Нишопур: Тафовут байни таҳрирҳо
Content deleted Content added
Шухрат Саъдиев (баҳс | ҳисса) Created by translating the page "Нишапур" |
|||
Сатри 1:
{{МА
| мақом = Город
| номи тоҷикӣ = Нишапур
|
| lat_deg = 36
| lon_deg = 58
|Вилоят=[[устони Хуросони разавӣ]]▼
| lat_min = 12
| lat_sec = 24
| lon_min = 48
| lon_sec = 15
| CoordScale =
| этнохороним =
| DST =
}}
'''Нишопур''' ( {{Lang-fa|نیشابور}} ‎ ''Нейшабур)'' ‎ шаҳр дар [[Эрон]], дуввумин шаҳри калонтарин дар ''музофоти'' шимолу шарқии Эрон [[Устони Хуросони Разавӣ|Хуросони Разавӣ]] . Аҳолӣ - 276 089 нафар (2011). Дар қисмати шимолу шарқии кишвар, 670 км шарқи [[Теҳрон|Теҳрон,]] дар шоҳроҳи А-83 ҷойгир аст. Зодгоҳи [[Умари Хайём]] .
== Таърих ==
Шояд шаҳрро [[Шоҳаншоҳ]] [[Шопури I]] дар миёнаи [[Садаи III|асри III таъсис дода]] аст, Шопури II дар асри оянда аз нав барқарор кардааст. Он дар ибтидо Абаршеҳр (дар маъхазҳои арабӣ - Абрашеҳр) ном дошт, ба монанди минтақае, ки марказаш буд. Номи ҳозира, эҳтимолан, аз ''нев-шапур'' форсӣ - "[шаҳри] нави Шопур" омадааст. Аз асри 5 Нишопур ҷойгоҳи усқуфи несториании Форс буд. Шаҳр барои [[Маздаясно|зардуштиён]] низ муҳим буд, зеро яке аз макони оташсӯзиҳои бузурги муқаддас Адур-Бурзен-Миҳр дар кӯҳҳои наздик ҷойгир буд.
Дар соли 650/651 Марзпани Нишопур ба арабҳои ба Хуросон ҳуҷумкарда итоат намуда, 700 ҳазор дирҳам ва 400 бастаи заъфарон ҳамчун хироҷ пардохт мекард. Дар соли [[Соли 748|748,]] [[Абумуслими Хуросонӣ]] ҳукмронии [[Аббосиён]]<nowiki/>ро дар Хуросон таъсис намуд. Баъд аз куштори Абумуслим аз ҷониби халифа ( [[Соли 755|755]] ), як шӯриш аз тарафи [[Сумбоди Муғ]], дар Нишопур ва [[Рай]], рӯй дод, ки ба зудӣ саркӯб шуд.
=== Рушд ===
[[Акс:Bowl_buff_ware_Met_38.40.290_n02.jpg|мини|150x150пкс|Коса. Асри X Фаянс, рангубори полихромӣ, сир. Осорхонаи санъати метрополитенӣ Ню-Йорк.]]
Таҳти нахустин ҳокимони араб [[Марв]] шаҳри асосии [[Устони Хуросон|Хуросон буд]] ва Нишопур пас аз интиқол ёфтани пойтахт аз ҷониби [[Абдуллоҳ ибни Тоҳир]] (солҳои 830-844) аҳамият пайдо кард ва он то ҳуҷуми муғулҳо мақомашро нигоҳ дошта буд . [[Саффориён]], ки [[Тоҳириён|Тоҳириёнро]] дар соли 873 сарнагун карданд, [[Тоҳириён|Нишопурро]] пойтахти расмии худ карданд. Дар замони [[Давлати Сомониён|Сомониён]] (солҳои 900-999), ки пойтахти он [[Бухоро|Бухоро буд]], Нишопур ҷойгоҳи ҳокимони Хуросон - шаҳрвандӣ (амид) ва ҳарбӣ ([[сипаҳсолор]]) буд.
Дар асри X Нишопур калонтарин ва яке аз шаҳрҳои аз ҷиҳати иқтисодӣ тараққикарда буд. Он тақрибан 40 км. мураббаъро ишғол мекард. Тибқи иттилои Шамсуддин аль-Мукаддаси, дар шаҳр 44 маҳалла мавҷуд буд, ки баъзеи онҳо баробари нисфи [[Шероз|Шероз буданд]] . Дар Нишопур нисбат ба [[Бағдод]] бештар аҳолӣ буд ва дар он ҷо чандсад ҳазор нафар сокинон маскун буданд. Он бозор ва анбори асосии молҳои [[Гургон]], [[Кирмон]], Рай, [[Синд]], [[Устони Форс|Форс]] ва [[Хоразм|Хоразм буд]] . Тиҷорати калон дар бозори калон ( ''мураббаат ал-кабира'' ) дар қисми шарқи масҷиди ҷомеъ ва дар бозори хурд ( ''мураббаат ал-сагира'' ) дар ғарби он сурат мегирифт. Нишопур бо матоъҳои абрешимӣ ва пахтагӣ, ки онро ҳатто берун аз кишварҳои исломӣ содир карда мекард, шӯҳрат дошт. Дар шаҳр бонуфузтарин корпоратсияҳои ҳунармандии кулолӣ ва ресмонресӣ, абрешими хом ва савдогарони матоъҳои абрешим буданд. Бо вуҷуди ин, ба гуфтаи мушоҳидаи Ал-Мукаддасӣ, ''"кӯчаҳо ифлос, хонҳо (корвонсаройҳо) бетартиб, ҳаммомҳо нопок, дӯконҳо бад ва деворҳо каҷукилеб [...] Дар бозор сабзавоти камшумор барои хӯрок ва ҳезум буд, даромади ночиз ва нархҳо баланд буданд'' ''"''
=== [[Ғазнавиён]], [[Салҷуқиён]], Хоразмшоҳиён ===
Бо суқути [[давлати Сомониён]] дар соли 999 [[Хуросон]] дар қатори дигар минтақаҳо дар ҷануби [[Омударё|Амударё]] аз ҷониби [[Маҳмуди Ғазнавӣ]] забт карда шуд. Баъди шикасти Султон Масъуд аз Салҷуқиёни Туғралбек, шаҳр бе мамоният дар 1038 ишғол карда шуд. Дар соли 1040 дар ҷанги Дандонакан ба Масъуд шикаст дода, Туғралбек дар Нишопур мустаҳкам салтанат ронд. Ҷияни ӯ [[Алпарслон]] низ онҷо якчанд вақт ҳукм ронда буд, вале Султон Санҷар [[Марв]]<nowiki/>ро пойтахти худ намуд. Соли 1142 шаҳрро Хоразмшоҳ Атсиз муваққатан забт кард. Соли 1153 шаҳр ба ҳуҷуми харобиовари [[Оғузҳо]], ки бар зидди Санҷар исён бардоштанд дучор шуд. [[Оғузҳо]] Нишопурро ғорат карда, ба хок яксон карданд. Дар ғарб, дар канори Шадях (Шайкан), ки онро Абдаллоҳ ибни Тоҳир бунёд кардааст, шаҳри нав ба вуҷуд омад. Фармондеҳи ғуломҳои Санҷар Муайид ад-Дин Ай Аба Шадяхро васеъ ва тақвият дод, ки ин ба ӯ имкон дод, ки то маргаш дар соли 1174 қисми зиёди Хуросонро таҳти назорат гирад. Нишопур ба туфайли мавқеи мусоиди ҷуғрофии худ дар ҳамон аср шукуфоии пешинаи худро ба даст овард. Мувофиқи маълумоти ҷуғроф, Ёқут ал-Ҳамавӣ, ки соли 1216 ба ин ҷо ташриф овардааст, он гӯё толори тамоми шарқ буд ва корвонҳо аз он мегузаштанд. Соли 1187 Нишопурро султони хоразмшоҳӣ Алоуддин Текеш ишғол кард. Солҳои 1208 ё 1209 шаҳр бори дигар хароб карда шуд, ин дафъа [[Заминларза|аз заминларзаи шадид]], ки тамоми Хуросонро фаро гирифта буд.
[[Гурӯҳ:Таърихи Эрон]]
[[Гурӯҳ:Нишопур]]
| |||