Википедиа

Ҷанги шаҳрвандии Тоҷикистон: Тафовут байни таҳрирҳо

Browse history interactively
← Фарқияти аввалинаФарқияти баъдина →
Content deleted Content added
ВизуалӣВики-матн
хNo edit summary
Сатри 27:
Муқовимати сиёсӣ байни [[Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон]] (иборат аз намояндагони [[Ҳизби Коммунистии Тоҷикистон]]) ва ҳизбу ҳаракатҳои исломию демократии Тоҷикистон (ҳизби наҳзати исломӣ, ҳизби демократӣ, «Растохез», «Лаъли Бадахшон» ва диг.) дар замони сиёсати "бозсозии" Горбачёвӣ сар шуда ба тезудундшавии авзоъи дохилии иҷтимоию иктисоди,зиддиятҳои қавмию маҳаллӣ, мазҳабию идеолужӣ оварда буд. Оқибат мамлакат ба ду қувваи ба ҳам зид ҷудо шуда мубориза барои ҳокимят ба ҷанги шахрвандӣ табдил ёфт.
 
'''Эълони Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон''' дар рўзҳоирӯзҳои ноороми мамлакат мегузашт. Қадриддин Аслонов, ки баъди ба истеъфо рафтани Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Қаҳҳор Маҳкамов]], вазифаи раиси ШўроиШӯрои Олии ҶТ ва иҷрокунандаи вазифаи Президенти ҷумҳуриро ба ўҳдаӯҳда гирифта, мавқеи зиддикоммунистиро ишѓолишғол намуд. Гирдиҳамомадагон – ҷонибдорони ҳизбу ҳаракатҳои исломию демократии ([[Ҳизби наҳзати исломии Тоҷикистон]],[[Ҳизби демократии Тоҷикистон]], «Растохез», «Лаъли Бадахшон» ва диг) аз ўӯ талаб мекарданд, ки фаъолияти [[Ҳизби Коммунистии Тоҷикистон]]ро манъ намояд. Бо қарори Раиси ш. Душанбе Мақсуд Икромов ҳайкали В.И. Ленин, ки дар маркази шаҳр воқеъ буд, шаби [[21 сентябр]]и с. [[1991]] афтонда шуд. Ин амали мухолифин вазъиятро боз ҳам мураккабтар намуд. Акнун тарафдорони ҳизби коммунистӣ ва тартиботи ШўравӣШӯравӣ ба майдон баромада талаб карданд, ки Қадриддин Аслоновро аз вазифааш озод намуда, фаъолияти ҳизби наҳзати исломиро манъ намоянд.
 
[[23 сентябр]]и соли [[1991] Иҷлосияи ғайринавбатии ШўроиШӯрои Олии ҶТ Қадриддин Аслоновро аз вазифаи раиси ШўроиШӯрои ОлїОлӣ ҶТ озод намуд ва ба ин вазифа [[Раҳмон Набиев]]ро (собиқ котиби якуми [[Ҳизби Коммунистии Тоҷикистон]]ро) интихоб намуд. [[Раҳмон Набиев]] дар як вақт иҷрокунандаи вазифаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳисоб мерафт. Ҷонибдорони ҳизбу ҳаракатхои исломию демократи, боз зидди Хукумат гирдихамоии шабонарузиро сар карданд. Муковимати руйдода бо миёнаравии вакилони Шурои Олии [[СССР]] А. Собчак ва Велихов ҳалли хешро ёфт. Рузи интихоботи умумихалқии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян шуд, Раҳмон Набиев дар давраи интихобот аз вазифаи раиси ШўроиШӯрои Олии ҶТ муваққатан озод карда шуд.
 
'''[[24 ноябр]]и соли [[1991]] интихоботи умумихалқии Президенти ҶТ гузаронида шуд'''. Аз 9 нафар номзад [[Раҳмон Набиев]] (58,8%) Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб шуд. Давлат Худоназаров номзади ҳизбу ҳаракатхои исломию демократи (зиёда аз 30 %) овозҳоро гирифт. Мухолифин интихоботро гайришафоф ва беадолат эълон намуданд. 12 декабри с. 1991 [[Сафаралӣ Кенҷаев]] (вакили ШО ҶТ, прокурор) раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардид.
Сатри 36:
===Оғози мухолифат===
Дар Тоҷикистон дар моҳи октябри соли [[1991]] нишонаҳои мухолифат тезу тунд шуданд. Октябри соли 1991 ва марти соли [[1992]] ду воқеае ба амал омад, ки онҳо мухолифатҳои ниҳониро ба умум ошкор намуданд. Воқеаи аввал, ин [[5 октябр]]и с. [[1991]] дар иҷлосияи Шӯрои Олии ҶТ боло гирифтани баҳси байни имомхатаби шаҳри [[Кулоб]] Мулло Ҳайдар Шарифзода ва қозии ҷумҳурӣ Ҳоҷи Акбар Тураҷонзода ба ҳисоб меравад. Ҳ. Шарифзода А. Тураҷонзодаро барои норасоиҳои молиявӣ, худсариҳои ҳизби наҳзати ислом танқид намуд. Чунин ҳолат аксари руҳониёни ноҳияҳои Марказӣ ва Ҷанубии ҷумҳуриро ба ду гурўҳигурӯҳи ба ҳам муқобил ҷудо намуд.
 
Воқеъаи дуюм, ин бегоҳии [[25 март]]и с. [[1992]] суханронии раиси ШўроиШӯрои Олии ҶТ Сафаралӣ Кенҷаев ба воситаи оинаи нилгун буд, ки вазири корҳои дохилии ҷумҳурӣ М. Навҷувоновро ба зери танќидтанқид гирифта, масъалаи аз вазифа сабукдўшсабукдӯш намудани ўроӯро гузошт. РўзиРӯзи дигар, [[26 март]] с. [[1992]] бо ташаббуси ҷамъияти «Лаъли Бадахшон» наздикони вазир, барои дифои М. Навҷувонов дар назди қасри Президент гирдиҳамоии эътирозӣ намуданд. Бо онҳо тарафдорони ҳизби наҳзати ислом ҳамроҳ гардида роҳбарии майдонро (майдони «Шаҳидон») ба дасти худ дароварданд. Ҳозирини майдони «Шаҳидон», аксарият аз минтақаҳои Ғарму [[Бадахшон]] ва [[вилояти Қурғонтеппа]] нисбати Ҳукумат ва Шурои Олии ҶТ суханҳои танқидӣ гуфта, истеъфоашро талаб мекарданд. Гирдиҳамои рўзрӯз ба рўзрӯз характери зиддиҳукуматӣ ва зиддикоминистиро мегирифт. Президент Р. Набиев бепарвои зоҳир намуда, оқибатҳои чунин вазъиятро дарк карда натавонист.
[[21 апрел]]и с.[[1992]] мухолифин 20 нафар ҷонибдорони Ҳукуматро гаравгон гирифтанд, аз ҷумла 16 вакилони Шурои Олӣ ва 2 муовини сарвазири мамлакат. Рузи дигар Сафаралӣ Кенҷаев аз вазифаи Раиси Шурои Олии ҶТ ба истеъфо баромад ва Акбаршо Искандаров раиси ШўроиШӯрои Олии ҶТ гардид.
26 апрели с. 1992 дар майдони дигари Душанбе, ки он вақт майдони «Озодӣ» ном гирифта буд, ба тарафдории ҳукумати расмӣ гирдиҳамоии нав ба амал омад,аксарияти иштирокчиёни он аз минтақаҳои Ленинободу(ҳоло [[вилояти Суғд]]) [[Кулоб]] ва [[Қурғонтеппа]]ву водии [[Ҳисор]] буданд.
Мардум, нисбат ба ҳамдигар истифода бурдани суханҳои таҳкиромез «вовчик» (нисбати гирдиҳамомадагони майдони «Шаҳидон») ва «юрчик» (нисбати гирдиҳамомадагони майдони «Озодӣ»), вазъиятро муташанниҷ гардонида буд.
 
Иштирокчиёни ҳар ду майдон рўзрӯз ба рўзрӯз зиёд мегардиданд ва бо роҳҳои гуногун мусаллаҳ мешуданд.
1 майи соли 1992 Президент Р. Набиев бо фармони хеш Горди миллиро таъсис намуда ба ҷонибдоронаш 1800 автомат таксим намуд.
 
Сатри 54:
 
 
[[14 май]]и соли [[1992]] ҳукумати эътилофӣ (коалитсионӣ) ба ном '''«Ҳукумати муросои миллӣ»''' ташкил карда шуд. Ба он А. Искандаров, Д. Усмон, Х. Холиқназаров, З. Вазиров, М. Мираҳимов ва дигарон шомил буданд. Вале «Ҳукумати муросои миллӣ» барои пешгирии ҷанг коре карда натавонист. Баръакс, худи ҳамон рўзрӯз дар Душанбе, дар назди бинои Кумитаи амнияти миллӣ, дар байни тарафҳои муқовимат, бархӯрди хунин ба амал омад. Дар натиҷа 8 нафар кушта ва 41 нафар захмӣ гардиданд. Бо ҳамин алангаи оташи ҷанги шаҳрвандӣ Душанберо фаро гирифт.
 
 
Сатри 72:
Дар Душанбе мухолифин мавқеи худро рӯз аз рӯз мустаҳкам менамуд. 24 августи 1992 аз ҷониби мухолифин додситони генералии ҷумҳурӣ Нурулло Ҳувайдуллоев кушта шуд. Ин амали терористии мухолифин гирдиҳамоии эътирозии сокинони ҷумҳуриро ба миён овард. Дар ин гирдиҳамоиҳо намоишчиён ба «Ҳукумати муросои миллӣ» нобоварӣ изҳор намуданд.
 
[[31 август]]и соли [[1992]] гурухи мусаллахонаи «ҷавонони Душанбе» ҳамроҳи гурезаҳои вилоятҳои [[Қурғонтепа]] ва [[Кулоб]] қасри Президентро забт намуда 48 наф. аъзоёни Ҳукумати ҶТ ва диг. ба гарав гирифтанд. Мухолифин ва муовини Раиси вилояти Кулоб Санговро куштанд. Президент Р. Набиев дар гарнизони дивизияи 201 Русия паноҳ бурда буд. Президент Р. Набиев, аз тарс як ҳафта дар ҚаратоѓҚаратоғ пинҳон шуд.
 
[[2 сентябр]] аъзоёни Ҳукумати ҶТ зери фишори мухолифин ба «Изҳорот дар бораи нобовари ба Президенти ҶТ Р. Набиев»-ро имзо намуданд. 4 сентябр дар Душанбе бояд иҷлосияи Шурои Олии ҶТ даъват мегардид.
Сатри 78:
 
 
[[7 сентябр]]соли [[1992]] Р. Набиев ба кор баромад ва ҳангоми ба сўисӯи Хуҷанд гурехтан, дар фурудгоҳи Душанбе, аз тарафи гурўҳигурӯҳи мусаллахонаи мухолифин маҷбур карда шуд, ки аз вазифаи президентӣ ба истеъфо барояд. "Ҳафтуми сентябри соли 1992 Раҳмон Набиев, раиси ҷумҳури вақти Тоҷикистон, ҳангоме ки мехост аз Душанбе ба Хуҷанд парвоз кунад, аз сӯйи гурӯҳе аз шибҳинизомиёни мухолифи давлат гаравгон гирифта шуд. Таҳти фишори ин гурӯҳ ӯ аз мақомаш истеъфо дод. Ин ҳодиса хашми тарафдорони Набиевро барангехт. Гурӯҳҳои тарафдори давлат дар Кӯлобу Хуҷанд ва водии Ҳисор истеъфои ӯро ғайриқонунӣ медонистанд.
 
Дар ҳар тараф гурӯҳҳои мусаллаҳ таъсис ва раҳбаре барои онҳо пайдо мешуд. Дар шаҳри Кӯлоб Ҷабҳаи халқӣ ба роҳбарии Сангак Сафаров, як сокини ин шаҳр, таъсис ёфт, ки ҳадафи худро барқарории ҳукумати қонунӣ медонист. Худи Сангак Сафаров фарде буд, ки то замони истиқлоли Тоҷикистон ба иттиҳоми қатл беш аз 20 соли умрашро дар зиндонҳои шӯравӣ сипарӣ карда буд."<ref>http://ruzgor.tj/tarih/7992-2012-05-30-02-33-11.html</ref>
 
Ҳамин тавр, дар Душанбе ҳокимият пурра ба ихтиёри мухолифин гузашт. Дар чунин ҳолат ШўроиШӯрои Олии ҷумҳурӣ озодона фаъолият карда натавонист. Мухолифин ҳар лаҳза намояндагони мардумӣ ва аъзоёни ҳукуматро, ки аз рўирӯи наќшаинақшаи онҳо амал намекарданд, гаравгон мегирифтанд. Радио ва оинаи нилгуни ҷумҳурӣ ҳам дар ихтиёри тарафи мухолифин буд.
Хулоса, рукнҳои давлатдорӣ дар Тоҷикистон фалаҷ гардида буд. Чунин ҳолат зарурияти таъсис намудани ҳокимияти нави қонунии ҷумҳуриро ба вуҷуд овард, ки онро бояд ҳар ду тарафи муқобил эътироф намоянд. Чунин ҳокимиятро бояд иҷлосияи ШўроиШӯрои Олии ҶТ , ки салоҳияти ҳуқуқӣ дошта буд ташкил медод.
Тобистони соли 1992 барои омузиши вазъи харбию сиёси аз шахри Чирчики Чумхурии Узбакистон бригадаи таъиноти махсуси 14-15 ба вилояти Кургонтеппа фиристода шуданд. Ислом Каримов пеш аз сафар бо полковник Чубаров вохурда мегуяд, ки" Барои Точикистон мусикиро мо фармоиш медихем" Ва онхо барои таъсиси "Фронти халки" талош меварзанд.
Баъди истеъфои Р. Набиев задухурдҳои байни мухолифин ва дастаҳои мусуллаҳонаи Кулоб дар [[вилояти Қурғонтеппа]] авч гирифтанд. Дар асоси иттифоки тарафайни кулобиҳову ҳиссориҳо '''«Фронти халқии Тоҷикистон»'''(Ҷабҳаи халқӣ) ташкил ёфт, ки ҳадафи асосиашон барқарор намудани «сохти конститутсионӣ» дар Тоҷикистон гардид. Пешвоёни сиёсии «Фронти халқии Тоҷикистон» аз [[Кулоб]] - «авторитети» ҷинояткорон Сангак Сафаров ва санъаткор Рустами Абдурахим, аз водии [[Ҳисор]] - собиқ раиси Шӯрои Олии ҶТ [[Сафаралӣ Кенҷаев]] буданд.
 
Сентябр-октябри соли [[1992]] ҷангҳои хунин дар ш. [[Қурғонтеппа]] мегузаштанд. "Фронти халки"-ро русхо бо техникаи зиреҳпуш ва аслиҳаи вазнинро таъмин мекарданд. Ва онхо дар набардхо аз Танкхои "Т-82" истифода мебурданд . Террору куштори бераҳмона нисбати аҳолии осоищтаосоишта аз руи маҳалҳои қавмиашон (кулобиву гармиву, дарвозиву, бадахшониву узбекҳо) аз чониби тарафҳои мухолиф истифода бурда мешуд.
 
Сентябри соли [[1992]] дастаҳои Фронти халқи дар водии Ҳисор ташкил ёфтанд.Онхо дар ин води ба куштори зодагони Раштонзамин сар карданд. Аввалин курбонии онхо сохибкор Ахлиддин Хомидов буд, ки дар Хисор таъсис ёфтани Фронти халкиро фахмида барои фахмидани максадхои онхо ба наздашон рафт. Уро бо ронандааш дар Хисор парронданд.Бо хамин вазъ дар ин води ноором шудан гирифт. Аз вилояти Кулоб бо сардории Курбони "муш" як гурухи чангиён ба Хисор омаданд. Онхо ба Хисорихо маслихат медоданд, ки аз 7 сола хамаи точикони асили гармиву помириро куштан даркор. Гурӯҳи нави [[Турсунзода]]ву [[Ҳисор]] зидди мухолифин ба вуҷуд омад. Субҳи [[24 октябр]] соли [[1992]] ин гурӯҳ бо сарварии Сафаралӣ Кенҷаев ва Рустами Абдураҳим ба Душанбе ҳуҷум намуда қасри Президент ва Маркази радиоро ишгол намуданд. Задухурди тарафҳо дар Душанбе бо маглубияти «ҳисориҳо» анҷомид. Дар он даххо одамон, аз чумла Рустами Абдураҳим кушта шуданд. Баъди маглубият дар Турсузодаву [[Шаҳринав]]у [[Ҳисор]] терори зидди точикони асили гармиву бадахшони сар шуд ва роҳи оҳани [[Турсунзода]] – [[Душанбе]] вайрон карда шуд. Муҳосираи иктисодии Душанбе ва ноҳияхои водии [[Ғарм]]у [[Бадахшон]]и кӯҳи огоз гардид.
Сатри 95:
 
'''Аз [[26 ноябр]] то [[2 декабр]]и соли [[1992]] дар шаҳри [[Хуҷанд]] (вилояти Ленинобод) иҷлосияи XVI Шурои Олии ҶТ шуда гузашт'''. Дар иҷлосия Президент Р. Набиев ва Раиси Шурои Оли Акбаршо Искандаров аз вазифаҳояшон сабукдуш шуданд (Сафарали Кенҷаев, собик раиси Шурои Олии ҶТ ҳамин вакт, аз ҷониби кормандони тартиботи ҳуќуќиҳуқуқи боздошт шуда буд). [[19 ноябр]]и соли [[1992]] [[Эмомалӣ Раҳмон]], Раиси Ҳукумати вилояти Кулоб дар натиҷаи овоздиҳии вакилон Раиси Шурои Олии ҶТ интихоб гардид. [[26 ноябр]] кумондонони саҳроии «Фронти халқии Тоҷикистон» ва «Артиши халқи-демократи»-и мухолифин созишномаи сулҳро ба имзо расониданд. Пешвоёни мухолифин аз ҳизбу ҳаракатҳои исломию демократии ба Хуҷанд наомаданд. Сарвазири Ҳукумати нави ҶТ Абдумалик Абдуллоҷонов таъин шуд. Дар ҳайати нави Ҳукумати ҶТ ягон намояндаи мухолифин таъин нащуданашуда буд. Ба Конститутсия тагйирот ворид карда шуда ваколати Президенти ҶТ муваққатан (то интихобот) боз дошта шуд. Ваколати Сардори давлат ба раёсати Шурои Олии ҶТ гузошта шуд.
 
Дар рафти кори иҷлосияи XVI Шурои Олии ҶТ охири '''ноябр - декабри с. 1992 аз ноҳияҳои чануби ба Афгонистон тахминан 60 ҳазор нафар, асосан аз қавмҳои гармиву дарвозиву бадахшони гуреза шуданд'''. Аз байни онҳо солҳои минбаъд дастаҳои мусаллаҳи мухолифин дар Афгонистон ташкил шуда буданд.
 
Вале Сафарали Кенҷаев, ки дар роҳбарияти нави мамлакат ба ягон мансабе соҳиб нашуд, бо дастаҳои ба худ содиқи ҳиссориҳо ба Душанбе ҳучум сар кард. Кисми гарбии пойтахт аз тупҳои «Град» охири ноябр ва аввали декабри соли 1992 тирборон карда шуд. 4 декабр сарварони «Артиши халќихалқи-демократи»-и мухолифин ба воситаи радио эълон намуданд, ки ба Роҳбарияти нави чумҳури бо сарварии Э. Раҳмон итоат намекунанд. [[10 декабр]] соли [[1992]] батальони махсуси (ки бо кумаки бевоситаи Узбекистон бо зиреҳпушхову аслиҳаи мусаллаҳ шуда буд) вазири корҳои дохилии ЧТ Ёқуб Салимов якчоя бо дастаҳои «Фронти халқии Тоҷикистон» ба Душанбе дохил гардида пойтахтро ишгол намуданд. Қувваҳои мухолифини дар Душанбе буда, ба қувваҳои ҳукумати муқобилияти сахт нишон надода, асосан ба сўисӯи ноҳияи Кофарниҳон (Ваҳдат) ақиб гаштанд. Маҳз чунин ҳолат Душанберо аз харобии зиёд эмин нигоҳ дошт.
 
 
Сатри 107:
===Давоми ҷанг===
 
Соли [[1993]] [[Эмомалӣ Раҳмон]] ба тащкилиташкили Ҳукумати ҷумҳурӣ ва ҳукуматхои маҳаллӣ дар водии [[Вахш]]у [[Ҳисор]] мащғулмашғул буд. Бисёриҳо ба он дохил шудан намехостанд, чунки ба устувору мустаҳкамшавии он шубҳа доштанд. Дар мамлакат асосан қумондонони саҳроии «Фронти халқии Тоҷикистон» ҳукумрони менамуданд ва ба Ҳукумати [[Эмомалӣ Раҳмон]]ҳ итоат намекарданд. Тобистони соли [[1993]] пули [[Анзоб]] дар роҳи автомобилгарди [[Душанбе]] - [[Хуҷанд]] тарконида шуд. Декабри соли 1993 вакилони вилояти Ленинобод ба иҷлосияи Шурои Олии ҶТ хозир нашуданд. Роҳбарияти вилояти Ленинобод таклиф мекард, ки идоракунии Президенти барқарор карда шуда вилоят ба минтакаи озоди иктисоди табдил дода шавад. Дар иҷлосияи Шӯрои Олии ҶТ қарор карда шуд, ки интихоботи [[Президент]] ва Конститусияи нав қабул карда шавад.
 
Дар водии Ғарм, ки тартиботи исломи ҷори шуда буд, ҷанги ќуввахоиқуввахои мухолифин бо хукумат давом меёфт. [[21 июн]]и соли [[1993]] коллегияи судии Суди Олии Точикистон фаъолияти ҳизбу ҳаракатҳои исломию демократии мухолифинро манъ кард. Дар сарҳади [[Афғонистон]], ки сарҳадбонони Русия мухофизат менамуданд, амалиётхои терористи зиёд шуданд. 13 июли соли 1993 муҷоҳидони афғон (200 нафар) ба заставаи 12 сарҳадбонони Русия ҳуҷум овард. Бо ёрии қисмҳои ҳарбии дивизияи 201 Русия муҷоҳидон аз худуди ҷумҳури пеш карда шуданд. Дар ҷанги нобаробар 25 нафар сарҳадбонон кушта шуданд.
 
 
Сатри 115:
 
 
Хоҳишу мароми бевоситаи аксарияти мардуми Тоҷикистон ва қувваҳои сиёсии кишвар барои хотима додани ҷанги дохилӣ ва ҷустуҷўиҷустуҷӯи ҳамдигарфаҳмӣ. Чунин, ният дар рафти кори иљлосияииҷлосияи XVI ШўроиШӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ш. [[Хуҷанд]] соли [[1992]] оѓозоғоз гардида дар давоми музокироти байни тоҷикон оид ба оштии миллӣ солҳои 1994-1997 ва амалӣ шудани '''«Созишномаи умумии истиќрориистиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон»(аз [[27 июн]]и с. [[1997]]) дар с. 1997-2000 зоҳир гаштааст'''. Ба раванди сулҳсозӣ Аҳдномаи ризоияти ҷомеаи Тоҷикистон (аз [[9 март]]и с. [[1996]), ки байни роҳбарони ҳизбҳои сиёсӣ, созмонҳои ҷамъиятӣ ва миллии Тоҷикистон ба имзо расида буд ва фаъолияти Харакати ваҳдати миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон (аз [[18 июн]]и с. [[1997]]) мусоидат карда буд.
 
ОѓозиОғози музокироти байни тоҷикон оид ба оштии миллӣ, ки бо кўмакикӯмаки Созмони Милали Муттаҳид, сар шуда бо иштироки бевоситаи Дабири кулли СММ, намояндагони махсуси ўӯ дар Тоҷикистон, Хайати Нозирони СММ дар Тоҷикистон ва бо дастгирии ШўроиШӯрои амнияти СММ гузашта буд. '''Амалиёти СММ доир ба эъҷоди сулҳ с. [[1994]]- [[1997]] амалӣ гардида бо ба имзо расидани санади ҷамъбастии музокироти байни тоҷикон [[27 июн]]и соли [[1997]] дар ш. [[Маскав]] ба анҷом расид.'''
 
[[27 июн]] тибқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи рӯзҳои ид", ҳамчун [[Рӯзи ваҳдати миллӣ]] дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба иди расмии давлатӣ табдил ёфтааст ва ҳар сол ҷашн гирифта мешавад..<ref>Қонунҳо ва Қарорҳо.[http://www.parlament.tj Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]</ref>
Сатри 125:
 
 
'''Музокироти байни тоҷикон оид ба оштии миллӣ аз [[5 апрел]]и соли [[1994]] то [[27 июн]]и [[1997]] давом кардааст.''' Дар ин муддат 8 даври музокироти байни Ҳукумат ва мухолифин(ИНОТ) 3 машварати байниҳамдигарии тарафҳо ва 6 мулоќотимулоқоти Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Э. Раҳмон ва Роҳбари мухолифин(ИНОТ) С.А. Нурӣ баргузор гардидааст. Дар рафти музокирот 9 асноди асосӣ, ки асоси «Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон»-ро дарбар мегирифт, ќабулқабул шуданд.
 
===Давраҳои музокироти миёни тоҷикон===
 
 
Музокирот ва машваратҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо Иттиҳодияи нерўҳоинерӯҳои оппозитсиони тоҷик (ИНОТ) оид ба ҳалли ихтилофоти миёни тоҷикон ва расидан ба сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон (с-и 1994-1997):
 
 
Сатри 171:
* Мулоқоти 2 - 19 июни 1995 дар [[Теҳрон]]. '''Изҳороти муштарак'''.
 
* Мулоқоти ѓоибонағоибона - августи 1995 дар Душанбе-Кобул. '''Протокол «Дар бораи принсипҳои асосии барқарор кардани сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон» аз 17 августи соли 1995''' (дар алоҳидагӣ ба имзо расидааст).
 
* Мулоқоти 3 - 10-11 декабри 1996 дар Хусдеҳ (АфѓонистониАфғонистони Шимолӣ). '''Изҳороти муштарак. Протокол «Дар бораи танзими авзои низомию сиёсии минтақаи муқовимат»''' аз 11 декабри соли 1996.
 
* Мулоқоти 4 - 23 декабри 1996 дар [[Маскав]]. '''Созишномаи Президенти ҶТ ва Роҳбари ИНОТ. Протокол «Дар бораи вазифа ва салоҳиятҳои асосии Комиссияи оштии миллӣ»''' аз 23 декабри соли 1996.
Сатри 185:
'''[[27 июн]]и соли [[1997]]'''
 
Дар ин рўзирӯзи таърихии тақдирсоз барои мардуми Тоҷикистон дар ш.Маскав санадҳои зерин ба имзо расидаанд.
 
'''Созишномаи истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон.'''
Сатри 201:
Механизми татбиқи '''«Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон» аз [[27 июн]]и соли [[1997]]''' ки аз 9 санади муҳим иборат буд ба воситаи Комисияи оштии миллӣ мебоист ҳалли хешро меёфт. Ҳайат, вазифа ва салоҳияти Комисияи оштии миллӣ дар рафти музокирот ҳаллу фасл гардида доир ба он 2 санад 23 феврали соли 1997 дар [[Москва]], Протоколи иловагӣ ва Низомномаи Комисияи оштии миллӣ [[21 феврал]]и соли 1997 дар ш. [[Машҳад]] қабул шуданд.
 
Комисияи оштии миллӣ фаъолияти худро аввал дар [[Маскав]] [[7]]-[[11 июл]] ва сипас аз [[15 сентябр]]и соли [[1997]] то [[1 апрел]]и соли [[2000]] дар ш. [[Душанбе]] пеш бурда вазифахои дар наздаш гузошташударо бомуваффақият ичро намудааст. Дар рафти фаъолияти КОМ гурўҳигурӯҳи тамос бо иштироки намояндаи махсуси Дабири кулли [[СММ]], [[САҲА]], Созмони конфронси исломӣ ва сафирони 8 мамлакатҳои нозири музокироти тоҷикон ба ҳайси кафилони сиёсии татбиқи Созишномаи сулҳ саҳмгирӣ намуданд.
 
===Сохтори Комиссияи оштии миллӣ===
Сатри 214:
# Иброҳим УСМОНОВ - Раис(Ҳукумат)
# Раҳим МАСОВ - Аъзо(Ҳукумат)
# Ҳомид ПЎЛОДОВПӮЛОДОВ - Аъзо (Ҳукумат)
# [[Ниёзов Ҷумъа Ҳайдарович]] - Аъзо (ИНОТ)
# [[Абдунабӣ Сатторзода]] - Аъзо(ИНОТ)
Сатри 246:
# Мирзомуҳаммади МИРЗОҲОДИЕВ - Аъзо(ИНОТ)
 
[[Отахон Латифӣ]] аз [[15 июл]]и с. [[1997]] то сентябри с. [[1998]] Раиси зеркомиссияи ҳуқуқӣ буд. Вай рўзирӯзи [[22 сентябр]]и с. [[1998]] дар ш. [[Душанбе]] кушта шуд. [[Муҳаммадшариф Ҳимматзода]], собиқ узви зеркомиссияи сиёсӣ аз ҷониби ИНОТ моҳи октябри с. [[1998]] Раиси зеркомиссияи ҳуқуқӣ таъин карда шуд. Инчунин дар зеркомиссияҳо аз ИНОТ шахсони зерин: О.Абдусаломов, М.Низомов, М.Саломов, С. Гадоев, М. Кабиров кор бурданд.
 
[[1 ноябр]]и соли [[1999]] ҳангоми вохўриивохӯрии Президенти Чумҳурии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] бо '''Дабири кулли СММ Кофи Анан''' таъкид, шуд ки дар Тоҷикистон [[СММ]] дар кори ҳалли низоъҳо тачрибаи нодире пайдо кард. Ва ин таҷриба ҳам аз нигохи тарзи дахолат, усул ва роҳҳои ҳалли танзими вазъ ва ҳам аз ҷиҳати ҷалби созмонҳои байналмилалӣ ва муассисаҳои молиявӣ дар истиқрори сулҳ ва оромӣ дар «нуқтаҳои доғ» шоистаи омўзишомӯзиш мебошад.<ref> Саъдиев Ш. Тоҷикистон: роҳи сулҳ ва ризоият - Душанбе,2002. c. 15-16</ref>
 
== Пайнавиштҳо==
Сатри 266:
Саъдиев Ш. С. Тоҷикистон: роҳи сулҳ ва ризоияти милли. — Душанбе, 2002
ТаљрибаиТаҷрибаи таърихии сулҳи Тоҷикистон. МаҷмўиМаҷмӯи тезисҳои Симпозиуми байналмилалїбайналмилалӣ. Душанбе, 26-27 апрели соли 2001.- Душанбе, 2001.
 
Усмон И. Сулҳнома. – Душанбе, 2001.
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/wiki/Ҷанги_шаҳрвандии_Тоҷикистон"