Фалсафа: Тафовут байни таҳрирҳо
Content deleted Content added
Шухрат Саъдиев (баҳс | ҳисса) сарчашмаҳо нест |
No edit summary Барчасб: вироишгари мабдаъи 2017 |
||
Сатри 1:
[[Акс:Philly Thinker.JPG|thumb|280px|({{lang-fr|Le Penseur}}) [[Роден Огюст]]ро ҳамчун аломати фалсафа бисёр вақт истифода мебаранд<ref name="Gowin"/>]]
'''Фалсафа''' ({{lang-grc|[[wikt:φιλοσοφία#юнони қадим|φιλοσοφία]]}}, {{таҳтуллафзӣ|дӯстдори хирад; дӯстдори [[илм]]}}) — восита ва роҳҳои маърифати олами беруна, муҳит ва мақоми инсон дар он, илм дар бораи қонунҳои умумитарин ва робитаҳою инкишофи табиат, ҷамъият ва тафаккур мебошад.
Дар доираи масъалаҳои муҳимтарини фалсафа - мабдаъ асоси бунёди олам (ҷавҳар), табиати арзишҳои инсонӣ (моҳияти ҳаёти инсонӣ), хусусияти методологии фалсафа - бунёди қоидаҳои умумитарини тадқиқоти олам умуман ва ҷараёнҳою ҳодисаҳои алоҳидаи ӯ қарор мегиранд.
Фалсафа чун тарзи махсуси инъикоси муносибат ба воқеият, аз замони пайдоишаш масъалаи «ҳастӣ чист»-ро ба миён гузошта ҷавоб меҷуст. Дар ҳамин ҷараён шаклҳои таърихии фалсафасозӣ – материализм ва идеализм ташаккул меёбанд.
Муноқишаи материалистон ва идеалистон дар атрофи таносуби моддиёту маънавиёт, ҳастию шуур, «мақсаднокию» фаъолияти одамон, ҳавасмандию талаботи объективӣ ва шуурнокӣ шурӯъ мегирифт. Дар ҳамин ҷараён мафҳуми масъалаи асосии фалсафа ҳамчун муносибати шуур ба ҳастї ва рӯҳ ба табиат муайян мегардад. Ин масъала ду тараф дорад: ҷиҳати аввалинаш – материя аввал аст ё шуур? (онтологӣ), ҷиҳати дуюмаш – маърифатшавандагии олам (гносеологӣ). Вобаста ба ҳалли њамин масъала файласуфон ба ду ҷараён ҷудо мешаванд – материализм ва идеализм.
Материализм моддиёт (материя)-ро аввалину шуурро дуюмин ва оламро маърифатпазир меҳисобанд.
Идеализм шуурро аввалину материяро дуюмин меҳисобад, инчунин маърифатпазирии оламро рад менамояд – ин ақида лоадрия (агностисизм) ном гирифтааст.
Фалсафа чун ҷаҳонбинӣ донишҳои мушаххаси илмӣ, фарзия ва санадҳоро таҳлил ва муқоиса намуда, онҳоро ба низом медароварад ва манзараи мукаммали оламро таҷассум менамояд.
Вазифаҳои фалсафа: - ташреҳу тавзеҳи мафҳумҳои кулл, ҷамъбасти назарии комёбиҳои таҷрибаи инсон;
* -танқиди ҳамагуна мавҳумоту иштибоҳҳое, ки дар роҳи маърифати ҳақиқию фаъолияти инсон дучор мешаванд;
* -ҳифзи рушди тамоми аносири қобили қабул ва арзиши илмӣ дошта (вазифаи интиқолї);
* -дар низоми асосҳои илм дар қатори тасвири илмии олам фалсафа низ асоси илм мебошад. Асоси
* - мақоми методологии фалсафа дар низоми илмҳо фарқи назария аз метод,
- назарияи умумӣ – низоми кулли тарзу воситаҳои ба даст овардани дониши илмӣ мебошад.
Ф. Бэкон методологгияи фалсафиро тимсоли чароғе меномад, ки ба роҳи торики мусофир равшанӣ медиҳад. Худи ӯ барои сохтани ҳамин тавр методе кӯшиш мекард, ки ҳамчун «органони» (олоти) маърифат ҳокимии инсонро аз болои табиат таъмин намояд.
Қувваи таъсири фалсафа ба илм вобаста ба сатҳи маърифати худи илм ва рушду такомули муҳити иҷтимоии ӯ мебошад.
== Фалсафа ва ҷамъият ==
[[12 август]]и [[соли 1882]] ситорашиносони фаронса [[Пол ва Проспер Ҳенрӣ]] астероидро ба шарафи фалсафа номашро [[(227) Фалсафа]] номиданд.
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ
<ref name="Gowin">{{книга|автор= D. Bob Gowin, Marino C. Alvarez|заглавие= The Art of Educating with V Diagrams|издательство= Cambridge University Press|год= 2005|страницы= 52|страниц= 231|isbn= 052184343X}}</ref>
<ref name="Buccellati">{{статья|автор= Giorgio Buccellati|заглавие= Wisdom and Not: The Case of Mesopotamia|издание= Journal of the American Oriental Society|издательство= American Oriental Society|год= 1981|том= 101|номер= 1|страницы= 35—47|issn= 0003-0279}}</ref>
<ref name="Ожегов">{{книга|автор= [[Ожегов, Сергей Иванович|С.И. Ожегов]]|заглавие= Словарь русского языка|издание= 9-е издание|место= Москва|издательство= Советская энциклопедия|год= 1972|страницы= 783|страниц= 846|тираж=120000}}</ref>
}}
== Литература ==
* {{статья|автор= [[Гуссерль, Эдмунд|Гуссерль Э.]]|заглавие= Философия как строгая наука|ссылка= |автор издания= Гуссерль Э.|издание= Философия как строгая наука|тип= |место= Новочеркасск|издательство= Сагуна|год= 1994|том= |страницы= |isbn= 5759301373; ISBN 5759301381|ref= Гуссерль}}
* {{статья|автор= [[Хабермас, Юрген|Хабермас Ю.]]|заглавие= 1. Философия как «местоблюститель» и «интерпретатор»|ссылка= |автор издания= Хабермас Ю.|издание= Моральное сознание и коммуникативное действие|тип= |место= {{СПб}}|издательство= Наука|год= 2001|том= |страницы= 7—33|isbn= 5-02-026810-0; ISBN 3-518-28022-8|ref= Хабермас}}
== Пайвандҳо ==
{{wiktionary|фалсафа}}
* [http://iph.ras.ru/ Институт философии РАН. Электронная библиотека по философии]
* [http://vphil.ru/ Журнал «Вопросы философии». Электронная библиотека публикаций]
* [http://www.socionauki.ru/journal/fio/ Журнал «Философия и общество». Электронный архив]
* [http://filosof.historic.ru/ Электронная библиотека по философии]
* [http://lib.ru/FILOSOF/ Книги по философии в библиотеке Мошкова]
* [http://terme.ru/ Национальная философская энциклопедия]
* [http://www.scepsis.ru/library/philosophy/page1/ Философская библиотека журнала] «[[Скепсис (журнал)|Скепсис]]»
* [http://www.runivers.ru/philosophy/lib/alphabet/ Библиотека русской философии журнала «Логосфера»]
* [https://web.archive.org/web/20121130160427/http://www.circle.ru/kentavr Методологический альманах «Кентавр»]
[[Гурӯҳ:Фалсафа| ]]
| |||