Мактабҳои усули нав: Тафовут байни таҳрирҳо
Content deleted Content added
removing unrelated interwiki links |
Шухрат Саъдиев (баҳс | ҳисса) х илова |
||
Сатри 1:
==Мактабҳои усули нав ([[Мактабҳои усули
Дар охири асри XIX - аввали асри XX муносибати як гурўҳ зиёиёни пешќадам нисбат ба таълими мактабҳои усули кўҳна, таѓйир ёфта буд. Ин гурўҳи зиёиён яке аз сабабҳои асосии ќафомондагии диёри худ ва мардуми онро дар мављудияти чунин усул дида, дар андешаи ислоҳи он буданд.▼
Замони нав (баъд аз тобеъ гардидани Осиёи Миёна ба империяи Русия – нимаи дуюми асри XIX) – замони инкишофи муносибатҳои молию пули дар иктисодиёти кишвар (генерал-губернатории Туркистон) зарурияти ислоҳоти мактабҳои усули кўҳнаи маърифати исломи ва таффакури мардуми маҳаллиро талаб мекард. Зарурияти бунёди '''мактабҳои усули нав''' ба миён омад. Зеро, дар мактабҳои усули нав ба талабагон дар баробари хондани “Ќуръон” ва азхуд намудани асосҳои дини ислом,инчунин, риёзиёт, ҷуѓрофия, таърих ва фанҳои дигари дунявиро меомўхтанд. Омўхтани илмҳои дуняви диќќати талабагонро бештар ба олами ҳасти ҷалб мекард, ки ин махсусан дар замони нав барои васеъ намудани дараҷаи дониш ва аз ҷиҳати маънави бедор намудани наврасон наќши мусбатро мебозид. Мухлати таҳсил дар аксари мактабҳои усули нав чорсола, дар баъзе шаҳрҳо, аз ҷумла дар Тошкент шашсола буд. ▼
▲Дар охири асри XIX - аввали асри XX муносибати як гурўҳ зиёиёни
▲Замони нав (баъд аз тобеъ гардидани Осиёи Миёна ба империяи Русия – нимаи дуюми асри XIX) – замони инкишофи муносибатҳои молию пули дар иктисодиёти кишвар (генерал-губернатории Туркистон) зарурияти ислоҳоти мактабҳои усули кўҳнаи маърифати исломи ва таффакури мардуми маҳаллиро талаб мекард. Зарурияти бунёди '''мактабҳои усули нав''' ба миён омад. Зеро, дар мактабҳои усули нав ба талабагон дар баробари хондани
==Бунёди мактабҳои усули нав==
===Кишвари Туркистон===
Дар шароити кишвари Туркистон ташкили мактабҳои русии маҳалли кушодани мактабҳои усули навро тезонид. Зеро, ин
Нахустин мактаби форсии
▲Дар шароити кишвари Туркистон ташкили мактабҳои русии маҳалли кушодани мактабҳои усули навро тезонид. Зеро, ин воќеият зиёиёни пешќадами кишварро водор намуд, ки зудтар оид ба таќдири халќи худ чораҳои амалие андешанд. Бо дастгирии бойҳои маҳалли, мулло Салоҳиддин, - с. 1898 дар Ќўќанд, мулло Шамсиддин - с.1899 дар Андиҷон ва ќори Манон - дар Тошкент мактабҳои усули нав, бо таълим ба забони ўзбеки ташкил ёфтанд.
А.
▲Нахустин мактаби форсии тоҷики бо ташаббуси маорифпарвари самарќанди - '''Абдуќодир Шакури''' кущода шудааст. '''Мактаби аввалин с. 1901''' дар гузари Хоҷазудмуроди шаҳри Самарќанд кушода шуд. Баъдтар, Шакури дар деҳаи Раҷабамини Самарќанд ва с.1903 дар гузари Ќўшҳавз мактабҳои усули навро бунёд намудааст. С.Айни с. 1908 ҳангоми бори аввал ба Самарќанд сафар намуданаш, бо ҳамроҳии М.А.Мунзим маҳз бо фаъолияти ҳамин мактаб шинос шудааст. Аз ҳамон рўзи шиносои бо мактаби А.Шакури сар карда, мегўяд ў “фикри мактаб тамоми маѓзи моро ишѓол кард.”
▲А.Шакури инчунин барои мактаб дастурҳои таълими - махсусан китобҳои дарсиро низ тартиб медод. Ба ќалами ў аввалин китоби алифбои форсии-тоҷикии мактабҳои усули нав - “Роҳбари савод”, китобҳои ќироати адаби - “Чомеъулҳикоёт”, “Зубдатулашъор” тааллуќ дорад.
Дар ин мактаб ҳар сол маҷлиси кушоди имтиҳонот ташкил мешуд, ки рафти онро на танҳо волидайни талабагон, балки дигар ҳавасмандон низ мушоҳида карда метавонистанд.
===Аморати Бухоро===
Аввалин кўшиши ташкил намудани мактаби усули нав дар
'''Соли 1908 бо ташаббуси Мирзо Абдулвоҳид Бурҳонзода (Мунзим) ва Садриддин Айни дар шаҳри Бухоро''', дар гузари Дарвозаи Салоҳҳон, дар ҳавлии Мунзим, аввалин мактаби форсии тоҷики кушода шуд, ки дар он 12 нафар талаба тањсил мекард. С.Айнї ва Мунзим сараввал дар такмили маҳорати омўзгории худ ба муаллимон ва мактабҳои тотории Бухоро такя намудаанд. Онҳо барои аз љиҳати модди таъмин намудани мактаби худ ба бойбачагон моҳе се сўм ҳаќќи таълим муайян намуда, фаќирбачагонро бепул ќабул кардаанд. Мунзим барои шогирдони мактаби худ “Роҳбари хат” ном аввалин дастурамали дарси тартиб дод. Ин мактаб дар таърих бо номи “мактаби Мунзим” маълум аст.▼
Дар мактаби М.А.Мунзим ва С.Айни низ нарасидани китобҳои зарури эҳсос карда мешуд. Бо маќсади бартараф намудани ин норасои, с. 1909 бо ташаббуси ҳарду “Ширкати Бухорои Шариф” таъсис гардид. Ин ширкат дар навбати аввал барои саҳеҳ талаффуз кардани овозҳои нутќ, махсусан оятҳои Ќуръон, китоби “Тартиб ул-Ќуръон”- ро њозир намуданд. Бо ташаббуси С.Айни инчунин китоби дигари дарси “Таҳзибуссибён” (“Тарбияи љавонон”) тайёр ва нашр карда шуд.▼
▲'''Соли 1908 бо ташаббуси Мирзо Абдулвоҳид Бурҳонзода ([[Мунзим]]) ва [[Садриддин
Ба ѓайр аз мактаби номбурда, бо ташаббуси Мунзим, махсус барои калонсолони бухорои, курси шабона кушода шуда буд. Ба ин мактаб ў ҷавонони 20-30 соларо ҷамъ намуда, ҳар рўз ду соат таълим медод.▼
▲Дар мактаби М.А.Мунзим ва С.
Гарчанде дар фаъолияти мактаб ягон нишонаи муќобили шариатро пайдо накарданд, вале '''25 сентябри соли 1909''', бо амри ҳукумати амири, мактаби Мунзим баста шуд. Баъд аз ин таҳсили бухороиёнро дар мактабҳои усули нави тотори ҳам манъ намуданд.<ref>Ҳотамов Н.Б., Довуди Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарси). – Душанбе,2011.</ref><ref> Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик.Мураттибон Ҳотамов Н.Б.,Саъдиев Ш.С. Нашри дуюм. - Душанбе,2010</ref><references />▼
▲Ба
▲Гарчанде дар фаъолияти мактаб ягон нишонаи
==Нигаред==
* [[Мунзим]]
* [[Садриддин Айнӣ]]
== Пайвандҳои беруна ==
*[http://www.tarih.tj/ Таърихи Тоҷикистон]
|