|
| [[Гурӯҳ]]
| 2—5
| [[Размюз]]
| [[Радабон|Размовар]]
|-
| [[Рада]]
| 5—10
| [[Гурӯҳбон|Размдор]]
|-
| [[Таҳм]]
| 10—50
| [[ТаҳмбонТаҳмдор]]
|-
| [[Вашт]]
[[Гурӯҳ:Артиш]]
</noinclude>
'''Гунд''' ({{lang-fa|'''گـُند'''}}) — [[Ягон|ягоне тактикӣ]] дар [[Шохаи низомӣ|шохаву зершохаҳои]] [[нерӯҳои мусаллаҳ]], ки маъмулан хурдтар аз [[лашкар]] будаву аз ду [[ҳанг]] ё чанд [[гурдон]] ташкил ёфта ва ягонҳои хурдтаре барои бароварда сохтани ниёз ба он ҳамроҳ мешаванд; тип<ref>{{Cite web |url=http://www.mtrd.ir/sites/default/files/journals-files/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84%20%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%20%D8%AA%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D8%AD%20%D8%B4%D8%AF%D9%87.pdf |title=''Фарҳанги ҳазор вожаиҳазорвожаи низомӣ''. — Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Дафтари вожагузинии низомии Ситоди кулли Нерӯҳои мусаллаҳи Эрон, 1392. – с. 90 |accessdate=20182022-0801-0807 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181222163608/http://www.mtrd.ir/sites/default/files/journals-files/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84%20%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%20%D8%AA%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D8%AD%20%D8%B4%D8%AF%D9%87.pdf |archivedate=2018-12-22 }}</ref>; бригада<ref>{{книга|автор=Коллектив авторов|часть=Том 1, статья «Бригада»|заглавие=Военная энциклопедия|ответственный=Под ред. [[Грачёв, Павел Сергеевич|П. С. Грачёв]]|место= М.|издательство=[[Воениздат]]|год=1997|страницы=576—581|страниц=639|тираж=10 000|isbn=5-203-01655-0}}</ref>.
== Вожашиносӣ ==
{{Ягонҳои низомӣ}}
«''Гунд''» вожае {{lang-xpr|«''gund''»}} ба маънои ‘''[[лашкар]]; [[гурӯҳ]], даста''’<ref>{{Cite web |url=http://www.rabbinics.org/pahlavi/MacKenzie-PahlDict.pdf |title=''MacKenzie, D. N.'', A Concise Pahlavi Dictionary, London, etc.: Oxford University Press, 1971. — 236 pp. ISBN 0-19-713559-5. — p. 38 |accessdate=20182022-0801-1107 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121203034323/http://www.rabbinics.org/pahlavi/MacKenzie-PahlDict.pdf |archivedate=2012-12-03 }}</ref> ва аз истилоҳоти сипоҳи Ашкониён ва Сосониён аст, ки эҳтимолан аз «''*vr̥nda-''» ‘''[[сипоҳ]]; гунд''’ дар [[Забонизабони эронии бостон|эронии бостон]] рӯидааст<ref name="Ҳасандӯст">''Ҳасандӯст, Муҳаммад''. Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Нашри осор, 1393. ISBN: 978-600-6143-58-3.</ref>. Ин истилоҳ дар «[[Шоҳнома]]» дар таркиби вожаи «''гундовар''» омада, ки [[Фирдавсӣ]] онро ба маънои «''[[сипаҳсолор]]''» ба кор бурдааст<ref name="Ҳасандӯст" />:
<poem>''Пазира шудандаш ҳама меҳтарон'',
''Бузургони Эрону гундоварон''<ref name="Шоҳнома">[https://archive.org/stream/ShahnamaJildESivum-AbulQasimFirdausiTajikFarsi/ShahnamaJildESivum_djvu.txt ''Абулқосим Фирдавсӣ''. Шоҳнома. — Душанбе: «Адиб», 2007. Таҳияи матн ва луғату тавзеҳот аз Камол Айнӣ ва Зоҳир Аҳрорӣ. Муҳаррир Мубашшир Акбарзод. ҷ. 3. — 480 саҳ. — ISBN 978-99947-32-84-5.]</ref>.</poem>
Истилоҳи «''гунд''» аздар забонҳоинахустин эрониисадаҳои миёнаисломӣ (паҳлавӣбо ваистилоҳи порсии миёна) дар забонҳои {{lang-ar|«'''جند'[[лашкар]]''» [({{lang-pal|''ҷундlaškar'']}}) ҷойгузин шуда, ки пеш аз ислом ҳам ба кор мерафтааст<ref>[https://ia800301.us.archive.org/23/items/AsanianSocietyI.WarriorsIi.ScribesIii.Dehqans/Tafazzoli2000SasanianSocietyI.WarriorsIi.ScribesIii.Dehqans.pdf ''Tafazzoli A.'' Sasanian Society. I. Warriors. II. Scribes. III. Dehqāns. N.Y., 2000.]</ref>,. арманӣИн (истилоҳ дар забони {{lang-ps|«''gund'غونډ'''»)}} ва гурҷӣ («[''gund-iғунд''»)] низгашта вомва гирифта[[ҳанг]] дар Нерӯҳои мусаллаҳи Афғонистон чунин номида шудаастмешавад<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/georgia-v-{{книга Encyclopædia|автор= Iranica,Лебедев VolК.А. X, Fasc.Яцевич 5Л.С., ppКонаровский М.А. 486|заглавие= ''Русско-490.пушту-дари GEORGIAсловарь'' v.|ответственный= LINGUISTIC|ссылка= CONTACTS|место= WITHМосква|издательство= IRANIANРусский LANGUAGES]язык |год= 1989 |том= |страниц= 768 |страницы= 508|isbn= 5-200-00700-3|ref=http://pashtoon.ru/downloads/files/rus-push-dari.pdf}}</ref>.
Истилоҳи «''гунд''» дар нахустин садаҳои исломӣ бо истилоҳи «''[[лашкар]]''» ({{lang-pal|''laškar''}}) ҷойгузин шуда, ки пеш аз ислом ҳам ба кор мерафтааст. Ин истилоҳ дар забони {{lang-ps|«'''غونډ'''»}} [''ғунд''] гашта ва [[ҳанг]] дар Нерӯҳои мусаллаҳи Афғонистон чунин номида мешавад<ref>{{книга |автор= Лебедев К.А., Яцевич Л.С., Конаровский М.А. |заглавие= ''Русско-пушту-дари словарь'' |ответственный= |ссылка= |место= Москва|издательство= Русский язык |год= 1989 |том= |страниц= 768 |страницы= 508|isbn= 5-200-00700-3|ref=http://pashtoon.ru/downloads/files/rus-push-dari.pdf}}</ref>.
Ин истилоҳ ҳамчунин аз забони форсии дарӣ ба забони туркӣ вом гирифта шуда ва истилоҳи форсӣ-туркии «'''جنباشی'''» [''ҷунбошӣ'']-ро ташкил дода, ки дар замони ҳукумати [[Давлати Ғазнавиён|Ғазнавиён]] ва [[Давлати Салҷуқиён|Салҷуқиён]] фармондеҳи лашкаре аз чанд ҳазор сарбозро меномиданд<ref>{{книга |автор= Ноҷӣ, Муҳаммадризо |заглавие= Фарҳангу тамаддуни исломӣ дар қаламрави Сомониён |ответственный= |ссылка= |место= Теҳрон |издательство= Амири Кабир |год= 1386 |том= |страниц= 904 |страницы= 252 |isbn= 964-00-1086-3|ref= http://libisbn.ru/Farhang-va-tamaddun-i-Islami-dar-qalamraw-i-Samaniyan--or--cnivishtah-i-Muhammad-Riza-Naji/1/bibgjha}}</ref>. Дар садаҳои миёна фармондеҳи 5 ҳазор сарбозро «''панҷҳазорӣ''» ({{lang-fa|'''پنجهزاری'''}}) низ мегуфтанд<ref>[https://archive.org/details/farhangitafsirii02naza/page/68?q=%D0%BB%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%B0%D1%80 ''Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ (иборат аз 2 ҷилд)''. Зери таҳрири Сайфиддин Назарзода (раис), Аҳмадҷон Сангинов, Саид Каримов, Мирзо Ҳасани Султон. – Душанбе: Пажӯҳишгоҳи забон ва адабиёти ба номи Рӯдакӣ, 2008. – 950 саҳ. – ҷ. 2, с. 68.]</ref>.
Бо таваҷҷуҳ ба ин пешинаву корбурд, истилоҳоти «''гунд''» ва «''[[гундсолор]]''» барои ҷойгузин кардани вомвожаи русии «''бригада''» (аз {{забон-фр|''brigade''}} > {{забон-ит|brigata}} — ''даста'') ва дараҷаи низомии «''генерал-майор''» ба [[Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон]] пешниҳод шудаанд<ref>[http://asiaplustj.info/ru/news/tajikistan/society/20181110/umed-dzhaihani-v-natsionalnoi-armii-i-terminologiya-dolzhna-bit-maksimalno-natsionalnoi ''Умед Джайхани'': В национальной армии и терминология должна быть максимально национальной]</ref>.
== Пешина ==
''Гунд'' ҳамчун [[Ягон|ягони размӣ]] нахустин бор дар [[сипоҳи Ҳахоманишиён]] (550 – 330 то милод) падид омадаву «''бевара''» ({{lang-peo|''*baivara-''}}) номида мешуда ва онро «''беварабад''» ({{lang-peo|''*baivarapati-''}}) фармондеҳӣ мекард<ref>''J. Marquart'', Untersuchungen zur Geschichte von Eran I, Göttingen, 1896, p. 19 n. 84</ref>. ''Бевара'' аз 10 [[Ҳанг|''ҳазора'']] ({{lang-peo|''*hazāra-''}}) ташкил мешуд ва 10 000 сарбозро дар бар мегирифт.
''Бевара'' дар сипоҳи [[Шоҳаншоҳии Ашконӣ|Ашкониён]] ([[Соли 250 п.м.|250 то милод]] — [[224]]), ки созмони радабандии даҳдаҳии сипоҳи Ҳахоманишиёнро ба кор гирифта буд<ref>[https://www.academia.edu/1264468/К_вопросу_о_парфянском_наследии_в_сасанидском_Иране_военное_дело_On_the_Parthian_Legacy_in_Sasanian_Iran_the_Case_of_Warfare_ ''Никоноров В. П.'' К вопросу о парфянском наследии в сасанидском Иране: военное дело // Центральная Азия от Ахеменидов до Тимуридов: археология, история, этнология, культура. Материалы международной научной конференции, посвященной 100-летию со дня рождения Александра Марковича Беленицкого (Санкт-Петербург, 2–5 ноября 2004 года) / Отв. ред. В. П. Никоноров. СПб., 2005. С. 156]</ref>, «''гунд''» ном гирифта ва фармондеҳи он «''гунд-солор''» ({{lang-xpr|''gund-sālār''}}) хонда мешуд<ref>{{Cite web |url=https://the-eye.eu/public/WorldTracker.org/World%20History/Rome%20Byzantine%20Topics/Osprey%20-%20Elite%20110%20-%20Sassanian%20Elite%20Cavalry%20AD%20224-642.pdf |title=''Farrokh, Kaveh''. Sassanian Elite Cavalry AD 224-642. Oxford: Osprey, 2005. ISBN 1841767131. — с. 6—7 |accessdate=20182022-0801-11 07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210901005822/https://the-eye.eu/public/WorldTracker.org/World%20History/Rome%20Byzantine%20Topics/Osprey%20-%20Elite%20110%20-%20Sassanian%20Elite%20Cavalry%20AD%20224-642.pdf |archivedate=2021-09-01 }}</ref>.
Дар сипоҳи [[Давлати Сосониён|Сосониён]] (224 — 651) низ ҳамин радабандӣ ва номгузорӣ ба кор мерафта, вале ҳар ''гунд'' аз 5чанд ''[[Ҳанг|дирафш]]'' ({{lang-pal|«''drafš''»}}) ташкил мешуд, ки ҳар кадоме 1ҳазор 000 сарбозроразмандаро дар бар мегирифт<ref>[https://www.researchgate.net/profile/Katarzyna_Maksymiuk/publication/323545353_Kaveh_Farrokh_Gholamreza_Karamian_Katarzyna_Maksymiuk_A_Synopsis_of_Sasanian_Military_Organization_and_Combat_Units_Siedlce-Tehran_2018/links/5a9b94b0a6fdcc3cbacb690d/Kaveh-Farrokh-Gholamreza-Karamian-Katarzyna-Maksymiuk-A-Synopsis-of-Sasanian-Military-Organization-and-Combat-Units-Siedlce-Tehran-2018.pdf ''Kaveh Farrokh'', ''Gholamreza Karamian'', ''Katarzyna Maksymiuk''. A Synopsis of Sasanian Military Organization and Combat Units, Siedlce-Tehran 2018. — ISBN 978-83-62447-22-0. — c. 13]</ref>. Фармондеҳи ''гунд'' дар сипоҳи Сосониён низ «''[[гундсолор]]''» ({{lang-pal|''gund-sālār''}}) номида мешуд<ref name="Daryaee">[https://ia802707.us.archive.org/2/items/SasanianPersia/tourajsasanianPersia.pdf ''Daryaee, Touraj''. Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire. — ISBN 978 1 85043 898 4. — p. 47]</ref>.
== Корбурд ==
|
