Амрикои Ҷанубӣ: Тафовут байни таҳрирҳо

Америкаи Ҷанубӣ аз рӯи хусусиятҳои табиӣ ба 2 қисми калон ҷудо мешавад: Дар Ш. ҳамворию паҳнкӯҳҳои материк (ба ғайр аз кӯҳҳои Анд) ва дар Ғарб кӯҳсори Анд. Қисми аввал ноҳияҳои зеринро дар бар мегирад: Лянос — Ориноко, Амазония, кӯҳсори Гвиана ва кӯҳсори Бразил, Ноҳияҳои Дохилӣ, доманаи кӯҳҳои Кордилйера ва Сйерра-Пампа, Патагония; қисми дуюм аз Анди Шимолӣ, Анди Марказӣ, Анди субтропикӣ ва Анди Патагония иборат аст. Масъалаи ҳифзи муҳити зист танҳо дар асрисадаи 20XX бардошта шуда, вақтҳои охир амалӣ мегардад. Майдони ҳудудҳои ҳифзшавандаи материк ҳамагӣ 1%-ро ташкил медиҳад. Паркҳои миллӣ ва мамнӯъгоҳҳо ҳамзамон марказҳои туризм мебошанд.

Америкаи Ҷанубӣ қариб 385,7 млн нафар аҳолӣ дорад (2010). Сокинони таҳҷоии Америкаи Ҷанубӣ — ҳиндиҳо (ҳиндиҳои америкоӣ). Тахмин мекунанд, ки 30 — 20 ҳазор сол аз ин муқаддам аҷдоди онҳо аз шимолӣ шарқи Осиё ба Америкаи Шимолӣ омада, аз он ҷо ба Америкаи Ҷанубӣ гузаштаанд. Дар минтақаи кӯҳҳои Анд ҳанӯз 7 ҳазор сол муқаддам кишоварзӣ тараққӣ карда буд. Ҷуворимакка, картошка, каду, помидорро, ки ҳоло дар тамоми дунё истеъмол мекунанд, аввалин шуда ҳиндиҳои Америка кишт кардаанд. Тамаддунҳои азбайнрафтаи мардумони таҳҷоии ин ҷо ва боқимондаҳои он — харобаи шаҳрҳо, қасру маъбадҳои мӯҳташам, муҷассамаҳои бузурги маҳфузмонда, роҳу пулҳо, каналҳо ва системаи обёрии қадимтарин олимони замонро ба ҳайрат мегузоранд. Дар Америкаи Марказӣ ва Америкаи Ҷанубиӣ пеш аз Колумб аввалин ҷамъиятҳои синфии халқҳои ҳиндӣ: майя, астекҳо, чибчаҳо (муискаҳо) ва инкҳо ташаккул ёфтанд. Машғулияти асосиашон деҳқонӣ буд. Дар ибтидои асрисадаи 16XVI Америкаи Ҷанубӣ аз тарафи европоиён забт гардида, ба Бразилия португалиҳо ва ба қисмҳои дигари он испаниҳо омаданд. Ҳиндуёни ноҳияҳои назди Атлантик ғулом ва ё қир карда шуданд. Мустамликадорон барои пур кардани қувваи корӣ аз Африка ҳабашҳоро меоварданд. Ҳамин тариқ раванди ба ҳам даромехтани нажоду қавмҳо, забону урфу одатҳои гуногун авҷ гирифт. Ҳайати аҳолӣ аҷоиб шуд: ҳиндиҳои бо сафедпӯстон даромехтаро «метис», бо ҳабашҳо даромехтаро «самбо», даромехтагони ҳабашҳою сафедпӯстонро «мулат» меноманд. Мардуми Америкаи Ҷанубӣ ба забонҳои романии оилаи ҳиндуаврупоӣ — испанӣ (аксарият), португалӣ (дар Бразилия) ва франсавӣ гуфтугӯ мекунанд. Дар давоми асрисадаи 19XIX ва ибтидои асрисадаи 20XX ба Америкаи Ҷанубӣ аз мамлакатҳои гуногуни Европаю Осиё чандин миллион одамон кӯчида омаданд.