Википедиа

Авесто: Тафовут байни таҳрирҳо

Browse history interactively
← Фарқияти аввалинаФарқияти баъдина →
Content deleted Content added
ВизуалӣВики-матн
х →‎Адабиёт: илова
Сатри 46:
 
=== Хурдак - Авесто ===
[[Хурдак – Авесто]] аз Ду калимаи Авестои хвартак ( хурдак ) ва апастак (Авесто) таркиб ёфта, баргузидаи тамоми авесто мебошад. Онро дар замони Шопури II Сосони (309-379) мубади мубадон Озарбади Махраспандонт дар 21 наск тартиб дода буд. Он ба ҳашт баҳш ҷудо мешавад. Хурдак –Авесто– Авесто дуоҳоеро фаро мегирад, ки ҳар як пайрави дини зардушти онҳоро бояд бидонад ва ҳангоми ибодат ба забон ронад. Хамчунин, доир ба таквим, ҷашнҳо, одоби пушидани сару либос хабар медихад. Хурдак_ Авесто фушурдаи донишҳои ачдоди Моро аз таърих, ҷугрофия, ҳуқуқ, тиб ва монанди инҳо фаро мегирад. Метавон Хурдак-Авесторо қонуни ойини зардушти номид.
 
 
Авасто боқимондаи сурудҳо, достонҳо, ривоятҳо ва гуфтаҳои бузургони гузаштаи мо мебошад, ки таърихи бисёрхазорсолаи ориёиҳоро таҷассум менамояд. Авасто маҷмуаи маълумотҳои дини, фолклори, ҷугрофи, астраноми, биологи, ботаники, табиатшиноси, тибби, фалсафи, адаби, шеъри ва таърихист. Маънои калимаи Авасто чандон равшан нест. Дар адабиёти таърихи номи китоб Авасто, Асто, Усто, Апастак, Вистак ва ғайра навишта шуда ва авастошиносон онро китоб, илм, дониш маъни карданд. Авасто барои мо, тоҷикону эрониён, мукаддас аст, на барои он ки китоби динист, балки барои он ки осори қадимтарини хаттии гузаштагони мо ба ҳисоб меравад.Агар муаллифи наски (китоби) аввали он Зардушт бошад, пас муаллифони китобҳои боқимонда дигар бузургони мо буданд.
== Таърихи Авесто ==
Ҳеч миллате дар ҷаҳон чунин асриасари гаронбаҳои таърихи надорад. Мо аз ин мефахрем, меболем ва бояд пайваста аз панду андарзхои он бахравар бошем, зеро маънавиёти миллати мо аз он сарчашма гирифтааст. Матни пурраи Авасторо дар замони забткорихозабткориҳои Искандари Макдуни сухтанд. Мувофики ахбори таърихи ''Авасто дар ду нусха дар 12 хазорҳазор пусти гов бо оби тилло навишта шуда буд'' ва яке дар хазинаи шохишоҳи дар Персеполис ва дигаре дар маъбад нигохнигоҳ дошта мешуд. МакдунихоМакдуниҳо касри шохрошоҳро горат карда, баъд оташ заданд ва Авасто хамрохиҳамроҳи дигар китобхоикитобҳои хазина сухт. Нусхаи дуюмро ба Юнон бурданд ва ончоонҷо нобуд гашт. Мувофики гуфтаи муаррихи юнони Плини, Авастои Зардушт ''китоби бузургтарин дар чахонҷаҳон ва аз 2 миллион байт иборат буд''. Тахмин меравад, ки Плини ин маълумотро аз хамонҳамон нусхаи ба Юнон бурда гирифта астгирифтааст. Баъди юнонихороюнониҳоро аз ОриёшахрОриёшаҳр рондан ПортхоПортҳо ба гирд овардани Авасто пардохтанд ва ин кор ба анчом расида буд ё не, мо намедонем. Ба харҳар холлҳолл Авасто дар замони Сосониён аз нав мураттаб мешавад. Аммо ''ба Сосониён аз 1200 боб 347 бобро баркарор кардан муяссар гардид''. Азбаски Авасто бо лахчаилаҳҷаи мардуми Бохтар навишта шуда буд, барои фахмиданифаҳмидани вай лугати тафсирие тартиб дода шуд, ки он «Занд» ном дошт. Дар замони Сосониён мубадон Авасторо мувофики шархишарҳи Занд мефахмидандмефаҳмиданд. ''Тафсири пахлавиипаҳлавии Занд аз 2094200 вожа иборат буд.''▼
 
Авасторо дубора арабхоарабҳо сузониданд. Дар асрхоиасрҳои VII-IX арабхоарабҳо точиконротоҷиконро ба бефархангибефарҳанги таъна мезаданд ва ба иззати нафси онхоонӽо мерасиданд. Дар мукобил гурруигурури миллии онхоонҳо бедор шуд ва номи миллати худро точиктоҷик-точдортоҷдор аз нажоди пок муаррифи сохтанд ва ба тарчимаитарҷимаи осори хатти худ ба араби шуруъ намуданд. Дар замони халифа Маъмун, ки модараш аз точикони балхБалх буд мубохисаемубоҳисае байни диндорони мусулмон, насрониён ва иброниён ташкил карда шуд,ки дар он мубади зардуштибозардушти бо Номи ОзарфаранбагОзарфаранбағ (Отурфарнбағ) ширкат дошт.Дар ин мубохиса ОзарфаранбагОзарфаранбағ нисбат ба хамаиҳамаи намояндагони динхоидинҳои дигар дастболо шуд ва халифа ба у ичозатиҷозат дод, ки дар бораи Авасто ва ойини [[Зардушт]] китобе мураттаб кунад. ОзарфаранбагОзарфаранбағ ба навиштани китобе ба номи «[[Динкард (Китоб)|Динкард]]» Сар мекунад, лекин онро тамом карда наметавонад, зеро уро динжоронидиндорони исломи куштанд. Навиштани «[[Динкард (Китоб)|Динкард]]»-ро мубад Озарбод (Отурпати) давом дода, ба охир мерасонад «Динкард» мухтасаран дарбораидар бораи бахшхоибахшҳои Авасто, аз чумлаиҷумлаи 21 21китобикитоби замони Сосониён маълумот медихадмедиҳад.<ref> Бобоҷон Ғафуров.Тоҷикон.Китоби I-II. - Душанбе, Ирфон, 1998.Ҳотамов Н.Б., Довуди Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). – Душанбе,2011.</ref>▼
▲Ҳеч миллате дар ҷаҳон чунин асри гаронбаҳои таърихи надорад. Мо аз ин мефахрем, меболем ва бояд пайваста аз панду андарзхои он бахравар бошем, зеро маънавиёти миллати мо аз он сарчашма гирифтааст. Матни пурраи Авасторо дар замони забткорихо Искандари Макдуни сухтанд. Мувофики ахбори таърихи Авасто дар ду нусха дар 12 хазор пусти гов бо оби тилло навишта шуда буд ва яке дар хазинаи шохи дар Персеполис ва дигаре дар маъбад нигох дошта мешуд. Макдунихо касри шохро горат карда,баъд оташ заданд ва Авасто хамрохи дигар китобхои хазина сухт. Нусхаи дуюмро ба Юнон бурданд ва ончо нобуд гашт. Мувофики гуфтаи муаррихи юнони Плини, Авастои Зардушт китоби бузургтарин дар чахон ва аз 2 миллион байт иборат буд. Тахмин меравад, ки Плини ин маълумотро аз хамон нусхаи ба Юнон бурда гирифта аст. Баъди юнонихоро аз Ориёшахр рондан Портхо ба гирд овардани Авасто пардохтанд ва ин кор ба анчом расида буд ё не, мо намедонем.Ба хар холл Авасто дар замони Сосониён аз нав мураттаб мешавад. Аммо ба Сосониён аз 1200 боб 347 бобро баркарор кардан муяссар гардид. Азбаски Авасто бо лахчаи мардуми Бохтар навишта шуда буд, барои фахмидани вай лугати тафсирие тартиб дода шуд, ки он «Занд» ном дошт.Дар замони Сосониён мубадон Авасторо мувофики шархи Занд мефахмиданд. Тафсири пахлавии Занд аз 2094200 вожа иборат буд.
 
▲Авасторо дубора арабхо сузониданд.Дар асрхои VII-IX арабхо точиконро ба бефарханги таъна мезаданд ва ба иззати нафси онхо мерасиданд. Дар мукобил гурруи миллии онхо бедор шуд ва номи миллати худро точик-точдор аз нажоди пок муаррифи сохтанд ва ба тарчимаи осори хатти худ ба араби шуруъ намуданд.Дар замони халифа Маъмун, ки модараш аз точикони балх буд мубохисае байни диндорони мусулмон, насрониён ва иброниён ташкил карда шуд,ки дар он мубади зардуштибо Номи Озарфаранбаг ширкат дошт.Дар ин мубохиса Озарфаранбаг нисбат ба хамаи намояндагони динхои дигар дастболо шуд ва халифа ба у ичозат дод, ки дар бораи Авасто ва ойини Зардушт китобе мураттаб кунад. Озарфаранбаг ба навиштани китобе ба номи «Динкард» Сар мекунад, лекин онро тамом карда наметавонад, зеро уро динжорони исломи куштанд. Навиштани «Динкард»-ро мубад Озарбод давом дода, ба охир мерасонад «Динкард» мухтасаран дарбораи бахшхои Авасто, аз чумлаи 21китоби замони Сосониён маълумот медихад.<ref> Бобоҷон Ғафуров.Тоҷикон.Китоби I-II. - Душанбе, Ирфон, 1998.Ҳотамов Н.Б., Довуди Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). – Душанбе,2011.</ref>
 
Дар хамин давра якчанд китобхоикитобҳои дигар монанди «Ардовирафнома», «Минуи хирад», «Бундахишн» ва дигар адабиёти зардушти навишта шуданд, ки мо аз онхо дар бораи ойини Маздаясно маълумот мегирем.
 
== '''«Авесто» ҳамчун сарчашмаи таърихӣ''' ==
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/wiki/Авесто"