Амирон ва вазирони Сомонӣ: Тафовут байни таҳрирҳо

7. Джайхани о городах Маверанахра (ба забони русӣ)

Дар ин байтҳо 9 амири Сомонӣ номбар шудаанд. Муаллиф номи Насри II – ро аз «рӯйхат» берун гузоштааст. <ref> Аҳрор Мухторов. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе, 1997, – с. 10. </ref>

[[Сомонхудот]] – сарсилсилаи хонадони (сулолаи) Сомониён шахси сарватманд буд. Ӯ дар зери таъсири волии Хуросон Асад ибни Абдуллоҳ, ки аз намояндаи халифаи араб буд, аз мазҳаби зардуштӣ даст кашида дини исломро қабул кард. Дар шахсияти Асад ибни Абдуллоҳ Сомон пуштибоне пайдо кард. Ва аз ин сабаб ба аломати эҳтиром нисбат ба ин мард фарзанди худро Асад ном кард. <ref> Аҳрор Мухторов. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе, 1997, – с. 3.</ref>

Нусхаи дигари [[«Осор ул-вузаро»]] дар шаҳри Сринагари Кашмир дар китобхонаи Институти Осиёи Марказӣ (назди донишгохи Кашмир) маҳфуз аст. Китоб сана ва номи котибро надорад. Номи муаллиф таври зайл омадааст: Сайфиддинҳоҷӣ бини Низом ул-Ақидӣ. Муаллиф барои навиштани асри худ аз китобҳои «Таърихи Табарӣ», «Шоҳнома» - и А. Фирдавсӣ, «Ҷомеъ ул-таворих», «Таърихи Ҷоҳонгиршоҳи Ҷувайнӣ», «Таърихи Саҷуқӣ», «Қобуснома» ва ҳоказо истифода бурдааст. Ба андешаи муаррихи тоҷик А. Мухторов «дар амал боби охири «Осор ул-вузаро», «Дар зикри Темур ва авлоди ӯ» номида шуда, воқеаҳои таърихиро то соли 875 ҳиҷрӣ (1470 – 1471) то замони вазирии Ҳоҷи Низомулмулки Хавфӣ дарбар кардааст. Аз ин таърих хулоса мешавад, ки муаллиф асари худро дар ибтидои ҳукумронии Султон Ҳусайн Мирзо (1469 – 1506) хатм кардааст. Бинобар ин номи вазири кабири ин давр Алишер Навоӣ дар ин асар зикр наёфтааст. <ref> Аҳрор Мухторов. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе, 1997, – с. 58-59. </ref>

Дар китоби [[«Осор ул-вузаро»]] - и [[Сайфиддинҳоҷӣ]] нисбати Абулфазли Балъамӣ равшан аст, ки ӯ бо фармони амир Нӯҳи Сомонӣ қатл шудааст. Ба андешаи муаррихи тоҷик А. Мухторов «ин шахс ҳамзамон ва парастори [[Рӯдакӣ]] буд. Шояд зада кӯр карда аз дарбор рондани Рӯдакӣ ва қатли Абулфазли Балъамӣ бо ҳам алақамандӣ дошта бошад? Яъне бо сабабҳои якхела (дар иштирок ба ҳаракати карматиҳо ё худ бо сабаби дигар) ин ду марди бузург ҷазо дида бошанд. <ref> Аҳрор Мухторов. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе, 1997, – с. 63-64. </ref>

Барои оромиву суббот ва тараққии давлати сомонӣ дар аҳди [[Насри II ибни Аҳмад]] нақши вазири ўӯ [[Абӯабдуллоҳ Ҷайҳонӣ]] хеле калон буд. Ӯро барои хидматҳояш дар дарбори сомонӣ бо лақаби «шайх-ул амид» ёдовар мешуданд. Маҳз хирадмандиву кордонии ин вазир буд, ки аморати Насри хурдсол чунин шукуфо гардад. <ref>Ҳотамов Н.Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). – Душанбе,2011, – с. 105-106.</ref>

* [http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе:Оли Сомон,1997. – 76 с.]

[[Гурӯҳ:Давлати Сомониён]]