Юнон: Тафовут байни таҳрирҳо

Content deleted Content added
AryanBot (баҳс | ҳисса)
х →‎ФАРҲАНГИ ДАВРОНИ АТИКИИ ЮНОН ВА РИМ: бот ислоҳ карда истодааст, replaced: Гарб → ғарб
AryanBot (баҳс | ҳисса)
х бот ислоҳ карда истодааст, replaced: Шарк → шарқ (5)
Сатри 39:
== Таърих ==
===ФАРҲАНГИ ДАВРОНИ АТИКИИ ЮНОН ВА РИМ===
Дар таърихи башарият бори нахуст ду минтакаи маданй ба вучуд омадааст, ки яке минтакаи ШаркШарқ ва дигаре минтакаи Аврупо буданд. Фарханги Аврупо таърихи хеле кухан дошта бошад хам, вале дар байни олимон акидахое чой доштааст, ки гуё маданияти Ав¬рупо, фарханг ва санъати аврупой нисбат ба мадани-ят ва санъати халкхои Машрикзамин дертар ба вучуд омада бошад. Юнониёну Римиён ба ин гуфтахои боло розй шуда наметавонанд, онхо фархангу тамаддуни худро кухан(атикй) мехисобанд.
Бозёфтхои археологи ва дастовардхои фархангии охири хазораи IV ва аввали хазораи Ш-и пеш аз ми-лодии Юнону Рим дар хакикат нишон медихад, ки аз хазорсолаи IV- и то милод cap карда, санъати бадеии ШаркуШарқу Ғарб баробар инкишоф ёфтаанд ва дар холати таъсири мутакобилаи хамдигар хусусияти ягонаи эчо-дй ба вучуд омадааст, ки он баъдтар дар санъати ба¬деии мардуми чазираи Крит бо номи санъати Минойи ташаккул ёфтааст.
Дар китъаи Аврупо чазираи Крит аз кадимтарин марказхои тамаддуни инсонй ба хисоб меравад. Фар¬хангу тамаддуни мардуми Юнони кадим аз тарафи олимону бостоншиносон омухта шуда, онро ба се дав-раи тулонй чудо намудаанд:
* Маданияти давраи Критию Микенй (XVI-XII) то м.
Сатри 53:
Мардуми ҷамъияти Эгей низ ба хазинаи адабиёти ҷаҳонй аз худ мероси гаронбахое боки гузоштаанд. Онҳо хануз дар хазораи II- то милод хати худро ихтироъ намуда буданд, ки он аз забони мардуми давраи тогомерии Юнон шаходат медихад. Санъати накшу нигорхои девории он замон дар санъати атикй ва минбаъд дар санъати монуметалии асрхои миёнаи Византия, Руси кадим. Булгория, Фаронса ва нихоят дар санъати давраи Эҳё васеъ пахн мегардад.
Аксари он анъанахои бинокорй ва шаклхои меъ¬мории давраи кадим баъдтар дар давраи классики васеъ инкишоф кен меъморию макбарахои Пелопонес ва Афинаю Спарта ба хисоб меравад.
Бесабаб нест, ки [[Ҳомер]] дар асараш «Илиада» Микенияро «кони тилло» номида, шохи Микена Агаменионро дар байни шохон аз дама пурзуртарин муаррифй намудааст. Агар мо ба тамаддуни давраи гоммерии Юнон назар кунем дар ин давра маданияти Юнон хеле сует шуда буд. Чй хеле ки аз тасвири достонхои «Ил-лиада» ва «Одиссея»- и Ҳоммер мушохида карда меша-вад, кахрамонони достони [[Ҳоммер]] шоҳон ва ашрофон бо либосхои оддй тасвир карда шудаанд. Мувофики маълумоту дастовардхои фарҳангй пас аз даврахои ҳоммерй дар аерхои VIII-VI то милод маданияти мардуми Юнон хеле ташаккул ёфта, хатто аз мамлакатхои ШаркиШарқи кадим пеш мегузарад.
Комёбихои мухимтрини маданияти мардуми Юнону Рими кадим илму фарҳанг, мактабҳо, донишкадаҳо, меъмориҳо, амфитеатрҳо, театрҳо, бозиҳои миллй, давлатдорй ва демократияи онҳо мебошад.
Сатри 61:
Тибби Юнони қадим дорой таърихи инкишофи мухиму ганист. Аввалин маълумот оид ба тибби атикаи Юнон дар асри ХП-то милод мутаалик аст. Он замон тибби юнонихр касби мустакил гар-дид ва духтурони касбиву мак-табхои оилавии пизишкй пай¬до шуданд. Хар чанд ки оид ба ин давраи таърихи тибби Юнони кддим маълумот кам аст, аммо баъзе хусусиятхри тибби онвакта дар манзумахои «Илиада» ва «Одиссея»- и Ҳомер тачассум ёфтаанд. Ҳомер роҷеъ ба вазъи тиб ва мавкеи пизишкони Юнони кадим маълумот додааст, ки олимон ин киссаро ба ибтидои асри XII то милод мансуб медонанд.
Дар Юнони кадим оилахаи пизишкони касбй, духтурхои харбиён, ки он вактхр мактабхри «оилавии» пизишкй хисоб мешуданд, вучуд доштааст. Сарвари оилаи пизишкй хам дар як вакт устоди он Асклепий-(бо лотинй Эскулан) буда, фарзандонаш Махаон ва Подалирий шогирдони у ба хисоб мерафтанд. Ҳомер пизишкй Юнони атика Букротро хам аз авлоди онхост мегуяд.
Бо номи Асклепий киссае алокаманд аст, ки ба таърихи тиб дахл дорад. Мувофики он Асклепийро падараш Аполдон аз батни модар гирифтааст. Юнонихо минбаъд Асклепийро худой тиб (дар румихо Эскулап) эълон кардаанд. Уро дар симои муйсафеде, ки ба асои морпеч такя кардааст. тасвир менамуданд. Дар асотири мардуми кишвархои ШаркиШарқи кадим хам бисер вакт мор накш меёфт, шояд одатан хамрохи худоёне, ки онхоро ба тансихатии одамон даъват менамуд ба фаъолияти тиббй алокаманд медонистанд.
Оилаи пизишкии Асклепийро ду духтари у пурра мекарданд, ки дар таърихи тиб макоми хешро доранд. Якеро Гигия (маънои «сихдтй»-ро дороет) мегуфтанд, ки бо маслихдтхои ок,илонааш дойр ба пешгирии бемо-риву бехдошти сихатй машхур шудааст. Уро хамчун олиҳаи «сиҳатй» мепарастиданд ва аз номи уст вожаи «гигиена», ки маънои «беҳдошт» - ро дорад.
Олихаи «сихатй»-ро чун чавондухтаре тасвир мекарданд, ки у бо дасти чап чомеро медошт, мор аз он чом чизе менушид. Ин акси мор ва ч,ом минбаъд рамзи тиб гардид. Духтари дигараш Панацея «хама гуна беморй»- ро табобат карда метавонист. Минбаъд номи у исми хосае гашт,вале на ба маънои хуб: «Панацея» (нушдору) хамон воситаи гайриилмиро меномидагй шуданд, ки агар ба ягон даво таъсири шифобахшии худро «бар хама беморй»-хо мансуб донанд, истифода мебурданд.
===Дастовардҳои фарҳангии юнониён===
Агар сухан аз боби пешрафти илму фарханги Юнон равад, аксари олимону файласуфон ва санъаткорони Юнон ба мамлакатхри ШаркиШарқи бостонй сафар намуда, малакаю тачриба ва чахонбинии хешро сайкдл дода, дар сохаи илми тиб, риёзиёт, геометрия(хандаса), хукук. ахлок, фалсафа, мусикй, нучум, меъморй, таърих, чугрофия, табиатшиносй ва забону адабиёт асархои бузурги худро эчод намуда ба чахрниён додаанд.
Хатто х,ар яке аз он бузургони илму санъат мак-табхои худро таъсис дода буданд, ки волотарини он мактабхр Академияи Афлотун буд, ки дар замони худ шухрати чахрнй пайдо кардааст. То ба имруз номи неки он олимону санъаткорон човидона боки монда, хазорхр олимону санъаткорони даврахри гузаштаю имруза ба онхо пайравй мекунанд. Махсули эчодиётхои онхр то имруз ахдмияти худро гум накарда, балки тахлил ва омузиши он асархр дар мадди назари олимони дигар карор даранд.
Олимону файласуфон ва санъаткорони Юнон - [[Фалес]], [[Гераклит]], [[Пифагор]], [[Парменид]], [[Зенон]], Асклепий, Гигия, Панацея, [[Гипократ]], [[Демокрит]], Анаксагор, [[Суқрот]], [[Евклид]], [[Афлотун]], [[Арасту]], [[Геродот]], Гомер, Фидий. Поликлет, Аполодор, Ксенофонд, Ариан, Лукиан. Сцпион, Цицерон. Вергилий ва дигарон намунаи ибрат буданд.
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/wiki/Юнон"