Адами қатъият: Тафовут байни таҳрирҳо

Content deleted Content added
Саҳифаи нав: '''Адами қатъият''' (адами зарурат) (ба англисӣ: Indeterminism) нақизи ҳатмият ё қатъият ва ҷабри илмӣ ас...
 
No edit summary
Сатри 3:
Адами қатъият (ғайр қатъият) бар ду қисм аст:
'''1- адами қатъияти зеҳнӣ''', ки иборат аст аз эътиқод ба инки ақл наметавонад аз ҳаводиси табиат хабар диҳад, зеро илал ва маълулоти табииро намешиносад. Ақл ба пайрави табиат аз як низоми собит, имон дорад, аммо ба мавқеи худ мутаваҷҷеҳ мешавад, ки ба шинохти ин низом қодир нест. Инсонҳо ба таъбир ва тафсирҳои зеҳнии худ аз мавқеият вокуниш нишон медиҳан<ref>Самияи ПурмуњаммадїПурмуҳаммадӣ, Фиребурзи БоќирїБоқирӣ. Асарбахши омўзиши зењнизеҳни огоњӣогоҳӣ бар пардозиши шинохти худкор, мутолиоти равоншиносїравоншиносӣ, давраи 11, шумора 3, поизи 1394, сафњаисафҳаи 141–159</ref>.
'''2- адами қатъияти айнӣ''', ки иборат аст аз нафйи мутлақи қатъияти падидорҳои табиӣ ва инсонӣ. Баъзе донишмандони ҷадид, қатъият ва ҷабри илмиро мавриди интиқод қарор дода ва гуфтаанд дар табиат маҷмўаҳои аз неруҳое вуҷуд дорад, ки аз таркиби онҳо натиҷаҳое ба вуҷуд меояд, ки имконашон дар ҳадди баробарӣ аст ва ҳеҷяк бар дигаре тарҷеҳ надорад. Онҳо ин маҷмўаҳоро марказҳои бетаин номидаанд.
Мўътақидон ба бетаинии зеҳн мушоҳида кардаанд, ки нотавонии ақл аз иҳота бар умур, иллати ноогоҳии он аст, аммо мўътақидон ба бетаинии айнӣ мўътақиданд нотавонии ақл аз огоҳ шудан бар умури ноши аз табиати ашёъ аст. Зеро дар назари онон ҳаракот заррот ва аҷзои атомҳо тобеи низоми собите нест. Ин бетаиинии навъи дувум, роҳро барои озодӣ боз мекунад, ба тавре ки иродаи инсон, дар партави он, қодир аст, ки афъоли худро худ биёфринад. Бо вуҷуди ин, ақида ба бетаинӣ мўҷиби қавл ба ихтиёре аст, ки эҷоб мекунад, ки иродаи иллати аввалӣ ва ғайр ба асбоб ва шурути пешин бошад. Инро бетаинии мутлақ гўянд ва ин мафҳум ҷавоби манфии ихтиёр аст. Зеро бетаинӣ, феъли иродиро ҳамчун ҳодисаи беиллат менамоёнад, аммо ихтиёр иродаро иллати аввалии феъл қарор медиҳа<ref>Ҷамил Салибо - Манучеҳр Сонеъи Дарҳбидӣ, Фарҳанги фалсафӣ, интишороти Ҳикмат - Теҳрон, чопи: аввал, 1366 с 543٬544</ref>.
== Мўътақидон ба бетаинии ==
Мўътақидон ба бетаинии зеҳн мушоҳида кардаанд, ки нотавонии ақл аз иҳота бар умур, иллати ноогоҳии он аст, аммо мўътақидон ба бетаинии айнӣ мўътақиданд нотавонии ақл аз огоҳ шудан бар умури ноши аз табиати ашёъ аст. Зеро дар назари онон ҳаракот заррот ва аҷзои атомҳо тобеи низоми собите нест. Ин бетаиинии навъи дувум, роҳро барои озодӣ боз мекунад, ба тавре ки иродаи инсон, дар партави он, қодир аст, ки афъоли худро худ биёфринад. Бо вуҷуди ин, ақида ба бетаинӣ мўҷиби қавл ба ихтиёре аст, ки эҷоб мекунад, ки иродаи иллати аввалӣ ва ғайр ба асбоб ва шурути пешин бошад. Инро бетаинии мутлақ гўянд ва ин мафҳум ҷавоби манфии ихтиёр аст. Зеро бетаинӣ, феъли иродиро ҳамчун ҳодисаи беиллат менамоёнад, аммо ихтиёр иродаро иллати аввалии феъл қарор медиҳа<ref>Ҷамил Салибо - Манучеҳр Сонеъи Дарҳбидӣ, Фарҳанги фалсафӣ, интишороти Ҳикмат - Теҳрон, чопи: аввал, 1366 с 543٬544</ref>.