Юнон: Тафовут байни таҳрирҳо

Content deleted Content added
х clean up using AWB
ислоҳи ҳуруф using AWB
Сатри 20:
|Масоҳат= 95-ум дар ҷаҳон
|Ҳамаги 131 957 км²
|Фоизи об= 0, 86
|Ҷой аз рӯи аҳолӣ=
|Аҳолӣ=
Сатри 63:
===Тибби Юнони қадим===
Тибби Юнони қадим дорой таърихи инкишофи мухиму ганист. Аввалин маълумот оид ба тибби атикаи Юнон дар асри ХП-то милод мутаалик аст. Он замон тибби юнонихр касби мустакил гар-дид ва духтурони касбиву мак-табҳои оилавии пизишкй пай¬до шуданд. Хар чанд ки оид ба ин давраи таърихи тибби Юнони кддим маълумот кам аст, аммо баъзе хусусиятхри тибби онвакта дар манзумаҳои «Илиада» ва «Одиссея»- и Ҳомер тачассум ёфтаанд. Ҳомер роҷеъ ба вазъи тиб ва мавкеи пизишкони Юнони кадим маълумот додааст, ки олимон ин киссаро ба ибтидои асри XII то милод мансуб медонанд.
Дар Юнони кадим оилахаи пизишкони касбй, духтурҳои харбиён, ки он вактхр мактабхри «оилавии» пизишкй хисоб мешуданд, вучуд доштааст. Сарвари оилаи пизишкй хам дар як вакт устоди он Асклепий- (бо лотинй Эскулан) буда, фарзандонаш Махаон ва Подалирий шогирдони у ба хисоб мерафтанд. Ҳомер пизишкй Юнони атика Букротро хам аз авлоди онхост мегуяд.
Бо номи Асклепий киссае алокаманд аст, ки ба таърихи тиб дахл дорад. Мувофики он Асклепийро падараш Аполдон аз батни модар гирифтааст. Юнонихо минбаъд Асклепийро худой тиб (дар румихо Эскулап) эълон кардаанд. Уро дар симои муйсафеде, ки ба асои морпеч такя кардааст. тасвир менамуданд. Дар асотири мардуми кишварҳои Шарқи кадим хам бисер вакт мор накш меёфт, шояд одатан хамроҳи худоёне, ки онхоро ба тансихатии одамон даъват менамуд ба фаъолияти тиббй алокаманд медонистанд.
Оилаи пизишкии Асклепийро ду духтари у пурра мекарданд, ки дар таърихи тиб мақоми хешро доранд. Якеро Гигия (маънои «сихдтй»-ро дороет) мегуфтанд, ки бо маслихдтҳои ок, илонааш дойр ба пешгирии бемо-риву бехдошти сихатй машхур шудааст. Уро хамчун олиҳаи «сиҳатй» мепарастиданд ва аз номи уст вожаи «гигиена», ки маънои «беҳдошт» - ро дорад.
Олихаи «сихатй»-ро чун чавондухтаре тасвир мекарданд, ки у бо дасти чап чомеро медошт, мор аз он чом чизе менушид. Ин акси мор ва ч, ом минбаъд рамзи тиб гардид. Духтари дигараш Панацея «хама гуна беморй»- ро табобат карда метавонист. Минбаъд номи у исми хосае гашт, вале на ба маънои хуб: «Панацея» (нушдору) хамонҳамон воситаи гайриилмиро меномидагй шуданд, ки агар ба ягон даво таъсири шифобахшии худро «бар хама беморй»-хо мансуб донанд, истифода мебурданд.
 
===Дастовардҳои фарҳангии юнониён===
Агар сухан аз боби пешрафти илму фарханги Юнон равад, аксари олимону файласуфон ва санъаткорони Юнон ба мамлакатхри Шарқи бостонй сафар намуда, малакаю тачриба ва ҷаҳонбинии хешро сайкдл дода, дар сохаи илми тиб, риёзиёт, геометрия (хандаса), хуқуқ. ахлок, фалсафа, мусикй, нучум, меъморй, таърих, чугрофия, табиатшиносй ва забону адабиёт асарҳои бузурги худро эҷод намуда ба чахрниён додаанд.
Хатто х, ар яке аз он бузургони илму санъат мак-табҳои худро таъсис дода буданд, ки волотарини он мактабхр Академияи Афлотун буд, ки дар замони худ шухрати чахрнй пайдо кардааст. То ба имруз номи неки он олимону санъаткорон човидона боки монда, ҳазорхр олимону санъаткорони даврахри гузаштаю имруза ба онхо пайравй мекунанд. Махсули эҷодиётҳои онхр то имруз ахдмияти худро гум накарда, балки тахлил ва омузиши он асархр дар мадди назари олимони дигар карор даранд.
Олимону файласуфон ва санъаткорони Юнон - [[Фалес]], [[Гераклит]], [[Пифагор]], [[Парменид]], [[Зенон]], Асклепий, Гигия, Панацея, [[Гипократ]], [[Демокрит]], Анаксагор, [[Суқрот]], [[Евклид]], [[Афлотун]], [[Арасту]], [[Геродот]], Гомер, Фидий. Поликлет, Аполодор, Ксенофонд, Ариан, Лукиан. Сцпион, Цицерон. Вергилий ва дигарон намунаи ибрат буданд.
Дастовардҳои фарҳангии юнониён: «Иллиада», «Одиссея», «Табиат», «Давлат», «Метафизика», « Сиёсат», «Сафедкунй», «Критон ва Федон», «Ибтидо», «Поэтика», «Риторика», «Теогения», «Аякс», «Шох Эдип», «Фива», «Орестея» драмаҳои Эсхилу Софокл ва гайраҳо буданд.
Сатри 76:
Мухимтарин марказй илмию фархангии давраи эллинй шахри Искандарияи Миср буд. Дар ин чо каср-ҳои бузурги илму санъатро бино карда буданд, ки дар назди онхо китобхонаи умумии Искандария бино кар-да шуда, дар он 700- ҳазор папирусҳои лулапеч нигох дошта шудааст.
Дар ин китобхона адабиёти зарурй оид ба хамаи сохаҳои илм бо хама забонхо - юнонй, миерй, яхудй. форси ва гайрахо гирд оварда шуда буд. Рохбарии ки¬тобхона ва осорхонаи Искандария ба зиммаи ходимо-ни маъруфи маданияти он замон- Зенодот, Каллимах, Аристрахи Самофракиягй, Аполлони Родоссй ва ди-гарон гузошта шуда буд. Сахми математики машхур Евклид (асараш «Ибтидо») ва Аристрахи муначим ва физик нихоят бузург буд. Аристарх аввалин шуда давр задани заминро дар гирди офтоб кашф кард. Дар натича^ :ш гуна кашфиётхо осорхонаи Искандария ба марказй мадании ҷаҳон табдил ёфта буд. Дар инкишо-фи илми нучум бошад сахми Гиппарх ва шогирдонаш Эратосфену Кирена нихоят бузург буд.
Онхо гирифтани мох, масофаи байни мох ва за-мин, дарозию васеъгй, чанд маротиба аз хачми замин зиёд будани хач, ми офтобро кашф ва аник карда бу¬данд. Марказй дигари илму санъати давраи хеллинй Пергам (Макдуния) ба хисоб мерафт. Шохони он намояндагони илму санъатро дар марказй давлати худ гирд оварда буданд. Файласуфони ин давра Эпикур ва Зенон буданд, ки дар бораи атомҳои беохир дар фазо ва вазни атомро пешгуи карда буданд.
 
== Сиёсату ҳукумат ==
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/wiki/Юнон"