Меҳр (эзид): Тафовут байни таҳрирҳо

Дар замонҳои хеле қадим, ки қавмҳои ориёӣ дини митроизм ё меҳрпарастӣ доштаанд, Митра ҳамчун худои осмони пурнур парастиш мешуд ва яздони бузургу муқтадир ба шумор мерафт. Меҳр эзаде аст ҳиндуэронӣ, ки номи ӯ дар ҳиндӣ маънои «дӯст»-ро дорад ва дар Авесто ба маънои «паймон» ва дар форсӣ ба маъноӣ дӯстӣ ва хуршед аст. Меҳр дар [[Авесто]] дар шакли “Митра“ – эзади фурўғуфурӯғу рўшноӣрӯшноӣ ва паймоншиносиву садоқат дучор мешавад. Пас аз зуҳури [[Зартушт]] ва пайдоиши кеши маздоясноӣ ё худ зартуштӣ мавқеи Меҳр ба тадриҷ таназзул меёбад. Яъне ўӯ аз мақоми худованди офаридгору пурқудрат ба эзади иҷрогар табдил меёбад. Бисёр сифатҳову афрўзаҳоиафрӯзаҳои Меҳр ба худои ягонаи офаридгори зартуштӣ – [[Аҳура Маздо]] нисбат дода мешавад. Аммо тасвири ўӯ дар Авесто аз тавсифу ситоиши дигар эзадон бештар ба назар мерасад. Хешкорӣ ва ё вазифаи ўӯ назорат кардани паймоншиносӣ ва садоқат ба қавлу аҳд мебошад. Ҳар касе аз мардумон агар ба аҳдашон вафо накунанд ва паймон шикананд, онҳоро “меҳрдуруҷ” ва ё “меҳрфиреб” меномиданд. Меҳрдуруҷон ба хашми эзад Меҳр гирифтор мегаштанд. Агар хонахудо ё деҳхудо ё шаҳрбон ё шаҳриёр меҳрдуруҷ бошад, Меҳри хашмгини озурда, хонаву деҳу шаҳру кишвару бузургони хонавода ва сарони рустову сарварони шаҳру шаҳриёрони кишварро табоҳ кунад. Ба бадгўёнубадгӯёну дурўғгўёндурӯғгӯён ва аҳдшиканҳо Меҳр ҷазои бад дода, ба мардуми росткору парҳезгор подоши нек ва пирўзӣпирӯзӣ мебахшид.

Митраизм ё меҳрпарастӣ дар даврони шоҳаншоҳии Ашкониён ҳамчун ойини комили ахлоқӣ аз ҳудуди Эрону Осиёи Миёна фаротар рафта, дар Шарқи наздик ва Аврупо низ паҳн шуда буд. Чунончи, император Константин қабл аз қабули масеҳият пайрави ойини Меҳр буд. Аз баски Меҳр худои аҳду паймон ва садоқат ҳисоб мешуд, аз ҷиҳати ахлоқӣ ба табиати сипоҳиён мувофиқ буд. Аз ин рўрӯ сарбозони римиро ба номи Меҳр савганди паймону вафодорӣ медоданд, то ки ба давлату ватани худ содиқ монад. Дар императории Рум Меҳрро ҳамчун нигаҳбон ва ёрирасони лашкар медонистанд.

Аз ойини меҳрпарастӣ то ба имрўзимрӯз баъзе ҷашнҳову маросимҳо, бовару эътиқодот ва одатҳои суннатие дар фарҳанги кунунии мардумони эронитабор дар шаклҳои гуногун боқӣ мондаанд, ки бузургтаринашон ҷашни [[Меҳргон]], [[Шаби Ялдо]], [[Шаби чилла]], [[Иди Сада|Сада]] ва амсоли инҳо мебошанд.