Тило: Тафовут байни таҳрирҳо

Тило яке аз металҳое аст, ки инсон онро 8 ҳазор сол муқаддам аввалин бор шинохт ва дар асри биринҷӣ (ё мезолит) занҳои Африқо худро бо мӯҳрамуҳра, шадда ва нишонаҳои сарисинагии тилоӣ ороиш медоданд. Истеҳсоли аввалини тило, аз рӯи маълумотҳои археологӣ, дар [[Миср]] оғоз ёфта буд ва тилоро [[Офтоб]] «қурси калону дурахшони тило» меномиданд. Дар қадим ороиш бо тило рамзи Офтоб, бойгарӣ ва чун пул хизмат мекард. Парастиши тило чун инъикоси парастиши Офтоб дар рӯйи [[Замин]], тавоногӣ ва бузургии он на танҳо дар Миср, балки ба тамаддуни дигар мамолик паҳн шуд. Дар он замонҳо дар Миср дар як сол 50 тонн тило истеҳсол мекарданд, ки ин рақам ба рақами истеҳсоли тило дар [[Русия]] (соли 1913), ё дар асри гузашта ИМА ва Канада ва ҳоло дар Ӯзбекистон, ки ҳамин миқдор тилоро ҳосил мекунанд, рост меояд. Ҳол он ки миқдори (кларки) тило дар қишри замин ҳамагӣ 5•10⁻⁷%-ро ташкил мекунад.

Ҳоло дар пойтахти Колумбия шаҳри Богото дар Осорхонаи тило 8000 номгӯйи маснуотҳои ситоишии ҳиндуҳои қадим маҳфуз аст. Саволе ба миён меояд, ки тило дар осорхона аз куҷо пайдо шуд? Посух. Мардуми таҳҷоӣ як қисми маснуоти тилоро аз испанҳо дар ҷангалҳои тропикӣ андаруни решаҳо пинҳон карданд. Қисми дигари онҳо садсолаҳо дар қаъри кӯли Гаутовита, ки аз рӯи расму оини муқаддаси атстекамҳо, инкиҳо ва халқиятҳои дигари Америкаи Ҷанубӣ ба кӯл партофта шуда буданд, онҳоро ба даст оварданд. Аз рӯи урфу одати ин халқият дар қадим доҳиро меҳрубонӣ мекарданд ва ба танаи вай хокаи тилоӣ мемолиданд. Пас аз он ӯ бо ашхоси муқаддас дар сал нишаста, дар кӯл ба самти шарқ шино мекарданд. Ҳангоми шӯъла задани Офтоб дар соҳили шарқии кӯл доҳиро муборакбод, меҳрубонӣ намуда, ангуштарӣ, шадда, мӯҳрамуҳра, тасбеҳ, гарданбанд, чанголи ҳайвонҳои аз тило сохташударо ба болояш мепошиданд. Ҳоло қисми кӯлро хушк карда, маснуотҳои тилоиро гирифта ба осорхона супориданд.