Википедиа

Ворӯ: Тафовут байни таҳрирҳо

Browse history interactively
← Фарқияти аввалинаФарқияти баъдина →
Content deleted Content added
ВизуалӣВики-матн
No edit summary
х Вироиши 109.75.49.253 (Баҳс) вогардонида шуд ба охирин тағйире, ки VASHGIRD анҷом дода буд
Барчасб: вогардонӣ
Сатри 1:
{{МА
|мақом =Деҳа
|номи тоҷикӣ = '''''Ворӯ''''' <br>Бухорои кӯчак
Бухорои кӯчак
|номи аслӣ = Деҳаи Ворӯ
|тасвир= Ворӯ.jpg
Line 31 ⟶ 30:
|коди телефон = +992 3475
}}
'''''Ворӯ'''''  — [[деҳа]] дар [[Ҷамоати деҳот|ҷамоати]] [[деҳоти Ворӯ]]и [[ноҳияи Панҷакент]]. Аз Ворӯ то маркази ноҳия 85  км; роҳи автомобилгард. Аҳолиаш 963 нафар (2020), тоҷикон.
 
== '''''Ҷуғрофиё''''' ==
Ворӯ дар қисмати ҷанубу шарқии ноҳияи Панҷакент, дар нишебии кӯҳи Ӯлғар (аз суғдии абарғар — кӯҳи баланд) ва қисмати ғарбии қаторкӯҳҳои Ҳисор, дар соҳили чапи д. Ворӯ, дар баландии 2300-3000  м аз с. б. ҷойгир аст. Баъди солҳои 60-уми асри ХХ баъзе оилаҳои Ворӯ ба водӣ, ба деҳаи навтаъсиси Шӯрча, ки айни замон номи Рукнободро дорад, кӯчида омаданд.
 
== '''''Иқтисод''''' ==
Мактаби таҳсилоти миёнаи умумӣ, 3 нуқтаи савдои хусусӣ, масҷид, маркази саломатӣ, осиёби хусусӣ дорад. Соҳаҳои асосии хоҷагӣ: боғдорӣ, ғаллакорӣ, чорводорӣ ва сабзавоткорӣ. Заминҳо аз чашмаҳои Масоғар, Алистон, Арчамайдон, Сармад ва Хучикрӯд обёрӣ мешаванд.
 
Ҳоло дар Ворӯ хоҷагии деҳқонии «Ворӯ» ва 10 хоҷагии деҳқонии инфиродӣ ва оилавӣ мавҷуд аст.
 
== '''''Таърих''''' ==
Тибқи бозёфтҳои бостоншиносӣ дар Ворӯ одамон 4-5 ҳазор сол пеш аз м. маскун шудаанд. Сафолпораҳо, зарфҳои гилӣ, сафоливу филиззӣ ва дигар санадҳои бостоншиносӣ гувоҳи онанд, ки Ворӯ дар даврони Искандари Мақдунӣ мавҷуд буда, ба сифати паноҳгоҳ ва истеҳкоми дифоӣ  — низомӣ хидмат мекардааст. Ҳамчунин, дар ҳудуди Ворӯ тангаҳое ёфт шудаанд, ки дар тақлиди тангаҳои юнонӣ зарб зада шуда, аз тангаҳои сӯрохдори суғдӣ қадимтаранд. Дар болои яке аз чунин тангаҳо, сурати шоҳи бетоҷу дайҳим тасвир ёфта, дар зери он бо ҳарфҳои хонои суғдӣ «PNZ» навишта шудааст, ки «Панҷ» хонда мешавад ва замоне, пас аз истилои Искандар шоҳе бо номи Панҷ дар болооби Зарафшон истиқлол ба даст оварда, ба номи худ тангаҳоро зарб задааст. Ин танга дар шарҳи этимологии вожаҳои «Панҷ»-у «Панҷакент» саҳми калидӣ хоҳад гузошт. Мутобиқи маълумоти маъхазҳо аҳолии таҳҷоӣ то асри 18 ба суғдӣ (лаҳҷаи маҳаллӣ) ҳарф мезадаанд. Инчунин, тангаҳои давраи интишори ислом дар Осиёи Марказӣ ёфт шудаанд, ки баъди вуруди оилаҳои нави забонҳо омезиш ёфта, оҳиста-оҳиста забони суғдӣ маҳдуд шудан гирифтааст. То асри 17 дар Ворӯ ҷамъиятҳои пайрави ойинҳои қадимии меҳрпарастӣ ва зардуштӣ зиндагӣ мекардаанд. Аҷдодашон алайҳи истилогарони аҷнабӣ муборизаи шадид мебурданд.
 
Дар ибтидои истилои араб яке аз марказҳои омодагии ҷангӣ бар зидди истилогарон дар мавзеи Сармад қарор дошта, сипаҳсолорони суғдӣ аз ин ҷо шӯришҳоро сарварӣ мекарданд. Дар ибтидои асри 17, баъди боридани барфи бисёре («барфи сурх») хонаҳо зери барф монда, қисми зиёди аҳолии Ворӯ нобуд мегарданд, қисми ками зиндамондагон низ ҷониби шарқии қ-кӯҳи Ҳисор (дараи Киштӯди имрӯза) ва ноҳияи Сариосиё паноҳ мебаранд ва муддате дар он ҷойҳо маскун мешаванду Ворӯ беодам мемонад. Дертар ворӯиҳои дар Ҳисор паноҳбурда дар замини аҷдодонашон маскун шудани оилаҳои бегонаро фаҳмида, ба зодгоҳи худ бармегарданд ва ба қозии Киштӯд исбот мекунанд, ки онҳо аз қавмҳои таҳҷоии Ворӯ буда, васиқаи заминҳои он ҷоро доранд. Мардуми аслии Ворӯ бо аҳолии деҳаҳои атроф, ш.-ҳои Панҷакент ва Самарқанд пайвандӣ доранд. Аз ибтидои асри 20 ба Ворӯ аз дараи Фон ва деҳаҳои Моғиёну Ёрӣ аҳолӣ кӯч мебанданд ва бо мардуми маҳаллӣ омезиш меёбанд.
Line 52 ⟶ 51:
Иддае аз сокинон дар шеър ба андозае пеш рафтанд, ки абёташон дурру гуҳарбораст ва метавонем даҳҳо нафарерро чун Мулло Саъдии Исомуддин, Мулло Исомуддин (Мирзопочо) Эшони Мавлавӣ (бо тахаллуси Ворис шеър мегуфтаанд) [[Мулло Фозил (Муфтӣ)]], Кӯҳӣ, Бобури Ишқӣ ва дигарон нобар намоем, ки меросбару идомадиҳандаи сабку услуби Саноӣ, Аттор, Румӣ, Ҳофиз, Саъдӣ, Бедил, Ҷомӣ ва амсоли инҳо буданд.
 
:::Зарафшон бе Бухоро ғам мабодат,<br>
:::Бухори хурди Сомон аст, Ворӯ.
:::::::::::''(Аббос Озимов'')
 
== Шахсиятҳои маъруф ==
== '''''Дар ситоиши Ворӯ''''' ==
'''Аз зумраи олимони соҳаҳои гуногуни илм:'''
Бешак, зодгоҳ меъодгоҳу сароғози ҳар як шахс аст. Дунё бо ҳама вусъаташ аз як нуқтаи хурдакаке бо номи зодгоҳ оғоз меёбад… табист, ки аксарият меҳри хоссае ба зодгоҳи хеш доранд ҷойе, ки «хуни ноф»-ашон дар он ҷо рехта, ҷойе ки овони мондагору саршори рангинкамонҳои хаёл — давраи туфулияти хешро бо ҳама шӯру шағаф сипарӣ менамоянд, ҷойе ки дару дарвозаи ҷаҳони паҳновару саршори ҳаводис аз тангкӯчаҳои он маншаъ мегирад….<br>
 
Устоди фарҳехта, муаллими ҳабибусирати некӯ фикрат [[Қиличхон Афсаҳзод]] (Абулмаҷ Қиличхон Қозизодаи Ворӯифар) дар васфи зодгоҳи худ Ворӯи Шариф (Бухорои кӯчак) қассидаи зебое эҷод намудаанд, ки аввалин бор шакли комили он дар гурӯҳи мансуб ба Ворӯ дар Facebook нашр нашр гардида аст:<br>
 
::::'''''Меҳри зодгоҳ''<br>'''
:::::'''I<br>'''
:Эй биҳишти ростон, Ворӯи ман,<br>
:В-эй нигини осмон, Ворӯи ман.<br>
:Эй диёри бостон, Ворӯи ман,<br>
:В-эй ҳазорон достон, Ворӯи ман.<br>
:Кӯҳсори шашқаторат зарнисор,<br>
:Чашмасорон ҳамчунон, Ворӯи ман.<br>
:Кӯҳи Дугдон саргаҳи дарёи зар,<br>
:Тобасангат зарфишон, Ворӯи ман!<br>
:Пағни Поин то сари Санги кабуд,<br>
:Арсаи номоварон, Ворӯи ман.<br>
:Бурси Хушкат — ҷангали Мозандарон,<br>
:Номи некат ҷовидон, Ворӯи ман.<br>
:Аз Муродбахши азиму бас қадим,<br>
:Сӯи боғу боғбон, Ворӯи ман.<br>
:Мехиромад оби ноби бебаҳо,<br>
:То кавири туркмон, Ворӯи ман.<br>
:Олам ичра бир санингдек кӯрмадим,<br>
:Хаййиру соҳибҳисон, Ворӯи ман.<br>
:Она юртим, эй гузал ҷаннатмакон,<br>
:Шоҳасар сан, ҷонаҷон, Ворӯи ман.<br>
:Дурри ноёбӣ ту, чун ёқути сурх,<br>
:Аз назарҳо ноаён Ворӯи ман.<br>
:Чун Зулайхои ҳаё андар ҳаё<br>
:Берун о, аз парниён, Ворӯӣ ман!<br>
:Дар раги гул медамад бӯи ҳаёт,<br>
:Чашмаи Мамҳмадзамон, Ворӯи ман.<br>
:Оби Борик то ба зону мерасад,<br>
:Сои Морон то миён, Ворӯи ман.<br>
:Оби Шаҳнобат назири Зиндарӯд,<br>
:Равзаи хулди ҷинон, Ворӯи ман.<br>
:Лафзи ширини дарӣ дар раг-рагат,<br>
:Метаровад ҳамчу ҷон, Ворӯи ман.<br>
:Бӯи ҷон меояд аз Кафрӯтаат,<br>
:Бӯи гандум, бӯи нон, Ворӯи ман.<br>
:Бӯи райҳону раёҳини Яман,<br>
:Бӯи ҷӯи Мӯлиён, Ворӯи ман.<br>
:Сархушу мағрур Мосоғар равон,<br>
:Ғарқа дар овои он, Ворӯи ман.<br>
:Пиру барно хушдилу болидарӯҳ,<br>
:Рӯзи ҷашни ориён, Ворӯӣ ман.<br>
:Рақси ёрон дар ҳавои арғунун,<br>
:Чеҳраҳои арғавон, Ворӯи ман,<br>
:Чун шакарханди лаби Мавлои Рум,<br>
:Гулшакар дорад ниҳон, Ворӯи ман.<br>
 
:::::'''II<br>'''
:Вожаҳои ноб чун дурдонаҳо<br>
:Ноз-нозон мекашанд аз мӯи ман:<br>
:Деҳи ман беҳин аҳурои ман аст,<br>
:Бешаи ман, шери ман, оҳуи ман.<br>
:Маъдани ман, махзани ман, кони ман,<br>
:Кӯчаи ман, барзани ман, кӯи ман.<br>
:Зарҳали ман, шаккари ман, шаҳди ман,<br>
:Замзами ман, Кавсари ман, ҷӯи ман.<br>
:Кобули ман, Зобули ман, Мисри ман,<br>
:Румии ман, турки ман, ҳиндуи ман.<br>
:Маҳшари ман, шӯри сад Мансури ман,<br>
:Соҳири ман, сеҳри ман, ҷодуи ман…<br>
:Ман равонам ҳамнавои обшор,<br>
:Сармаду Агмад зи ду паҳлӯи ман,<br>
:Он яке ганҷи ниёгони ман аст,<br>
:В-он яке минои ман, минӯи ман.<br>
:Бо насим печида аз садбарги зард<br>
:Накҳати гулбуттаи хушбӯи ман.<br>
:Сад ҷамолак баста бар гесӯи шаб<br>
:Аз ҷамоли он гули худрӯи ман.<br>
:Мекунад аз гунбази чархи баланд<br>
:Хуш ишорат моҳи нав бар сӯи ман:<br>
:Маънии Ворӯ бувад рухро намо<br>
:Гулрухи турки камонабрӯи ман.<br>''
::::::::::'''[[Қилиҷхон Афсаҳзод]]'''''
 
*********************
 
::::'''''Ворӯи ман'''''''<br>
:Нурбахши рӯи ман, Ворӯи ман, <br>
:Неруи бозуи ман, Ворӯи ман. <br>
:Аз бари кӯҳат ба олам боз шуд<br>
:Чашми ҷустуҷӯи ман, Ворӯи ман. <br>
:Худшиносу ҳақшиносам кардаӣ, <br>
:Довари ҳақгӯи ман, Ворӯи ман. <br>
:Роҳи бахту илму ирфон беҳудуд<br>
:Боз кардӣ сӯи ман, Ворӯи ман. <br>
:Бурд бар баҳру барам обе, ки ту<br>
:Додаӣ бар ҷӯи ман, Ворӯи ман. <br>
:Тирадилро рӯй пинҳон дар ниқоб, <br>
:Аз ту, эй Ворӯи ман, во рӯи ман. <br>
:Тангдилро даҳр тангу аз ту шуд<br>
:Даҳри дилҳо кӯи ман, Ворӯи ман. <br>
:Ҳар шабат кони умеду ҳар сабоҳ<br>
:Муждаи некӯи ман, Ворӯи ман. <br>
:Неъмати ҳар тирамоҳат шодиам, <br>
:Ҳар баҳорат тӯи ман, Ворӯи ман. <br>
:Боду обу хок-т дар ранҷуриҳо<br>
:Беҳтарин доруи ман, Ворӯи ман. <br>
:Тахти Ҷамшеду фарозу шеби ту<br>
:Мазҳару менӯи ман, Ворӯи ман. <br>
:Пуштибон рӯҳи бузургони туянд<br>
:Бар гули худрӯи ман, Ворӯи ман. <br>
:Чун ба қибла ҳар куҷоям сӯи туст<br>
:Рӯи ман, Ворӯи ман, Ворӯи ман. <br>
::::::::::'''Саъди Саъдизода<br>'''
::::::::::''Москва, 2008''
 
== '''''Шахсиятҳои''' '''маъруф''''' ==
'''Аз зумраи олимон ва ходимони соҳаҳои гуногуни илм:'''<br>
[[Аълохон Афсаҳзод]]-доктори илмҳои филологӣ, профессор.
[[Ансор Афсаҳов]]-доктори илмҳои филологӣ, профессор.
[[Абдуваҳҳоб Бобоҷонов]]-доктори илмҳои биологӣ, профессор.
[[Нофеъ Умаров]]-доктори илмҳои биологӣ, профессор.
[[Валиев Абӯтуроб]].
[[Аббос Афсаҳзод]]-номзади илмҳои филологӣ, дотсент.
[[Аббос Собиров]]-номзади илмҳои таърих, дотсент.
Line 185 ⟶ 72:
[[Бегмурод Амондуллоев]]-номзади илмҳои фалсафа, дотсент.
[[Қамарулҳақ Нурулҳаққов]]-номзади илмҳои фалсафа, дотсент.
[[Иршод Атоӣ]]-номзади илмҳои филологӣ, дотсент.
[[Меҳрдод Субҳонӣ]]-номзади илмҳои физика-метаматика, дотсент.
'''Аз зумраи кормандони матбуотҳои ҷумҳуриявӣ:'''
 
'''Аз зумраи кормандони матбуотҳои ҷумҳуриявӣ:'''<br>
Ҷобири Азизмурод – журналисти телевизиони Тоҷикистон.
[[Додоҷони АтовуллоАтовуллоҳ]] – газетаисардабири рӯзномаи мустақили Чароғи рӯз.
Абдуқаюм Қаюмзод – радиои Озодӣ.
Сафват Бурҳонов – газетаи СССР.
Азизи Нақибзод – газетаи Озодагон.
Аслам Муминзод – маҷалаи Бонки Миллӣ.
Халил Қаюмзод – газетаи Шоми Душанбе
Санҷар Абӯнасрпур - нашрияи "''Пайрав''"-и Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон.
Халил Қаюмзод – газетаи Шоми Душанбе.
 
== '''''Эзоҳ''''' ==
Дар ин феҳрист номи олимоне, ки дар Рукнобод таваллуд шуда ё дар Ворӯ таваллуд шуда, ба Рукнобод ва Душанбе кӯчида омадаанд навишта шуда аст. Аслан деҳаи Рукнободро аҳолии омада аз деҳоти Ворӯ, Зимтӯд ва Ғӯйтан ташкил медиҳанд, ки ҳар кадом худро зодаи макони аввала медонад ва якдигарро низ бо ҳамон макони тавлидашон мешиносанд. Ҳеҷ кадоме аз онҳо рукнободӣ ё шӯрчагӣ намегӯяд. Аз Ворӯ омада - ворӯӣ, аз Зимтӯд омада - зимтӯдӣ ва аз Ғӯйтан омада - ғӯйтанӣ мебошад.
 
== '''''Адабиёт''''' ==
* Ҷумъаев Р. Баъзе расму одатҳои тоҷикони болооби Зарафшон. Д., 2012;
* Арандаренко Г. Зимняя экспедиция г-м Абрамова в Верховье Зеравшана. ТВ., 1876;
* Семенов А. Материалы для изучения наречия горных таджиков Центральной Азии.// Грамматический очерк и памятники народного творчества и словарь. М., 1900;
* Семенов А. Этногра-фические очерки Зеравшанских гор, Каратегина и Дарваза. М., 1903;
* Липский В.  И.  Горная Бухара. Результаты трех путешествий в Среднюю Азию в 1896, 1897 и 1899 годах. СПб., 1905;
* Андреев М.  С.  Краткое сведение об этнографической экспедиции. Ташкент. 1924;
* Панков А.  В.  Положение, границы состав и админстративное деление Таджикистана. Ташкент, 1925. Федченко А.  П.  Путешествие в Туркестан. М., 1959;
* Хорошкин А. Сборник статей, касающихся до Туркестанского края. СПб., 1976.
* Родмардони рӯзрӯд. ШаҳобиддинШ. Залилӣ.
* '''Саҳифаи фейсбуки деҳаи '''Ворӯ''' https://www.facebook.com/groups/1925439604345460/'''
 
== '''''Сарчашма''''' ==
* {{ЭМТ|Ворӯ|4|муаллиф=Д. Бобоев, Ш. Тошева}}
* Феҳристи номи маҳалҳои Тоҷикистон  — {{Д.}}: [[СИЭМТ]], 2013.  — 332 с.  — ISBN 978-99947-33-54-5
* Саҳифаи фейсбуки деҳаи '''Ворӯ''' https://www.facebook.com/groups/1925439604345460/
 
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/wiki/Ворӯ"