Википедиа

Забони итолиёӣ: Тафовут байни таҳрирҳо

Browse history interactively
← Фарқияти аввалинаФарқияти баъдина →
Content deleted Content added
ВизуалӣВики-матн
х ислоҳи вожаҳо using AWB
х ислоҳи вожаҳо using AWB
Сатри 22:
 
[[Акс:DanteFresco.jpg|thumb|left|Данте Алигери]]
[[Акс:Linguistic map of Italy.png|thumb|250px|right|Шеваҳои забони итолиёвӣитолиёӣ]]
 
Таърихи забони итолиёӣ ба се давра тақсим мекунанд, ки якум давра аз асри X сар карда то асри IX дарбар мегирад, он вақте ки стандарти флорентсиягӣ нисбати боқимонда стандартҳо бартарӣ дошт. Дар марҳалаи ибтидои бунёди шеваҳо, асосан дар марказ ва ҷануби кишвар равнақ меёбад ва одатан ин ҳуҷатҳои ҳуқуқӣ ва ашъори рӯҳонӣ буд. Маркази барҷастаи илм, дайр [[Монтекассино]] мешавад. Дертар, охири асри XII, марказҳои алоҳидаи адабиёт ва расмҳои шевагӣ инкишоф меёбанд: [[Ситсилия]], [[Болония]], [[Умбрия]] ва дигарон. Ин чунин дар қатори забони «халқӣ» Итолиё забони [[забони лотинӣ|лотинӣ]], забони кӯҳани [[забони фаронсавӣ|фаронсавӣ]] ва забони кӯҳани провансалӣ истифода мебурданд.
Сатри 28:
Дар охири асри XIII мактаби «намуди нави ширинсуханӣ» ({{langi|it|[[dolce stil nuovo]]}}) ташаккул ёфт, ки асоси худро аз шеваи тосканӣ гирифт. Намояндагони зиёди адабиёти тоскании асрҳои XIII—XIV — [[Данте Алигери]], [[Боккаччо]] ва [[Петрарка]]. Дар рисолаи худ «Базм» ({{langi|it|Convivio}}) ва «Оиди ширинсуханни халқӣ» ({{langi|la|De vulgari eloquentia}}) Данте мулоҳизаро тадқиқ кардани буд, дар бораи он, ки бо забони халқӣ метавон дар боби ҳаргуна мавзӯъ асар эҷод кардан, аз бадеӣ то рӯҳонӣ. Ин гуна забони халқии «ташаккулёфта» ӯ {{langi|it|volgare illustre}} номбар мекард, лекин Данте намегуфт, ки як шева ҳамаи хусусиятҳои лавозимиро дорад ва ин гуна ҳисоб намекард.
 
Асри XIV пас ах коркарди шеваи тосканӣ, ки рӯ ба сифати намунаи Данте, Петрарка ва Боккаччо овард, забони адабии умумиитолиёвӣумумиитолиёӣ гашт<ref>Челышева, И. И., Черданцева, Т. З. ''Итальянский язык'' // Языки мира. Романские языки. М.: Academia, 2001, стр. 60</ref>. Давраи асрҳои XV—XVI ''байниитолиёвӣбайниитолиёӣ'' номгузор мешавад. Дар ин вақт суханҳое пайдо мешаванд, ки забони халқӣ ва дархусус тосканӣ аз забони лотинӣ бартарӣ дорад ва беҳ аст ([[Алберти Леон Баттиста]], [[Политсиано Анҷело]]), сарфу нахви (грамматика) — якум пайдо мешавад. («Дастури забони халқии флорентсӣ», 1495). Нависандагони дигар ноҳияҳо, мисол аз [[Неапол]] [[Якопо Саннадзаро]], ҳаракат мекарданд ки забони асарҳои худро ба шеваи тосканӣ наздик кунанд.
 
==Алифбо==
{|class=wikitable style="float: margin: 0 0 0.5em 0.5em"
|Алифбои итолиёвӣитолиёӣ ({{langi|it|alfabeto}})
|-
!Ҳарф
Сатри 205:
| '''[[Забони фаронсавӣ]]''' || mois<br />|| nouveau<br />|| mère <br />|| soeur<br /> || nuit<br /> || nez<br />|| trois<br />|| noir<br />|| rouge<br />|| jaune<br />|| vert<br /> || loup<br />
|-
| '''Забони итолиявӣитолиёӣ''' || mese || nuovo || madre || sorella || notte || naso || tre || nero || rosso || giallo || verde || lupo
|-
| '''[[Забони олмонӣ]]''' || Monat || neu || Mutter || Schwester || Nacht || Nase || drei || schwarz || rot || gelb || grün || Wolf
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/wiki/Забони_итолиёӣ"