Олмониҳо: Тафовут байни таҳрирҳо

Content deleted Content added
→‎Пайвандҳо: гурӯҳбандӣ
х ислоҳи тире ва нимтире using AWB
Сатри 1:
{{Мардум}}
'''Олмониҳо''' ( {{Lang-de|Deutsche}} <span lang="de">Дойче</span> ) - [[Мардум|халқе]] аз олмониёни қадим, аҳолии асосии [[Олмон]], [[Австрия]], [[Швейсария|Швейтсария]] ва [[Лихтенштейн]] . Забон - [[Забони олмонӣ|Олмониҳо аз]] гурӯҳи [[Забонҳои германӣ|олмонии]] оилаи [[Забонҳои ҳиндуаврупоӣ|ҳинду-аврупоӣ]] аст. То асри ХХ, низ '''олмониҳо''' номида '''мешуданд.'''
 
== Этимологияи калима ==
Вожаи олмонии '''Deutsche''' натанҳо аз забони қадими олмонӣ ''diutisc'' калимаи (аз ''Diot,'' ки маънои «мардум»), ки дар ибораи «забони миллӣ» истифода шудааст, чунон ки дар Олмон қабул шудааст <ref>[http://woerterbuchnetz.de/DWB/?lemma=deutsch Deutsches Wörterbuch. Jacob und Wilhelm Grimm]</ref> . ''Вожаи'' ''diutscher'' дар маънои як намояндаи мардуми Олмон дар нимаи дуюми асри XII ба миён омадааст <ref>[[Маттиас фон Лексер|Matthias von Lexer]], ''Mittelhochdeutsches Handwörterbuch'' (1872—1878), s.v. «Diutsche».</ref> . Решаи вожа дар бисёре аз забонҳои замонавии олмонӣ ва баъзе аз забонҳои Осиёи Ҷанубу Шарқӣ:мисли африқоӣ ''(Duitsland, Duits),'' [[Алифбои фароесӣ|фарерӣ]] ''(Týskland, Týskt),'' [[Забони даниягӣ|даниягӣ]] ''(Tyskland, tysk),'' нидерландӣ ''(Duitsland, Duits),'' [[Забони шведӣ|Шветсия шведӣ]] ''(Tyskland, tysk (а )'' ), [[Забони ҷопонӣ|Японӣ]] (ド イ ツ, ド イ ツ 人 ё ド イ ツ 語), [[Забони куриёӣ|Корея]]<nowiki/>гӣ (독일, 독일인 ё 독일 사람) ва ғайра боқи мондааст.
 
Дар забонҳои дигар, решаҳои дигар маъмуланд. Решаи лотинӣ ''Олмон'' истифода мешавад, ҳамчун ишора ба олмониҳо ва забони олмонӣ дар [[Забони англисӣ|англисӣ]] ''(Олмон, Олмон),'' [[Забони индонезӣ|Индонезия]] ''(Jerman, Jerman),'' [[Забони румониёӣ|Руминия]] ''(Germania, germana)'' ва дар забони дигар. Дар забони русӣ реша танҳо дар номи кишвар ( ''Олмон'' ) истифода мешавад, дар ҳоле ки номи забон ва мафҳуми "Олмон" аз славянии «ньмьць» гирифта шудааст. Дар аксар забонҳои дигар бо решаҳои аз номи мардуми Олмон Alemanni истифода бурда мешавад <ref>{{Cite web|url=http://grzegorj.w.interia.pl/lingwpl/przen.html|title=Grzegorz Jagodziński. O przenoszeniu nazw ludów|deadlink=yes|accessdate=2012-07-30|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080402074013/http://grzegorj.w.interia.pl/lingwpl/przen.html|archivedate=2008-04-02}}</ref> . Дар бештари маврид инҳо забонҳои романӣ мебошанд: [[Забони фаронсавӣ|фаронсавӣ]] ( ''allemand'' ), [[Забони португалӣ|португалӣ]] ( ''alemão'' ), [[Забони испанӣ|испанӣ]] ( ''alemán'' ) ва дигарон. Ин реша дар забонҳои [[Забони арабӣ|арабӣ]] (''almāniyy'' — الألمانية), тоторӣ (алман), - [[Забони туркӣ|Туркия]] туркӣ ''(Alman),'' [[Забони туркии озарбойҷонӣ|Озарбойҷон]] озарбойҷонӣ ''(Alman)'' ва тоторӣ ''(Олмэн,'' ''Alman) вуҷуд дорад.'' Этноними камтар дар решаҳое, ки аз дигар қабилаҳои германӣ меояд истифода бурда мешаванд: ''saksa'' - аз қабилаи Saxons (дар [[Забони эстонӣ|Эстония]] ), ''bawerski'' - аз қабилаҳои Бавария (дар забонҳои лужитсӣ ).
 
Инчунин бояд қайд кард, ки славянҳои Шарқӣ ва Балтҳо истилоҳи “Тевтонҳо” -ро барои истинод ба олмониҳо, ки аз забони лотинии қабилаҳои олмонии “Тевтони” дар якҷоягӣ бо кимбриён ёдрас мешуданд, истифода мебурданд <ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc1p/46822 ТЕВТОНЫ]</ref> . Вай ин номро ба ордени Тевтонӣ додааст , ки ин худномгузорӣ нест, танҳо сокинони Гертсогигарии Бузурги Литва, Лаҳистон ва қабилаҳои Балтика балтҳо ин номгузориро доштанд.
 
== Олмонҳо ҳамчун қавм ==
[[Акс:Pre_Migration_Age_Germanic.png|right|thumb|250x250px| Қабилаҳои Олмон дар байни солҳои 100 ва 400 мелодӣ ]]
Асоси ташаккули гурӯҳи қавмӣ олмониро қабилаҳои олмонӣ ба монанди: алеманиҳо, бавариягиҳо, франкҳо, саксонҳо, ланогобардҳо, маркоманҳо, готҳо, неметҳо, швабҳо ва дигарон, ки дар асрҳои миёна дар ҳудуди имрӯзаи Олмон маскун буданд, ташкил намудаанд.
 
Олмон дар тӯли солҳои дароз аз ҷиҳати феодалӣ пароканда буд, аз ин рӯ бисёр номҳои минтақавӣ дар он нигоҳ дошта шудаанд - швабиён, бовариягиҳо, саксонҳо, франконҳо ва ғайра. Дар иттифоқи миллат нақши ҳалкунандаро давлати пурқудрати Олмонӣ - Пруссия дар нимаи дуюми асри 19 бозидааст .
 
Миллати Олмон дар ниҳоят пас аз муттаҳидшавӣ дар [[Соли 1871|соли 1871 ташаккул ёфт]] . [[Санъатисозӣ|Индустриализатсия]] ва хуруҷи аҳолии он ба шаҳрҳо ба баробар кардани фарқиятҳои минтақавӣ ва этнографӣ мусоидат карданд.
 
Бо забони байни олмониҳо [[Олмон]] бештар subethnos зерин истода:
 
=== Забон ===
Забони [[Забонҳои германӣ|олмонӣ ба гурӯҳи олмонии]] [[Забонҳои ҳиндуаврупоӣ|оилаи забонҳои ҳинду-аврупоӣ дохил мешавад]] . Таъхир ёфтани як давлати ягонаи Олмон ба таъхир ёфтани кодификатсияи меъёрҳои забони олмонӣ, ки барои ҳамаи олмониҳо якхела буданд ва нигоҳ доштани фарқиятҳои ҷиддии байни гурӯҳҳои қавмии олмониҳо мусоидат кард. Аз рӯи ҳамин сабаб, дар Олмон гуногунии васеъи диалектикӣ вуҷуд дорад, ки дар он аксар диалектҳо дар талаффуз, грамматика ва истифодаи онҳо ба забони адабии маъмул ( {{Lang-de|Hochdeutsch}} <span lang="de">Hochdeutsch</span> ) ва то мушкилоти ҳамдигарфаҳмӣ байни сухангӯёни лаҳҷа овардааст <ref>{{Книга|автор=[[Жирмунский, Виктор Максимович|Жирмунский В. М.]]|заглавие=История немецкого языка|место=М.|издательство=Изд-во лит-ры на ин. яз|год=1948|страницы=74-75}}</ref> .
 
== Муҳоҷирати ҷаҳонӣ ==
Тақрибан нисфи олмониҳо дар берун аз [[Олмон]] зиндагӣ мекунанд. Аксарияти аҳолии [[Австрия]], [[Швейсария|Швейтсария]], [[Лихтенштейн]] ва [[Люксембург]], ки дар он ҷо забони олмонӣ бо намунаҳои миллии худ хондаву истифода мешавад, ахиран онҳо худро на олмониҳо, балки [[Утришиҳо|австриягӣ]], швейтсарӣ ва лихтенштейнӣ меҳисобанд .
 
Ҷамоаҳои сершумори олмонӣ дар [[Белгия]] (тақрибан 70 ҳазор, дорои мустақилияти фарҳангӣ ва забонӣ ), [[Дания]], [[Фаронса]] ( Элзас ва Лотарингия (дар шимолу шарқи [[Департаменти Мозел|Мозел]] ), [[Итолиё|Италия]], [[Лаҳистон|Полша]], [[Чехия]], [[Словакия]], [[Маҷористон]], [[Руминия]] ( Олмонҳои Руминӣ ), [[Русия]] ( олмониҳои рус ), [[Қазоқистон]] (инчунин бо сабаби пайдоиши умумӣ ва наздикии фарҳангӣ-забонӣ ҳамчун олмониҳои рус тасниф карда мешаванд), инчунин дар [[Бразилия]], дигар кишварҳои Амрикои Лотинӣ, [[Намибия]] ва [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|Иёлоти Муттаҳида]] (тибқи барӯйхатгирӣ, одамони аслии олмонии [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА мебошанд.]] онҳо аз ҳама сершумор буда дар реҷаи аввалтар аз гурӯҳи муҳоҷирони [[Англия]] меистанд).
[[Акс:Census-2000-Data-Top-US-Ancestries-by-County.jpg|right|thumb| <small>Аҳолии ИМА аз рӯи решаҳои қавмии бартарӣ дошта.</small> <small>Аҳолии халқи олмонӣ - ранги кабуд.</small> ]]
 
== Нигаред ==
 
; Гурӯҳҳои субэтникӣ
 
* Бавариягиҳо
Сатри 37:
* Олмониҳои Амрико
* Олмониҳои назди Волга
* Олмонҳои Балтика
 
; Мардумҳои марбут
 
* [[Утришиҳо|Австриёиҳо]]
Сатри 45:
* Фризиҳо
* Ҳолландиҳо
* Фламандиҳо
 
== Эзоҳ ==
Сатри 59:
* {{Книга|заглавие=Народы России. Атлас культур и религий|место=М.|издательство=Дизайн. Информация. Картография|год=2010|страниц=320|isbn=978-5-287-00718-8}}
* {{Книга|автор=|часть=Немцы|ссылка часть=http://www.krskstate.ru/80/narod/etnoatlas/0/etno_id/13|заглавие=Этноатлас Красноярского края|оригинал=|ссылка=http://www.krskstate.ru/80/narod/etnoatlas|викитека=|ответственный=Совет администрации Красноярского края. Управление общественных связей ; гл. ред. [[Рафиков, Рашит Гиззатович|Р. Г. Рафиков]] ; редкол.: [[Кривоногов, Виктор Павлович|В. П. Кривоногов]], Р. Д. Цокаев|издание=2-е изд., перераб. и доп|место=Красноярск|издательство=Платина (PLATINA)|год=2008|том=|страницы=|столбцы=|страниц=224|серия=|isbn=978-5-98624-092-3|тираж=|ref=Этноатлас Красноярского края}} {{Книга|автор=|часть=Немцы|ссылка часть=http://www.krskstate.ru/80/narod/etnoatlas/0/etno_id/13|заглавие=Этноатлас Красноярского края|оригинал=|ссылка=http://www.krskstate.ru/80/narod/etnoatlas|викитека=|ответственный=Совет администрации Красноярского края. Управление общественных связей ; гл. ред. [[Рафиков, Рашит Гиззатович|Р. Г. Рафиков]] ; редкол.: [[Кривоногов, Виктор Павлович|В. П. Кривоногов]], Р. Д. Цокаев|издание=2-е изд., перераб. и доп|место=Красноярск|издательство=Платина (PLATINA)|год=2008|том=|страницы=|столбцы=|страниц=224|серия=|isbn=978-5-98624-092-3|тираж=|ref=Этноатлас Красноярского края}} {{Книга|автор=|часть=Немцы|ссылка часть=http://www.krskstate.ru/80/narod/etnoatlas/0/etno_id/13|заглавие=Этноатлас Красноярского края|оригинал=|ссылка=http://www.krskstate.ru/80/narod/etnoatlas|викитека=|ответственный=Совет администрации Красноярского края. Управление общественных связей ; гл. ред. [[Рафиков, Рашит Гиззатович|Р. Г. Рафиков]] ; редкол.: [[Кривоногов, Виктор Павлович|В. П. Кривоногов]], Р. Д. Цокаев|издание=2-е изд., перераб. и доп|место=Красноярск|издательство=Платина (PLATINA)|год=2008|том=|страницы=|столбцы=|страниц=224|серия=|isbn=978-5-98624-092-3|тираж=|ref=Этноатлас Красноярского края}} {{Книга|автор=|часть=Немцы|ссылка часть=http://www.krskstate.ru/80/narod/etnoatlas/0/etno_id/13|заглавие=Этноатлас Красноярского края|оригинал=|ссылка=http://www.krskstate.ru/80/narod/etnoatlas|викитека=|ответственный=Совет администрации Красноярского края. Управление общественных связей ; гл. ред. [[Рафиков, Рашит Гиззатович|Р. Г. Рафиков]] ; редкол.: [[Кривоногов, Виктор Павлович|В. П. Кривоногов]], Р. Д. Цокаев|издание=2-е изд., перераб. и доп|место=Красноярск|издательство=Платина (PLATINA)|год=2008|том=|страницы=|столбцы=|страниц=224|серия=|isbn=978-5-98624-092-3|тираж=|ref=Этноатлас Красноярского края}} Архивная копия
* Томан I.B. Вохӯриҳои идона. Идҳои масеҳӣ дар анъанаҳо, адабиёт ва санъати Олмон. М., 2006
 
== Пайвандҳо ==
Сатри 65:
* [http://mith.ru/treasury/natio/eur/ Костюмҳои халқии Олмон]
* [http://destatis.de/ Statisches bundesamt] {{Ref-de}} <span class="ref-info" title="на немецком языке">)</span>
{{хурд}}
 
[[Гурӯҳ:Олмониҳо]]
[[Гурӯҳ:Гурӯҳҳои этникӣ]]
[[Гурӯҳ:Ақвом ва миллатҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]]
{{stub}}