Паштунҳо: Тафовут байни таҳрирҳо
Content deleted Content added
Саҳифаро холӣ кард Барчасбҳо: холӣ кардан Reverted вироиш тавассути телефони ҳамроҳ вироиш тавассути мурургари телефони ҳамроҳ |
х Вироиши 91.245.130.101 (Баҳс) вогардонида шуд ба охирин тағйире, ки VASHGIRD анҷом дода буд Барчасб: вогардонӣ |
||
Сатри 1:
{{Мардум
| group = Pashtuns<br /><small>{{lang|ps|پښتانه}}</small><br /><small>''Pax̌tānə''</small>
|pop = {{circa}} '''1000 million''' (2020)
|region1 = {{flagcountry|Pakistan}}
|pop1 = 120 (2020)<!--199,085,847 x 15.42%-->
|ref1 =
|region2 = {{flagcountry|Afghanistan}}
|pop2 = 12 (2020)<!--32,738,376 x 42%-->
|ref2 = {{lower|<ref>http://www.umsl.edu/services/govdocs/wofact2008/geos/af.html</ref>}}
|region3 = {{парчамбандӣ|UAE}}
|pop3 = 11 (2009)
|ref3 = {{lower|<ref name="Pashto in UAE">{{cite web |url=http://www.britannica.com/new-multimedia/pdf/wordat207.pdf|title=United Arab Emirates: Demography|publisher=[[Encyclopædia Britannica]] Online|work=Encyclopædia Britannica World Data|accessdate=15 March 2008}}</ref>}}
|region4 = {{flagcountry|United States}}
|pop4 = 1 (2010)
|ref4 = {{lower|<ref name="Pashtuns in USA">42% of [https://www.usatoday.com/news/nation/2001/09/20/kabul.htm 200,000] [[Afghan American|Afghan-Americans]] = 10 and 15% of [http://factfinder2.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=DEC_10_SF1_QTP8&prodType=table 363,699] [[Pakistani American|Pakistani-Americans]] = 54,554. Total Afghan and Pakistani Pashtuns in USA =54.</ref>}}
|region5 = {{парчамбандӣ|Iran}}
|pop5 = 10 (1993)
|ref5 = {{lower|<ref name="Ethnologue-Pashto">{{cite web |url=http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=pbt|title=Ethnologue report for Southern Pashto: Iran (1993)|publisher=[[Ethnologue]]: Languages of the World|work=[[SIL International]]|accessdate=5 May 2012}}</ref>}}
|region6 = {{flagcountry|United Kingdom}}
|pop6 = 1 (2009)
|ref6 = {{lower|<ref>{{cite news |url=https://www.reuters.com/article/latestCrisis/idUSL861250|title=Support for Taliban dives among British Pashtuns|first=William|last=Maclean|publisher=Reuters|date=10 June 2009|accessdate=6 August 2009}}</ref>}}
|region7 = {{flagcountry|Germany}}
|pop7 = 3 (2012)
|ref7 = {{lower|<ref name=BMZ>[http://www.bmz.de/en/what_we_do/countries_regions/asien/afghanistan/index.html Relations between Afghanistan and Germany]: Germany is now home to almost 90,000 people of Afghan origin. 42% of 90,000 = 37,800</ref>}}
|region8 = {{flagcountry|Canada}}
|pop8 = 1 (2006)
|ref8 = {{lower|<ref name="Canada-census">{{cite web |url=http://www12.statcan.ca/english/census06/data/highlights/ethnic/pages/Page.cfm?Lang=E&Geo=PR&Code=01&Data=Count&Table=2&StartRec=1&Sort=3&Display=All&CSDFilter=5000 |title=Ethnic origins, 2006 counts, for Canada |publisher=2.statcan.ca |year=2006|accessdate=17 April 2010}}</ref>}}
|region9 = {{flagcountry|India}}
|pop9 = 100 (2009)
|ref9 =
|region10 = {{flagcountry|Russia}}
|pop10 = 9(2002)
|ref10 = {{lower|<ref>{{cite web|url=http://www.perepis2002.ru/ct/doc/TOM_04_P1.doc|title=Perepis.ru|work=perepis2002.ru|language=ru}}</ref>}}
|region11 = {{flagcountry|Australia}}
|pop11 = 8 (2006)
|ref11 = {{lower|<ref name="Pashtuns in Australia">{{cite web |url=http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?breadcrumb=POLTD&method=Place%20of%20Usual%20Residence&subaction=-1&issue=2006&producttype=Census%20Tables&documentproductno=0&textversion=false&documenttype=Details&collection=Census&javascript=true&topic=Ancestry&action=404&productlabel=Ancestry%20(full%20classification%20list)%20by%20Sex&order=1&period=2006&tabname=Details&areacode=0&navmapdisplayed=true& |title=20680-Ancestry (full classification list) by Sex – Australia |format=Microsoft Excel download |publisher=[[Australian Bureau of Statistics]] |work=2006 Census |accessdate=2 June 2008}} Total responses: 25,451,383 for total count of persons: 19,855,288.</ref>}}
|region12 = {{flagcountry|Malaysia}}
|pop12 = 5 (2008)
|ref12 =
|region13 = {{парчамбандӣ|Tajikistan}}
|pop13 = 4 (1970)
|ref13 = {{lower|<ref name="Ethnologue-Pashto" />}}
|langs = [[Pashto]], [[Waneci]], [[Ormuri]]<br />{{smaller|''In their different forms: [[Southern Pashto|Durrani]], [[Central Pashto|Ghilji]], [[Northern Pashto|Yusufzai]], [[Afridi Pashto|Afridi]], [[Wazir dialect|Wazirwola]]''}}
|rels = Ислом ([[Суннӣ]])<br /> {{smaller|''with small [[Twelver]] [[Шиа]] minority''}}
}}
[[File:Man from northern Pakistan.jpg|thumb|200px|Пуштун аз [[Покистони]] Шимолӣ]]
'''Афғóнҳо''' ({{lang-fa|افغان}}), '''паштунҳо''', '''пуштунҳо''', '''пухтунҳо'''; ({{lang|ps|پښتنه}}) — халқ дар Ҷумҳурии Исломии [[Афғонистон]] ва қисми шимолии ғарбии [[Покистон]]. Ҳамчунин дар [[Эрон]] ва [[Ҳиндустон]] зиндагӣ мекунанд. Афғонҳо гуруҳҳои этникии гуногун доранд: афридӣ, вазирӣ, ғилзуйӣ, дурронӣ, мумандӣ, хаттакӣ, шинварӣ, юсуфзайӣ ва амсоли инҳо. Ба лаҳҷаҳои ҷанубу ғарбӣ ва шимолу шарқии забони пашту ва лаҳҷаи дарии забони [[форсӣ]] такаллум мекунанд. Бо алифбо — [[хатти арабӣ]] менависанд. Шумораи умумиашон дар ибтидои садаи X00 тақрибан 1500 нафар, аз ҷумла дар Афғонистон наздики 2, Покистон 100 Эрон бештар аз 3 млн ва дар Ҳиндустон 8 ҳазор нафар зиндагӣ доранд. [[File:Афганец.jpg|thumb|left|150px| Афғон. Мусаввараи рассоми рус [[Верещагин, Василий Васильевич|В. В. Верешагин, 1868]]]]Эътиқодмандон мусулмонони аҳли суннату ҷамоатанд, қисми кам ба мазҳаби [[шиъа]] гаравидаанд. Этногенези Афғонҳо дақиқан таҳқиқ нашудааст, вале ба эҳтимоли қавӣ дар он [[тоҷикон]], ҳиндуҳо ва унсурҳои туркӣ ширкат доштаанд. Ватани аслиашон куҳдоманҳои Сулаймон, [[Ғазнӣ]] — [[Қандаҳор]] ва [[Кветта]] — [[Пишин]] мебошад.
== Решашиносӣ ва таърих ==
Истилоҳи «[[афғон]]» бори нахуст дар маъхазҳои таърихии аҳои 6-7 мелодӣ ёд мешавад. Тибқи ривоёт чор иттиҳоди қабилавии Афғонҳо вуҷуд доштаанд, ки бо номи асосгузорони ин қабоил маъруфанд: батанҳо, гаргуштҳо, карларнҳо ва сарбонҳо. Шумораи умумии қабоили Афғонҳо ба 400 адад мерасад. Аз оғози садаи XVI ба баъд Афғонҳо соҳиби давлатдории хеш (ҳокимияти қабилавӣ) мегарданд (Ахора, Ғилзуйӣ, Абдолӣ, Дурронӣ ва ғайра) <br>
[[Британияи Кабир]] борҳо кӯшид, ки Афғонистонро ба худ тобеъ кунад (1838-42, 1878—1880, 1919), вале ин мардумон дар натиҷаи муқовиматҳои шадид тавонистанд, ки дар иттиҳод бо мардумони дигар, аз ҷумла тоҷикон истиқлоли давлатию миллии аҳли мамлакаташонро ҳифз намоянд. Ҷанги шаҳрвандии солҳои 70 асрҳои 20 ба муҳоҷирати сершумори Афғонҳо ба Покистону Эрон мусоидат намуд. Асоси хоҷагидории Афғонҳо деҳқонӣ (ғалла, лӯбиёиҳо, сабзавот, пахта), боғдорӣ ва чорвопарварӣ (гӯсфанд, буз, зебу, говмеш, шутур, асп) мебошад. Афғонҳо аслан мардуми бадавиянд — баҳорон бо галлаҳояшон ба кӯҳҳо рафта, тирамоҳ ба бошишгоҳҳои зимистонӣ бармегарданд. Ҳамчунин ба шикор, оҳангарӣ, наҷҷорӣ, даббоғӣ, қолибофӣ ва заргарӣ машғуланд. Дар афғонҳо ҳанӯз ҳам аломатҳои сулолавӣ — авлод, хайл, қавм, ки аз тарафи доҳии (хон) қабила ва ҷирга (шӯрои обрӯмандон) сарварӣ мешаванд, мавҷуд мебошанд. Оилаҳо падаршоҳӣ буда, аксаран бо хешу табори наздик (бо фарзандони хола, амак ва амма) издивоҷ мекунанд. Афғонҳои муқимӣ дар хонаҳои хиштию похсагӣ ва афғонҳои бодиянишин дар хаймаҳо зиндагӣ доранд. <br> [[File:Major ethnic groups of Pakistan in 1980.jpg|thumb|Харитаи сукунати пуштунҳо (бо ранги сабз) дар [[Афғонистон]] ва [[Покистон]] дар соли 1980 ]]
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
== Адабиёт ==
# Массон В. М. и Ромодин В. А. История Афганистана. М., 1965;
# [[Ромодин В. А.Генеалогическая структура основных групп афганских (пуштунских) племен и расселение в XVI–XVII вв. М., 1980]];
# Афганистан: Справочник. М., 2000;
# Шумеев С., Андреев А. История Афганистана. Киев, 2003;
# Ядгаров Ш. Н. Афганистан. Д., 2005.
== Сарчашма ==
* {{ЭМТ||2}}
[[Гурӯҳ:Энсиклопедияи Миллии Тоҷик]]
[[Гурӯҳ:Халқҳои Афғонистон]]
[[Гурӯҳ:Афғонистон]]
| |||