Википедиа

Абулқосим Лоҳутӣ: Тафовут байни таҳрирҳо

Browse history interactively
← Фарқияти аввалинаФарқияти баъдина →
Content deleted Content added
ВизуалӣВики-матн
Барчасбҳо: вироиш тавассути телефони ҳамроҳ вироиш тавассути мурургари телефони ҳамроҳ
No edit summary
Сатри 1:
{{Адиб}}
|ном = Абулқосим Лоҳутӣ
|номи аслӣ = Абулқосим Аҳмадзода Лоҳутӣ
|тасвир = Abolghasem lahouti.jpg
|тавсифи тасвир =
|ном ҳангоми таваллуд = Абулқосим
|номи пурра = Абулқосим Аҳмадзода
|тахаллусҳо = Лоҳутӣ
|санаи таваллуд = [[12 октябр]]и [[соли 1887|1887]]
|зодгоҳ = шаҳри [[Кирмоншоҳ]], [[Эрон]]
|санаи марг = [[16 март]]и [[соли 1957|1957]]
|маҳалли марг = [[Маскав]], [[Иттиҳоди Шӯравӣ|ИҶШС]]
|шаҳрвандӣ = шаҳрванди [[Иттиҳоди Шӯравӣ|ИҶШС]]
|навъи фаъолият = [[шоир]], [[тарҷумон]]
|солҳои фаъолият = 1909—1956
|самт = реализми сотсиалистӣ,
|жанр = [[ғазал]], [[тарона]], [[шеъри тамсилӣ]]
|забони осор = [[забони тоҷикӣ]], [[забони форсӣ]]
|мукофотҳо = орденҳои Ленин, «Нишони фахрӣ» ва «Байрақи сурхи меҳнат» [[ИҶШС]]
}}
 
'''Абулқосим Аҳмадзода Лоҳутӣ''' (1887'''Абулқосим Лоҳутӣ'''; {{lang-fa|ابوالقاسم لاهوتی}}, —-{{СТ|12|10|1887}}, [[Кирмоншоҳ]], [[Эрон]] — {{СМ|16|03|1957}}, [[Маскав]]) — - шоири{{шоир}}и инқилобии эронӣ аст, ки пас аз муҳоҷират ба Иттиҳоди Шӯравӣ яке аз шоирон ва фаъолони сиёсии Тоҷикистон шуд.
 
== Зиндагинома ==
Устод Абулқосим Аҳмадзода Лоҳутӣ [[4 декабр]]и [[соли 1887]] дар шаҳри [[Кирмоншоҳ]]и [[Эрон]] зода шудааст. Ӯ дар ғарби [[Эрон]] дар хонаводаи мӯзадӯз ба дунё омадааст. Яке аз сармоядони [[назм]]и [[форс]]у [[тоҷик]], аз оилаи косиб. Саводи ибтидоиро дар мактаби муллои деҳаи [[Барзадимоғ]] ва баъдтар дар назди падараш баровард, вале давом додани таҳсил ба вай муясар нашуд. Сахтии рӯзгор ва вазнинии маишати аҳли оила Лоҳутиро маҷбур кард аз хурдсолӣ меҳнат кунад. Чанде дар дӯконҳои дӯзандагӣ кор карда ба ҳаёти пурмашаққату меҳнати тоқатшикани аҳли ҷомеа шинос гардид.
 
Тангии маишати хонавода водораш намудааст, ки аз овони кӯдакӣ худро дар оғӯши меҳнат бинад. Аввалҳо ба касбу кори падараш (гевакашӣ) ёрӣ дода, баъдтар дар дӯконҳои оҳангарӣ ва челонгарӣ шогирдӣ кардааст. Дар ҳамон айём тавассути қиссахонҳое, ки дар растаю бозорҳо «Шоҳнома»-хонӣ мекарданд, бо намунаҳои осори безаволи Фирдавсӣ шиносо гардида, таъсири каломи мавзун ва суханҳои латифу ҳакимонаро эҳсос кардааст.
Line 31 ⟶ 12:
Вале мактабхонӣ дер давом накарда, ҷунбишу ошӯбҳое, ки бо таъсири инқилоби якуми рус ба вуқӯъ пайвастанд, ӯро ҷониби худ кашидаанд ва чун сарбози инқилоб силоҳ ба даст гирифта, дар муборизаҳои озодихоҳии миллӣ ва зиддиистибдодии ҳамватанони худ иштирок намудааст.
 
== Роҳбари ҳаракати озодихоҳӣ ==
[[FileАкс:Lahuti Abolqasem (1887-1957).jpg|thumb|Тасвири Лоҳутӣ аз ҷониби Н. Кравченко]]
 
Аз ҷумла, дар шаҳри [[Гелон]]и вилояти Рашт ба шӯриши мусаллаҳи зидди подшоҳ ҳамроҳ шуда, дар роҳи ғалабаи он фидокорона хизмат кардааст ва ба гирифтани нишони Сатторхон, ки яке аз роҳбарони ҳаракати озодихоҳии миллии Эрон буд, мушарраф гардидааст. Пас аз шикасти балвои солҳои 1905-19111905—1911 қувваҳои иртиҷоъӣ ба таъқиби инқилобиюн шурӯъ намудаанд ва Лоҳутӣ, ки ба қатл маҳкум шуда буд, ба Бағдод муҳоҷират карда, то апрели соли 1915 дар он ҷо рахти иқомат густардааст.
 
Боз ба ватан баргашта, рӯзномаи «Бесутун»-ро таъсис додааст ва дигарбора дар ҷунбишҳои озодихоҳонаи синфӣ ва муборизаҳои инқилобӣ ширкат варзида, мафкураву ҷаҳонбинии ӯ вусъати бештар ёфтаанд. Дар аввалҳои соли 1917 нахустин бор бо болшевикони рус, ки дар сафи қӯшунҳои ишғолӣ хизмат мекарданд, ошно шуда, ба воситаи онҳо доир ба воқеаҳои инқилобии Русия муфассал иттилоъ ёфтааст.
Line 45 ⟶ 26:
Пас аз фурӯ нишонда шудани шӯриш, моҳи феврали соли 1922, ба [[Иттиҳоди Шӯравӣ]] гузашта, ба давраи нави ҳаёти худ оғоз бахшидааст.
 
Муддате дар [[Тифлис]]у [[Боку]]ву [[Нахҷувон]] кору зиндагӣ карда, ибтидои соли 1923 ба [[Маскав]] омадааст ва дар «Нашриёти халқҳои СССР» ба кор пардохтааст. Аз соли [[1924]] узви Ҳизби коммунистии Иттиҳоди Шӯравӣ - — ВКП(б) буд.
 
== Дар Тоҷикистон ==
Соли 1925 ба Тоҷикистон омада, дар муборизаи зидди душманони ҳаёти нав ва сохтмони сотсиалистӣ фаъолона ширкат варзидааст. Муддате мудири шуъбаи ташвиқу тарғиби Шӯрои ташкилии Кумитаи ҳизбии вилоятӣ ва ҷонишини Комиссари халқии маориф буда, дар таъсиси Нашриёти давлатии ҷумҳурӣ бевосита ширкат кардааст. Бо ароба аз Тирмиз мошини чоп овардааст.
 
Соли 1931 хабарнигори «Правда» таъин шуда, соли 1933 Кумитаи муассисони Иттифоқи нависандагони Тоҷикистонро роҳбарӣ кардааст ва чанде раиси фахрии он будааст. Дар Анҷумани якуми умумиттифоқии нависандагони шӯравӣ (1934) дар бораи адабиёти нави тоҷик маърӯза хондааст. Баъдан, соле чанд, Котиби масъули Иттифоқи нависандагони СССР будааст. Соли 1935 дар ҳайъати адибону арбобони маданияти шӯравӣ дар Конгресси байналмилалии ҳимояи маданият, ки дар [[Порис]] барпо гардида буд, иштирок ва суханронӣ кардааст. Соли 1934 ба узвияти Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон пазируфта шудааст. [[16 март]]и [[соли 1957]] дар шаҳри [[Маскав]] вафот кардааст. Дар Қабристони Новодевичйе, [[Маскав]] мадфун аст.
 
== Эҷодиёт ==
Ба шеъргӯйӣ аз дувоздаҳсолагӣ сар карда, дар равияи падараш ғазалҳои тасаввуфӣ гуфтааст. Соли 1907 аввалин шеъри ӯ – — қасидаи «Ҳуббулватан» дар моҳномаи «Ҳаблулматин» (Калкутта) чоп шудааст.
 
Пас аз ин шеърҳои ватандӯстона ва инқилобии ӯ дар байни мардум иштиҳор ёфтаанд. Ҷараёни тундутези воқеаҳои инқилобии солҳои 1905-19111905—1911 дар тафаккур ва тасаввуроти Абулқосим Лоҳутӣ тағйироти муҳим ворид оварда, дар мазмуну муҳтавои ғоявии шеърҳои ӯ нақши вофир гузоштаанд. Чунин таҳаввулотро дар шеърҳое, ки танҳо дар давоми соли 1909 ба қалам овардааст, мушоҳида кардан мумкин аст. Аз ҷумла, дар шеъри «Фарёди миллат», ки мазмуну пафоси баланди ватандӯстона дорад, Эронро миллати воҳиду ягона ҳисобидааст; дар шеъри «Ай ранҷбар», дар баробари нишон додани зиддиятҳои дохилии мамлакат, муборизаи порлумониро воситаи асосии муҳофизати ҳуқуқи мардум шумурдааст. Аммо дар ғазали «Ё ҳар ду» наҷоти халқро дар муборизаи мусаллаҳонаи он дида, дар шеъри «Маънии одам» (1910) талқин кардааст, ки танҳо ранҷбару меҳнаткаш сазовори номи баланди одаманд. Шеърҳое, ки дар солҳои қувват гирифтани нирӯҳои иртиҷоъӣ дар Эрон ва муҳоҷирати шоир навишта шудаанд, ҳам ошкоро («Шарқ»)-ву ҳам рамзу кинояпеч («Шамъу Парвона»), мардумро ба ҳуррияту инқилоб ва муборизаи зидди мустамликадорон даъват кардааст. Дар баъзе шеърҳои онвақтаи ӯ, аз қабили «Бозгашт ба ватан» (1915), дар баробари хеле барҷаста ифода ёфтани ғояҳои ватандӯстӣ, оҳанги маъюсӣ ва афтодарӯҳии шоир эҳсос мешавад. Аммо, дар натиҷаи дубора сар бардоштани қувваҳои инқилобӣ ва хусусан, бо таъсири воқеаҳои инқилобии Русия, марому идеалҳои шоир дар роҳи озодии синфи ранҷбару деҳқон торафт равшантар мегарданд, ки дар шеърҳои «Яке Руму яке Эрон парастад» (1916), «Бо ин ки дар шариъати хубон ҳиҷоб нест» ва «Қасри Доро» (1917) то андозае инъикос ёфтаанд. Дар шеърҳои «Дос ар кашад…» ва «Деҳқон хуроку фаъла ҷаҳонро бино кунад» (1920) ва «Гар нест ду дасти номвар маро» (1921) мардуми муборизро ба ваҳдату низом даъват намуда, иттифоқи коргару деҳқонро шарти асосии аз панҷаи зулму асорат раҳойӣ ёфтани оммаи заҳматкаш донистааст. Хулоса, вақте ки Лоҳутӣ ба мамлакати сотсиалистӣ қадам гузошта, эҷодиёти худро бо «Калимаи шаҳодати ранҷбарӣ» (феврали 1922) ба ҳаёту адабиёти шӯравӣ алоқаманд намуд, аллакай соҳиби афкори муайяни иҷтимоӣ ва устоди каломи бадеъ будааст.
 
Таҷрибаи зиёди зиндагӣ ва истеъдоди адабию андешамандӣ имконияташ додаанд, ки баъзе маҳдудиятҳои ғоявӣ ва эҷодии худро муттасил бартараф карда, эҷодиёташро мутобиқи шароити наву воқеиятҳои ҷамоати сотсиалистӣ пеш барад ва яке аз пешқадамтарин шоирони шӯравӣ гардад.
Line 71 ⟶ 52:
Дар давраи пас аз ҷанг ғояҳои ватанпарварӣ, дӯстии халқҳо, тараннуми комёбиҳои Ватан ва тарғиби сулҳу амният дар эҷодиёти ӯ мавқеи намоён ишғол кардаанд, ки «Суруди сулҳхоҳон», «Санади сулҳро имзо мекунем», «Сухани мардумони одӣ», «Митинги сулҳхоҳон» ва ғ. беҳтарин намунаи чунин ашъоранд.
 
Яке аз калонтарин асарҳои шоир достони «Парии Бахт» аст, ки дар сабки достонҳои афсонавии рамзӣ–тамсилиирамзӣ-тамсилии халқӣ нигориш ёфта, ба воситаи образу ифодаҳои рамзиву тамсилӣ муборизаи халқи русу мардумони дигари Иттиҳоди Шӯравиро дар роҳи ба даст овардани бахту саодат ва озодию ҳуррият тасвир намудааст. Силсилаи дигари шеърҳои устод Абулқосим Лоҳутӣ ба тасвири воқеаҳои байналхалқӣ («Фестивали ҷавонони демократи ҷаҳон дар Берлин», «Ба халқи Куба»), ба Эрон ва муборизони роҳи озодии он («Зиндагӣ пирӯз мешавад», «Ба халқи зодгоҳам», «Ба дафъи қувваи бегона бархез!») бахшида шудаанд.
 
Дар шеъри «Ҷавоб ба иғвогарон» (1954) унсурҳои иртиҷоъиеро, ки аз номаш китоби ҷаълие чоп карда, барои таблиғоти зиддишӯравӣ истифода бурданӣ шудаанд, бо қаҳру ғазаб фошу маҳкум намудааст.
Дар шеъри «Орзу» (1954) самимитарин омолу умедҳои шоири инсонпарвар оид ба хушбахтии тамоми мардумони ҷаҳон ифода ёфтааст. Устод Абулқосим Лоҳутӣ яке аз мутарҷимони моҳири адабиёти русу дигар халқҳо буда, бисёр асарҳои [[Александр Пушкин|А. С.  Пушкин]] ва намунаҳои осори [[Тарас Шевченко|Т. Г.  Шевченко]], М. [[Горкий]], В. [[Маяковский]], В. Лебедев-Кумач, Л. Ошанин, Е. Далмаатовский ва суруди «Интернационал»-ро ба тоҷикӣ гардондааст. Инчунин, тарҷумаи асарҳои саҳнавии В. Шекспир («Отелло», «Ромео ва Ҷулйетта», «Шоҳ Лир»), Лопе де Вега («Чашмаи гӯсфандон») ва А. С.  Грибоедов («Дод аз дасти ақл») ба қалами ӯ тааллуқ доранд.
Асарҳои алоҳидаи худи шоир аз солҳои сиюм ба забони бисёр халқҳои дигари оламу шӯравӣ тарҷума ва чоп шудаанд.
 
== Осор ==
Осори устод Лоҳутӣ дар авроқи «Девони Абулқосим Лоҳутӣ» (1946), «Асарҳои мунтахаб» (1949), «Сурудҳои озодӣ ва сулҳ» (1954), «Нидои зиндагӣ» (1956), «Девони Абулқосим Лоҳутӣ» (1957), «Гавҳари ишқ» (1958), «Шӯъла ва Шамшер» (1974), «Офтоби Сурх» (бо ҳуруфи форсӣ; Маскав, 1987), «Шеърҳо. Достонҳо» (1987) ва «Куллиёт» (1960-19631960—1963)-и шашҷилда фароҳам омадаву ба дасти чоп расидаанд. Имрӯзҳо нашри муҷаддаду мукаммали «Куллиёт»-и адибро дар ҳашт муҷаллад нақшабандӣ кардаанд, ки 2 ҷилди аввали он (2011, 2014) аз чоп баромад.
 
== Ҷоизаҳо ==
==Мукофот==
* Орденҳои Ленин,
* «Нишони фахрӣ»,
* «Байрақи сурхи меҳнат» (1931)
 
== Некдошт ==
[[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ|Театри давлатии академии драмавии Тоҷикистон]], бисёр деҳаву мактабу муассисаву кӯчаву хиёбонҳои шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ
номи некашро зинда медоранд. Ҷоизаи махсуси Иттифоқи журналистони мамлакат номи ӯро дорад. [[Осорхонаи Лоҳутӣ|Осорхонаи ӯ]] дар [[Душанбе]] зиёратгоҳи умум аст.
Line 93 ⟶ 75:
</gallery>
 
== Донистаниҳо ==
* Устод Лоҳутӣ соли 1945 матни [[Суруди миллии Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]]ро эҷод кардааст, ки то даврони соҳибистиқлолӣ вирди забони ҳамагон буда, дар замонаш яке аз беҳтарин таронаҳои миллии ҷамоҳири шӯравӣ ба ҳисоб мерафтааст.
*
* Устод Лоҳутӣ, бешубҳа, рамзи ваҳдати адабию фарҳангии мардуми форсизабони ҷаҳон, махсусан Тоҷикистону Эрон, мебошад. [[Соли 1987]], мутобиқи Қарори вижаи [[ЮНЕСКО]], тамоми мардуми мутамаддини олам 100-умин солгарди зодрӯзи марди муборизи ҷабҳаи озодӣ ва тараннумгари сулҳу саъодати башарро ба таври мутантан таҷлил намуданд.
* Лоҳутӣ барои омода ва сафарбар намудани адибони [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон|ҶШС Тоҷикистон]] ба анҷумани якуми нависандагони [[Иттиҳоди Шӯравӣ|ИҶШС]] хизмати шоистае намудааст<ref>Адибони Тоҷикистон (маълумотномаи мухтасари шарҳиҳолӣ)./Таҳия ва танзими Асрори Сомонӣ ва Маҷид Салим. – — Душанбе, «Адиб», 2014, –  — с. 13 - — 16 ISBN 978-99947-2-379-9</ref>.▼
*
▲* Лоҳутӣ барои омода ва сафарбар намудани адибони [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон|ҶШС Тоҷикистон]] ба анҷумани якуми нависандагони [[Иттиҳоди Шӯравӣ|ИҶШС]] хизмати шоистае намудааст<ref>Адибони Тоҷикистон (маълумотномаи мухтасари шарҳиҳолӣ)./Таҳия ва танзими Асрори Сомонӣ ва Маҷид Салим. – Душанбе, «Адиб», 2014, – с. 13 - 16 ISBN 978-99947-2-379-9</ref>.
 
== Ҳамчунин нигаред ==
{{Commonscat|Abolqasem Lahouti}}
 
==Эзоҳ==▼
{{Эзоҳ}}
 
▲== Эзоҳ ==
==Пайвандҳо==▼
{{эзоҳ}}
 
▲== Пайвандҳо ==
*[https://www.twirpx.com/file/2494877/ Номаҳо]
* [https://www.twirpx.com/file/2494877/ Номаҳо]
* [https://w.histrf.ru/articles/article/show/lakhuti_abulkasim_akhmiedzadie Энциклопедия "«Всемирная история"»]
* [https://moluch.ru/conf/phil/archive/301/13783/ Абулькасим Лахути  — корифей современной таджикской поэзии]
{{ПБ}}
 
[[Гурӯҳ:Шоирон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Шоирони тоҷик]]
[[Гурӯҳ:Шоирони порсигӯ]]
[[Гурӯҳ:Узви Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Википедиа:Мақолаи имрӯза|*]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони унвонҳои фахрӣ аз Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Зодагони рӯзи 12 октябр]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1887]]
[[Гурӯҳ:Фавтидагони рӯзи 16 март]]
[[Гурӯҳ:Фавтидагони соли 1957]]
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/wiki/Абулқосим_Лоҳутӣ"