Пизишкӣ: Тафовут байни таҳрирҳо

Content deleted Content added
х илова
Сатри 20:
=== Тибби давраҳои қадим ===
Тиб дар давлатҳои пешрафтаи қадим ба муваффақиятҳои назаррас ноил гаштааст: ҳуҷҷатҳои таърихӣ мавҷуданд, ки ба мо шаҳодати ҳамзамонон-шоҳидон ва асарҳои табиби қадимаи юнонӣ Гиппократ, табиатшиноси Рум Клавдий Гален, табибони Искандария Герофилус ва Эразистратро оварданд.
 
=== Асрҳои миёна ===
Ҷамъоварии мушоҳидаҳои амалии тиббӣ дар асрҳои миёна идома ёфт. Муассисаҳои махсуси табобати беморон ва маҷрӯҳон, беморхонаҳои монавӣ барои аҳолии осоишта мавҷуд буданд (асри VII). Салибҳои салибӣ, ки бо муҳоҷирати аҳолӣ ҳамроҳӣ мекарданд, ба пайдоиши эпидемияҳои харобиовар мусоидат карданд ва боиси дар Аврупо карантин эълон шудани онҳо гардиданд.
 
Дар асри VII илмҳо дар кишварҳои исломӣ фаъолона рушд карданд: олимони ҷаҳони ислом, аз ҷумла, рушди дониши тиббии тамаддунҳои қадимро идома медиҳанд. Халифаҳо илм ва олимонро сарпарастӣ мекунанд. Ҳорун ар-Рашид дар Бағдод мактабҳо, беморхонаҳо ва дорухонаҳоро идора мекунад. Писари ӯ Ал-Мамун Академияро дар Бағдод таъсис медиҳад, олимони тамоми кишварҳоро ба наздаш даъват мекунад. Дар бисёр ҷойҳо мактабҳо ташкил карда шудаанд: дар Куфа, Басра, Бухоро ва дигар шаҳрҳо.
 
Соли 873 таҳти роҳбарии Аҳмад ибни Тулун аввалин беморхонаи калони давлатӣ таъсис дода шуд, ки танҳо барои камбизоатон пешбинӣ шуда буд. Ҳангоми ворид шудан ба беморхона, либос ва пулро дар идоракунанда гузоштанд ва ҳангоми аз беморхона баромадан, бемор ба ҳайси рациони охирин як мурғ ва як нон гирифт. Беморхона инчунин як палатаро барои девонаҳо дар бар мегирифт.
 
Арабҳо дар шароите буданд, ки гӯё барои рушди тиб мусоид буданд, зеро дини ислом ҷустуҷӯи табобати бемориҳоро ташвиқ мекунад ва касонеро, ки табобат мекунанд, ситоиш мекунад. Олимони тибби араб асарҳои табибони қадимро тарҷума ва омӯхтанд. Ибни Зӯҳр (Авензоар) аввалин табиби маъруф аст, ки анатомия ва ҷудошавии пас аз маргро анҷом додааст. Маъруфтарин табибони араб: Аарон, Бактишва (якчанд табибони несторианӣ), Гонен, Ибни ал-Вафид (англисӣ) русӣ. (Абенгефит), Ар-Розӣ, Алӣ ибни Саҳл Раббан ат-Табарӣ (Ғали-Аббос), Ибни Сино (Авитсенна), Албукасиён, Ибни Рушд (Аверроес), Абдул-Латиф ал-Бағдодӣ.
 
Тибби Византия ва Араб илми тибби ҷаҳонро бо тавсифи нави нишонаҳои бемориҳо ва доруҳо бой гардонидааст. Дар инкишофи тиб олими Осиёи Миёна Абӯалӣ Ибни Сино нақши назаррас дошт.
 
=== Тиб дар Аврупои Ғарбии асримиёнагӣ ===
Дар Аврупои Ғарбии асримиёнагӣ дар муқоиса бо антиқа илми эмпирикӣ рӯ ба таназзул ниҳод, теология ва схоластика афзалият доштанд. Илм дар донишгоҳҳо мутамарказ буд. Аз асри 9 тиб дар баробари дигар илмҳо дар донишгоҳҳои ҳудуди Олмон, Англия ва Фаронсаи муосир таълим дода мешавад. Табобатро роҳибон ва одамони дунявӣ анҷом доданд. Маъруфтарин мактабҳои тиббии Аврупо дар асрҳои миёна Салерно буд. Корҳои ин мактаб дар дигар мактабҳо ҳамчун намунавӣ қабул карда шуданд. Маъруфтарин шеъри гигиении «лат буд. Режими Санитатис ". Мактаби Салерно табибони рӯҳонӣ ва дунявӣ, инчунин занонро дар бар мегирифт. Онҳо ба беморхонаҳо масъул буданд, дар маъракаҳо лашкарҳоро ҳамроҳӣ мекарданд ва бо подшоҳону шоҳзодаҳо буданд. Танҳо аз асри 13 якчанд намояндагони тибби он замон хоҳиши омӯхтани табиати бемориҳоро тавассути мушоҳидаҳо ва озмоишҳо нишон доданд. Инҳо Арнольд аз Вилланова ва Р.Бэкон мебошанд. Дар асри XIV рушди анатомия ҳамчун илм дар заминаи ташхис оғоз ёфт ва Мондино де Луззи (1275-1326) иншоеро нашр кард, ки дорои тасвирҳои дақиқи узвҳо мебошад. Бо вуҷуди ин, то асри XV арабҳо дар тибби Аврупо ҳукмфармо буданд, ба тавре ки ҳатто навиштаҳои Гален дар Аврупо дар тарҷумаҳо аз арабӣ паҳн мешуданд.
 
=== Давраи Эҳё ===
Марҳилаи назаррас дар рушди тиб дар давраи Эҳё (асрҳои XV-XVIII) гузошта шуд. Пизишки швейтсарӣ Парацелс тибро дар асоси таҷриба ва дониш таблиғ мекард, маводи гуногуни кимиёвӣ ва обҳои минералиро дар амалияи тиббӣ ҷорӣ намуд. А.Весалиус сохтор ва вазифаҳои бадани инсонро тавсиф кардааст. Табиби англис В.Харви назарияи гардиши хунро ба вуҷуд овард.
 
Дар соҳаи тибби амалӣ муҳимтарин рӯйдодҳои асри 16 аз ҷониби табиби итолиёвӣ Г.Фракасторо таълими доктринаи бемориҳои сироятӣ (сироятӣ) ва таҳияи аввалин асосҳои илмии ҷарроҳӣ аз ҷониби табиби фаронсавӣ А.Паре буданд.
 
=== Давраи навин ===
 
Афзоиши истеҳсолоти саноатӣ диққатро ба омӯзиши бемориҳои касбӣ ҷалб кард. Дар ибтидои асрҳои 17-18, табиби итолиёвӣ Б.Рамаззини бо ташаббуси омӯзиши патологияи саноатӣ ва саломатии касбӣ баромад кард.
 
Бо рушди тиб, мактабҳои тиббӣ дар кишварҳои гуногун ба вуҷуд меоянд. Дар асри 18 дар Империяи Россия Академияи илмҳо (1724) ва Коллеҷи тиббӣ (1763) таъсис дода шуданд - марказҳои маъмурии соҳаи тиб ва инчунин якчанд мактабҳои тиббӣ кушода шуданд.
 
Соли 1773 дар Львов Коллеҷи тиббӣ кушода шуд, ки он соли 1784 бо факултаи тиббии Донишгоҳи Львов якҷоя шуд, соли 1787 Мактаби тиббӣ-ҷарроҳии Елизаветград кушода шуд. Яке аз сарчашмаҳои асосие, ки донишҷӯёни мактабҳои тиббиро ба кор ҷалб мекарданд, Академияи Киев буд, ки дар охири асри 18 онҳо ба таълими тиб шурӯъ карданд (соли 1802 синфи тиббӣ кушода шуд - А.Ф. Масловский аввалин муаллими он шуд).
 
Дар нимаи дуюми асри 18 - нимаи якуми асри 19 асосҳои гигиенаи ҳарбӣ ва баҳрӣ гузошта шуданд. Олими немис Р.Кох яке аз асосгузорони микробиология гардид. Асосҳои фармакология ва токсикологияи таҷрибавиро физиолог ва патологи фаронсавӣ С.Бернард гузоштааст. Асарҳои физиологи немис Г.Гелмголтс ва биологи чех Я.Пуркин ба пешрафти чашм мусоидат карданд.
 
Дар айни замон, шумораи мактабҳои тиббӣ меафзояд.
 
== Равонаҳо ва соҳаҳои тиб ==