Мучал: Тафовут байни таҳрирҳо

'''[['''Мучал]]''', мӯрҷал''' — солшумории дувоздаҳгона, ки дар кӯҳистони [[тоҷик]] бо номи «сол», «[[мӯлҷар]]» машҳур аст, аз замонҳои бостон корбурд мешавад. Мутобиқи фарҳанги мардумӣ дар ин намуди солшуморӣ банавбат ба 12 ҷонвар номгузорӣ шуда, 6 ҳалолу 6 ҳаром буда, аз рӯйи хусусияту табиати ҳайвонҳо, меъёрҳои сириштию мизоҷии онҳо ба афроди дар ҳамон соли ҳайвон таваллудёфта толеъбинӣ мешавад. Яъне, чигунагии соли «мучал»-и шахсро мардум аз рӯйи шакл ва рафтори ҷонвар пешгӯйӣ мекунанд.

Ба боварии муаррихон тақвими «мучал» бори аввал дар байни уйғурони Хитой ҳамчун солшумории мардумӣ аз рӯйи ҷойгиршавии бурҷҳои осмонӣ ба вуҷуд омада, дар давраи таҳти тасарруфи муғулҳо (асрҳои XIII-XIV) будани Осиёи Миёнаву Эрон байни тоҷикон ва дигар халқу миллатҳо ҷорӣ шудааст<ref name=":0" /><ref name="тақвим">Холов М.Ш. Тақвимҳои кишоварзии тоҷикони кӯҳистон. — Душанбе, «Ирфон», 2006. — с. 15</ref>.

Аз рӯи солшумории дувоздаҳгона соли 2018 Соли саг аст, ки онро Соли Вафодор низ мегӯянд. Мардум аз таҷрибаҳои зиндагӣ Соли сагро нек арзёбӣ мекунад. Ин пешгӯиҳои мардум табиист ва шояд чунин ҳам бошад, зеро аз байни ҳайвонҳои ромшуда беҳтарин дӯсту вафодор, посбон ва муҳофизи инсон саг маҳсуб меёбад. Чӯпонҳо беҳтарин зотҳои сагро парвариш намуда, барои нигоҳубини рама шабу рӯз ҳамроҳи худ мегиранд ва ҳамеша дилпуранд, ки ин дӯсти вафодорашон гӯсфандонро аз ҳамлаи дарандагони ваҳшӣ эмин нигоҳ медорад. Бахусус, афсарону сарбозон, кормандони хадамоти амният, оташнишонию ҳолатҳои фавқулода ба саг, ҳамчун ба ҳайвони нотарс, ҷасур, далер, чолоку ҳушёр ва доною рамузфаҳм бовар доранд. Дар таърихи парваришу нигоҳубини ҳайвонот хизматҳои зотҳои мухталифи саг дар муҳофизати аҳли хонавода, рамаю галаҳо, марзу буми кишвар, ошкор кардани амалҳои ниҳон намудани маводи мухаддир ва дигар ҷинояткориҳо, наҷоти одамо-ну ҳайвонот дар ҳодисаҳои сӯхтор, заминҷунбӣ, селу боронгариҳо ва дигар офатҳои табиӣ ва ғ. басо бузург аст. Кам нестанд сагҳое, ки барои хизматҳояшон дар корҳои наҷотбахшӣ ва муҳофизати одамону иншоотҳо бо ордену медалҳо сарфароз гардонида шудаанд. <ref>[http://kumitaizabon.tj/tg/content/ruznomai-ganchi-zabon-no3-23-marti-soli-2018 Мучал. //Ганҷи забон, 3 (23) марти соли 2018]</ref>

Ҳарчанд имрӯз солбарорӣ бар усулҳои нав поя гирифтааст, вале ҳамоно барои муайян намудани таърих, замони зисти падару модар, бобою бибӣ ва дигар ниёгон мардуми тоҷик аз ин солшуморӣ истифода мебаранд. Дар китоби «Дар ҷустуҷӯйи Карим-Девона»-и [[Ҳабибулло Назаров]] маҳз бо кӯмаки солбарорӣ замони зист ва рӯзгори мардони таърихии [[водии Ҳисор]]ро бознигорӣ карда шудааст.

3. Дониста ва огоҳ бошед, ки соли ҳар як ҷонвар дар Осиёи Пеш ва [[Осиёи Марказӣ]], аз он ҷумла дар [[Тоҷикистон]], аз Соли нави ҳақиқӣ ([[Наврӯз]]) оғоз меёбад, на аз оғози Соли нави исавӣ.

[[Соли Гӯсфанд]] бошад аз [[Наврӯз]]и [[соли 2015]] сар шуда, то [[Наврӯз]]и [[соли 2016]] давом мекунад.

Дар Солшумории чинӣ (хитойӣ) ба солшумории Мучал монанд, солшумории қадимае [сулолаи Чжоу (сулолае, 800 сол сари қудрат буд) ва дар замони сулолаи Хан (206 то мелод — 207 мелодӣ) рушд ёфтааст] мавҷуд буд. Дар он ибтидои соли нав ба шаби якуми солшумори қамарӣ, моҳҳои 21 январ - 20 феврал оғоз меёбад.