдӣ]] «'''''āzā̆t-kār'''''» [''озодкор'' – ''сарбоз'', ''сипоҳӣ'', ''афсар'']<ref>''Бадруззамон Қариб''. Фарҳанги суғдӣ (суғдӣ-форсӣ-инглисӣ). — Теҳрон: «Фарҳангон», 1995. ISBN 964-5558-06-9. — саҳ. 93.</ref>, дар [[забони балхӣ]] «''αςαδοϰαρο''» [''озодкор'' – ''озода''] ва «'''''ϰαρα-λραγγα'''''» ‘''фармондеҳи гурӯҳе аз сипоҳиён''’ [< *'''''kāra-daranaka-'''''], дар [[Забони порсӣ|форсии дарӣ]] вожаҳои «''корзор''», «''корвон''», «''пайкор''», «''марди кор''» рӯидаанд.
Аз «*'''''spāda'''''-» дар порсии бостон ва авестоии пешин '''''spāda''-''', авестоии пасин '''''spāδa'''''-, [[Забони портӣ|паҳлавӣ]] *'''''spāδ''''', '''''ispāδ''''', суғдӣ '''''spāδ''''', балхӣ '''''σπαλο''''', '''''ασπαλο''''', [[Забони порсии миёна|порсии миёна]] '''''spāh''''' ва форсии дарӣ '''''sipāh''''' рӯидаанд. Аз ин вожа дар порсии бостон *'''''spāda-pati-''''' сохта шуда, ки дар паҳлавӣ '''''spāδpat''''' / '''''spāδbad''''', дар порсии миёна '''''spāhpat''''' / '''''spāhbed''''', дар суғдӣ '''''spāδpaδ''''', дар балхӣ '''''σπαλοβιδο''''', '''''ασπαλοβιδο''''' ва дар форсии дарӣ '''''sipāhbad''''' гаштааст<ref>''Саймиддинов, Додихудо.'' Вожашиносии забони форсии миёна. – Душанбе: Пайванд, 2001. – 310 с. – саҳ. 226</ref>.
Ин вожа аз куҳантарин замонҳо дар номҳои касон низ ба кор мерафтааст. Чунончи, суғдиён номҳое чун '''''Spādak''''' ‘''сипоҳӣ''’, '''''Spādsā̆raka''''' ‘''сипаҳсолор''’ аз *'''''Spādasā̆raka'''''-, '''''Spāδxarš''''' ‘''сипоҳкаш'', ''лашкаркаш''’, '''''Taxmspāδak''''' ё '''''Taxmspāδē''''' аз *'''''Taxmaspāda'''''- ‘''Таҳмсипоҳ (дорои сипоҳи далер)''’, '''''Tōkəspāδak''''' ‘''(дорои) сипоҳи нерӯманд''’ доштаанд.
=== Сипоҳи Ҳахоманишиён ===
{| class="infobox bordered" style="width: 24em"
!colspan='3' style="text-align:center; background:#cce" |'''Сипоҳи Ҳахоманишиён'''
|-
|colspan='3'|
|-
! [[Ягони низомӣ|Ягонҳо]]
! Шумори нерӯҳо
! Фармондеҳ
|-
| [[Гурӯҳ|'''''*daθa-''''']]
| 10 сарбоз
| [[Гурӯҳбон|'''''*daθapati-''''']]
|-
| [[Вашт|'''''*θata-''''']]
| 100 сарбоз
| [[Сарвашт|'''''*θatapati-''''']]
|-
| [[Ҳанг|'''''*hazāra-''''']]
| 1 000 сарбоз
| [[Сарҳанг|'''''*hazārapati-''''']]
|-
|[[Гунд|'''''*baivara-''''']]
| 10 000 сарбоз
|[[Гундсолор|'''''*baivarapati-''''']]
|-
| [[Сипоҳ|'''''*spāda-''''']]
| 60 000 сарбоз
| [[Сипаҳсолор|'''''*spādapati-''''' ё '''''*kārana-''''']]
|}
Нерӯҳои мусаллаҳи Ҳахоманишиён (550 – 330 то милод) дар оғоз «'''''*kāra-'''''» номида мешудаанд, вале сипастар, ки бар пояи радабандии даҳ-даҳӣ созмон дода шуданд, «'''''*spāda-'''''» [''сипоҳ''] хонда шудаанд. Дар сипоҳи Ҳахоманишиён аз даҳ сарбоз як [[гурӯҳ]] ташкил мешуда, ки «'''''*daθa-'''''» [''даҳа''] номида ва сардораш «'''''*daθapati-'''''» [''даҳбад''] хонда мешудааст<ref>''W. Hinz'', Altiranisches Sprachgut der Nebenüberlieferungen, Wiesbaden, 1975, p. 87</ref>. Аз даҳ гурӯҳ як [[баталион|гурдон]] ташкил мешуда, ки «'''''*θata-'''''» [''сада''] хонда ва фармондеҳаш «'''''*θatapati-'''''» [''садбад''] номида мешудааст<ref>''Hinz'', op. cit., p. 240</ref>. Даҳ гурдон як [[ҳанг]]ро ташкил медодаанд, ки «'''''*hazāra-'''''» [''ҳазора''] номида ва фармондеҳаш [[Сарҳанг|«'''''*hazārapati-'''''»]] [''ҳазорбад''] хонда мешудааст<ref>''J. Marquart'', Untersuchungen zur Geschichte von Eran I, Göttingen, 1896, p. 57</ref>. Аз даҳ ҳанг як [[лашкар]] ташкил мешуда, ки «'''''*baivara-'''''» [''бевара''] хонда ва фармондеҳаш «'''''*baivarapati-'''''» [''беварбад''] номида мешудааст<ref>''Marquart'', op. cit., p. 19 n. 84</ref>. Сарфармондеҳи сипоҳи Ҳахоманишиён «'''''*spādapati-'''''» [''сипаҳбад''] ва ё «'''''*kārana-'''''» [''коран''] хонда мешуда, ки аз ҳамон «'''''*kāra-'''''» рӯидааст<ref>''Шаҳбозӣ, Алиризо Шопур''. Ҷанг дар Эрони бостон // Ҷусторҳои эроншиносӣ. Теҳрон: Китоби марҷаъ, 1391. – саҳ. 55 – 95</ref>.
Агар ин ягонҳоро бо воҳидҳои низомии артишҳои имрӯзӣ ҳамсанҷӣ кунем, '''''даҳа''''' бо [[Гурӯҳ|'''''отделение''''']], '''''сада''''' бо [[Вашт|'''''рота''''']], '''''ҳазора''''' бо [[Ҳанг|'''''полк''''']], '''''бевара''''' бо [[Лашкар|'''''дивизия''''']] ва '''''сипоҳ''''' бо [[Артиш|'''''армия''''']] баробар мешаванд. Бо ҳамин қиёс, '''''даҳбад''''' бо '''''сержант''''' ё '''''старшина''''', '''''садбад''''' бо '''''лейтенант''''' ё '''''капитан''''', [[Сарҳанг|'''''ҳазорбад''''']] бо '''''майор''''' ё '''''полковник''''', [[Гундсолор|'''''беварбад''''']] бо '''''генерал-майор''''' ё '''''генерал-лейтенант''''' ва '''''сипаҳбад''''' бо '''''генерал-полковник''''' ё '''''генерали артиш''''' баробар мешаванд.
=== Сипоҳи Ашкониён ===
{| class="infobox bordered" style="width: 24em"
!colspan='3' style="text-align:center; background:#cce" |'''Сипоҳи Ашкониён'''
|-
|colspan='3'|
|-
! [[Ягони низомӣ|Ягонҳо]]
! Шумори нерӯҳо
! Фармондеҳ
|-
| [[Гурӯҳ|'''''*grōh''''']]
| 10 сарбоз
| [[Гурӯҳбон|'''''*grōhpān''''']]
|-
| [[Вашт|'''''wast''''']]
| 100 сарбоз
| [[Сарвашт|'''''wast-sālār''''']]
|-
| [[Ҳанг|'''''drafš''''']]
| 1 000 сарбоз
| [[Сарҳанг|'''''drafš-sālār''''']]
|-
|[[Гунд|'''''gund''''']]
| 10 000 сарбоз
|[[Гундсолор|'''''gund-sālār''''']]
|-
| [[Сипоҳ|'''''spāδ''''']]
| 50 000 сарбоз
| [[Сипаҳсолор|'''''spāδpat''''' ё '''''spāδbad''''']]
|}
Дудмони паҳлавии [[Шоҳаншоҳии Ашконӣ|Ашкониён]] ([[Соли 250 п.м.]] — [[224]]), ки ҷойгузини дудмони юнонии [[Давлати Селевкиён|Селевкиён]] ([[Соли 312 п.м.|312]] — [[Соли 64 п.м.|64 п.м.]]) шуд, созмони радабандии даҳдаҳии сипоҳи Ҳахоманишиёнро ба кор гирифт<ref name="Никоноров">[https://www.academia.edu/1264468/К_вопросу_о_парфянском_наследии_в_сасанидском_Иране_военное_дело_On_the_Parthian_Legacy_in_Sasanian_Iran_the_Case_of_Warfare_ ''Никоноров В. П.'' К вопросу о парфянском наследии в сасанидском Иране: военное дело // Центральная Азия от Ахеменидов до Тимуридов: археология, история, этнология, культура. Материалы международной научной конференции, посвященной 100-летию со дня рождения Александра Марковича Беленицкого (Санкт-Петербург, 2–5 ноября 2004 года) / Отв. ред. В. П. Никоноров. СПб., 2005. С. 156]</ref>. Радабандии сипоҳи Ашкониён чунин будааст<ref>[http://www.ihism.uph.edu.pl/images/PDFs/DRUK_HIS_6/DRUK-SYVNNE.pdf ''Ilkka SYVÄNNE'' * (University of Haifa, Israel) Parthian Cataphract vs. the Roman Army 53 BC-AD 224]</ref>:
Дар [[сипоҳи Ашкониён]] ''садаҳо'' ба забони [[Забони портӣ|паҳлавӣ]] [[Вашт|'''''wast''''']] [''васт''], ''ҳазораҳо'' — [[Ҳанг|'''''drafš''''']] [''дирафш''], ''бевараҳо'' — [[Гунд|'''''gund''''']] [''гунд''] номида мешуданд<ref>''Farrokh, Kaveh''. Sassanian Elite Cavalry AD 224-642. Oxford: Osprey, 2005. ISBN 1841767131. — с. 6—7</ref>. Сардорону фармондеҳони ин ягонҳо мутаносибан '''''wast-sālār''''' [''васт-солор''], [[Сарҳанг|'''''drafš-sālār''''']] [''дирафш-солор''] ва [[Гундсолор|'''''gund-sālār''''']] [''гунд-солор''] хонда мешуданд. Ҳар ҳазора ё ҳанге барои худ [[Дирафш|парчами аждаҳопайкаре]] дошт, ки ба забони {{lang-pal|«''drafš''»}} номида мешуд (аз «*''drafša-''» дар эронии бостон, ки {{lang-ae|«''drafšā-''»}}, «''arδašf''» / «''ərδəšf''» дар забони суғдӣ ва «'''''λraφo'''''» дар забони балхӣ аз он рӯидаанд<ref>''Расторгуева В. С., Эдельман Д. И.''. [[Этимологический словарь иранских языков]]. Т.2. b—d. — М.: «Вост. лит.», 2003 г. — 502 с. — стр. 348. ISBN 5-02-018124-2</ref>). Аз ин рӯ, ин ягонҳоро «''дирафш''» меномиданд. Дирафшҳои аждаҳопайкар дар Эронзамин аз замони подшоҳии Ҳахоманишиён ба кор мерафтаанд. Бино ба ривояте, дирафши аждаҳопайкарро [[Куруши Кабир]] аз осуриён вом гирифта буд ва он то поёни подшоҳии [[Дорои III|Дорои Севум]] дар сипоҳ ба кор мерафт. [[Искандари Мақдунӣ]] пас аз пирӯзӣ бар Доро ин дирафшро парчами расмии [[подшоҳии Мақдуния]] карда буд, аммо пас аз пирӯзии [[Руми Қадим|румиён]] бар мақдуниҳо «дирафши аждаҳопайкар» ба дасти фарзандони [[Ромул]] уфтод. Ин дирафш дар [[Византия|подшоҳии Руми Шарқӣ]] низ боз мондаву ба кор мерафтааст<ref>''Арсеньев Ю. В.'' О геральдических знаменах. СПб, 1911, с. 5-6. Цит. по: [http://www.vzmakh.ru/parabellum/n14_s4.shtml ''Дмитриев С. В.'' Знаменный комплекс в военно-политической культуре средневековых кочевников Центральной Азии (некоторые вопросы терминологии и морфологии)]</ref>.
Артиши Ашкониён низ чун артиши Ҳахоманишиён '''''spāδ''''' [''сипоҳ''] ва фармондеҳаш '''''spāδpat''''' ё '''''spāδbad''''' [''сипаҳбад''] номида мешуд<ref name="Shahbazi">[http://www.iranicaonline.org/articles/army-i ''A. Sh. Shahbazi'', “ARMY i. Pre-Islamic Iran,” Encyclopædia Iranica, II/5, pp. 489-499]</ref>. Сипоҳи Ашкониён аз нерӯмандтарин артишҳои ҷаҳони бостон буда ва борҳо сипоҳи Румро шикаст додааст. Номи қавмии [[паҳлавҳо]] дар забони форсӣ чун «паҳлавон» боз мондааст. Бояд гуфт, ки сипоҳи подшоҳии [[Арманистон]], ки фармонбардори Эрон буд, низ ҳамчун сипоҳи Ашкониён ба «''гунд''», «''дрош''» ва «''вашт''» бахшбандӣ мешуд<ref>[https://www.academia.edu/35927114/Терминология_организационной_структуры_Армянской_Армии_в_IV_V_вв._The_Terminology_of_the_Organizational_Structure_of_the_Armenian_Army_in_the_4-5th_centuries_А._Айвазян._Армяно-персидская_война_449_451_гг._Кампании_и_сражения._Eреван_Воскан_Ереванци_2016_СПб._Алетейя_2017._С._360-464 ''Айвазян А.'' Терминология организационной структуры Армянской Армии в IV—V вв. // А. Айвазян. Армяно-персидская война 449–451 гг. Кампании и сражения.– Eреван: Воскан Ереванци, 2016; СПб.: Алетейя, 2017. С. 360-464.]</ref>. Ҳануз ҳам дар Нерӯҳои мусаллаҳи Арманистон [[вашт|рота]] ба забони {{lang-hy|«Վաշտ»}} [''вашт''], [[ҳанг]] — «''գունդ''» [''гунд''] ё «''Զորագունդ''» [''зӯрагунд''], [[сарҳанг]] — «''Գնդապետ''» [''гндапет''] ва [[генерал-полковник]] — «''գեներալ—գնդապետ''» [''general-gndapet''] номида мешаванд.
=== Сипоҳи Сосониён ===
{| class="infobox bordered" style="width: 24em"
!colspan='3' style="text-align:center; background:#cce" |'''Сипоҳи Сосониён'''
|-
|colspan='3'|
|-
! [[Ягони низомӣ|Ягонҳо]]
! Шумори нерӯҳо
! [[Дараҷаҳои Нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон|Фармондеҳ]]
|-
| [[Рада|'''''radag''''']]
| 10 сарбоз
| [[Радабон|'''''*radagbān''''']]
|-
| [[Таҳм|'''''tahm''''']]
| 100 сарбоз
| [[Таҳмбон|'''''tahmdār''''']]
|-
| [[Вашт|'''''wašt''''']]
| 500 сарбоз
| [[Сарвашт|'''''wašt-sālār''''']]
|-
| [[Ҳанг|'''''drafš''''']]
| 1 000 сарбоз
| [[Сарҳанг|'''''drafš-sālār''''']]
|-
|[[Гунд|'''''gund''''']]
| 5 000 сарбоз
|[[Гундсолор|'''''gund-sālār''''']]
|-
| [[Сипоҳ|'''''spāh''''']]
| 10 000 сарбоз
| [[Сипаҳсолор|'''''spāhbed''''']]
|-
| [[Артиш|'''''artēštārān''''']]
|
| [[Артишсолор|'''''artēštārān-sālār''''']]
|}
Артиши Сосониёнро «'''''spāh'''''» (''[[сипоҳ]]'') меномиданд, ки бузургтарин ягони он «'''''gund'''''» (''[[гунд]]'')<ref name="Tafazzoli">[https://ia800301.us.archive.org/23/items/AsanianSocietyI.WarriorsIi.ScribesIii.Dehqans/Tafazzoli2000SasanianSocietyI.WarriorsIi.ScribesIii.Dehqans.pdf ''Tafazzoli A.'' Sasanian Society. I. Warriors. II. Scribes. III. Dehqāns. N.Y., 2000.]</ref> будаву 5 000 сарбозро дар бар мегирифта ва фармондеҳашро «'''''gund-sālār'''''» (''[[гундсолор]]'') мехонданд<ref name="Synopsis">[https://www.researchgate.net/profile/Katarzyna_Maksymiuk/publication/323545353_Kaveh_Farrokh_Gholamreza_Karamian_Katarzyna_Maksymiuk_A_Synopsis_of_Sasanian_Military_Organization_and_Combat_Units_Siedlce-Tehran_2018/links/5a9b94b0a6fdcc3cbacb690d/Kaveh-Farrokh-Gholamreza-Karamian-Katarzyna-Maksymiuk-A-Synopsis-of-Sasanian-Military-Organization-and-Combat-Units-Siedlce-Tehran-2018.pdf ''Kaveh Farrokh'', ''Gholamreza Karamian'', ''Katarzyna Maksymiuk''. A Synopsis of Sasanian Military Organization and Combat Units, Siedlce-Tehran 2018. — ISBN 978-83-62447-22-0. — c. 13]</ref>. Ҳар гунде аз чанд «'''''drafš'''''» ([[ҳанг|''дирафш'']]) ташкил мешуд, ки ҳар кадоме 1 000 сарбоз дошт. Ҳар дирафше аз ду «'''''wašt'''''» (''[[вашт]]'') ташкил мешуд, ки ҳар кадоме 500 сарбоз дошт. Ҳар ваште аз чанд «'''''tahm'''''» (''[[таҳм]]'')<ref>[http://www.rahamasha.net/uploads/2/3/2/8/2328777/the_dates_in_the_pahlavg_and_prsg.pdf ''Asha R.'' The Dates in the Pahlavīg and Pārsīg Inscriptions of Durā (Europos)]</ref> созмон меёфт, ки ҳар кадоме 100 сарбоз доштанд. Ҳар таҳме аз чанд «'''''radag'''''» (''[[рада]]'')<ref>[https://cyberleninka.ru/article/n/voennaya-razvedka-v-sasanidskom-irane-organizatsiya-deyatelnosti-i-istochniki-informatsii ''Дмитриев В.А.'' Военная разведка в сасанидском Иране: организация деятельности и источники информации // Вестник Нижегородского университета им. Н.И. Лобачевского. 2016. № 1. С. 9–22. Прим. 12 на стр. 18]<blockquote>... Впрочем, из среднеперсидских эпиграфических источников середины III в. н.э. (граффити в Дура-Европосе, датируемые 253 г.) известно о существовании армейских писцов (видимо, более низкого ранга, нежели ''dabīr-i sipāh''), называвших себя ''dibīr-ī tahm'' и ''dibīr-ī radag'' [24, c. 244; 25].</blockquote></ref> ташкил мешуд, ки ҳар кадоме 10 сарбозро дар бар мегирифт. Фармондеҳи дирафш «'''''drafš-sālār'''''» ([[сарҳанг|''дирафшсолор'']])<ref name="Synopsis" />, фармондеҳи вашт «'''''wašt-sālār'''''» ([[сарвашт|''ваштсолор'']])<ref name="Synopsis" />, сардори таҳм «'''''tahmdār'''''» (''[[таҳмдор]]'')<ref>[https://www.academia.edu/1264468/К_вопросу_о_парфянском_наследии_в_сасанидском_Иране_военное_дело_On_the_Parthian_Legacy_in_Sasanian_Iran_the_Case_of_Warfare_ ''Никоноров В. П.'' К вопросу о парфянском наследии в сасанидском Иране: военное дело // Центральная Азия от Ахеменидов до Тимуридов: археология, история, этнология, культура. Материалы международной научной конференции, посвященной 100-летию со дня рождения Александра Марковича Беленицкого (Санкт-Петербург, 2–5 ноября 2004 года) / Отв. ред. В. П. Никоноров. СПб., 2005. С. 145. сн. 18]<blockquote>В документе Nov 280 из архива Старой Нисы фигурируют два лица, носящие звание ''tgmdr'' («начальник тагмы»), состоящее из двух частей – греч. «''τάγμα''» («''легион''») и парф. ''dār'' («начальствующий»). Предполагается, что это звание – калька с римского военного термина в греческой передаче «τάγματάρχος» ‘начальник легиона’, появившееся в парфянском военном лексиконе как раз в связи с депортацией воинов Красса в восточные районы Парфии, где они были организованы в отряды под началом парфянских тагмадаров и, в том числе, трудились на сельскохозяйственных работах [Дьяконов, Ливщиц 1966: 148 – 152]. Кстати, слово «тагма» в пехлевийской форме ''tḥmy'' как обозначение воинского подразделения зафиксировано в надписи, оставленной сасанидскими солдатами в синагоге Дура-Европос [Луконин 1987: 266, примеч. 62].</blockquote></ref> ва сардори рада эҳтимолан «'''''*radagbān'''''» (''[[радабон]]'') номида мешуд.
Фармондеҳи сипоҳ «'''''spāhbed'''''» ([[сипаҳсолор|''сипаҳбад'']]) хонда мешуд<ref name="Daryaee">[https://ia802707.us.archive.org/2/items/SasanianPersia/tourajsasanianPersia.pdf ''Daryaee, Touraj''. Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire. — ISBN 978 1 85043 898 4]</ref>. Сарфармондеҳи нерӯҳои мусаллаҳи шоҳаншоҳии Сосонӣ «'''''artēštārān-sālār'''''» (''артишдоронсолор'') номида мешуд<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/artestaran-salar-chief-of-the-warriors-a-high-ranking-title-in-sasanian-times-see-artestar- ''W. Sundermann''. ARTĒŠTĀRĀN SĀLĀR, Encyclopædia Iranica. Vol. II, Fasc. 6, p. 662]</ref><ref>''Дьяконов М. М.'' Очерк истории древнего Ирана. М., 1961. С. 291</ref>.
Бо таваҷҷуҳ ба ҳамномии ягонҳои размии сипоҳи Арманистон бо Эрон дар замони Сосониён, метавон гуфт, ки шумори нерӯҳо дар ягонҳои размии сипоҳи Сосониён низ бо сипоҳи Арманистон ҳамсону баробар будааст. Чунончи, дар сипоҳи Арманистон ҳар гунд аз ду ё се дирафш ташкил меёфт ва дирафш низ, агар онро бо коҳорт (ягони размии сипоҳи Рум, ки маъмулан аз 500 – 600 сарбоз ташкил мешуд) ҳамсанҷӣ кунем, аз ду вашт созмон меёфтааст. Дар садаҳои IV — V милодӣ нерӯҳои размии подшоҳии Арманистон аз сипоҳҳо (ҳар кадоме 10 ҳазор сарбоз доштаанд), гундҳо (2 000 – 3 000 сарбоз), дирафшҳо (1 000 сарбоз), ваштҳо (500 сарбоз) ва ҳамчунин ягонҳои хурдтар – садаҳо ва даҳаҳо ташкил мешудаанд. Ин сохтори созмонии сипоҳи Арманистон ҳамсониҳои бисёре бо сипоҳи Рум ва бештар аз он бо сипоҳи Эрон дар замони подшоҳии Сосониён дошт<ref>''Айвазян А.'' Терминология организационной структуры Армянской Армии в IV—V вв. – саҳ. 365.</ref>. Аз деворнивиштаҳои сипоҳиёни Сосонӣ дар куништи яҳудиёни шаҳри Дура-Европос метавон донист, ки садаҳо таҳм ва даҳаҳо рада номида мешудаанд<ref>''Asha R.'' ҳамон ҷо.</ref>.
Чуноне ки аз ҷадвали радабандии сипоҳи Сосониён дида мешавад, сохтори сипоҳи Сосониён ба сохтори артишҳои имрӯзӣ наздиктар аст. Чунончи, аз рӯи шумори нерӯҳо [[рада]] бо ''отделение'', [[таҳм]] бо ''рота'', [[вашт]] бо ''батальон'', [[Ҳанг|дирафш]] бо ''полк'', [[гунд]] бо ''бригада'' ва [[сипоҳ]] бо ''дивизия'' баробар аст. Бо ҳамин қиёс, [[радабон]] бо ''сержант'' ё ''старшина'', [[таҳмдор]] бо ''лейтенант'' ё ''капитан'', [[Сарвашт|ваштсолор]] бо ''майор'', [[Сарҳанг|дирафшсолор]] бо ''полковник'', [[гундсолор]] бо ''генерал-майор'' ё ''генерал-лейтенант'' ва [[Сипаҳсолор|сипаҳбад]] бо ''генерал-полковник'' ё ''генерали артиш'' баробар будаанд.
| |||