Душанбе: Тафовут байни таҳрирҳо

|-bgcolor="#FFFFFF"

|Шумораи мошинҳо : || СБ, ДБ (1959—1991)<br />солҳои 1999-2009 01РТ<br />соли 2009-2014 01TJ<br />ва дар соли 2014 01TJ ва 05TJ

 

[[File:Административное деление Душанбе.png|thumb|Тақсимоти маъмурии Душанбе]]

 

(ҳазор нафар)

(Мувофиқи барӯйхатгирии аҳолӣ)

* – Мувофиқи маълумоти фаврӣ ба ҳолати 01.01.2013.<ref>http://www.dushanbe.tj/capital/passport/</ref>

 

Сарзамине, ки ҳамакнун шаҳри Душанбе дар он ҷой дорад, дар садаҳои миёна «'''Шумон'''» ({{lang-fa|«شومان»}}) ном доштааст ва дар роҳномаҳо ва таърихномаҳои қадим ба гунаи «'''Сумон'''» ({{lang-fa|«سومان»}}) низ навишта шудааст. Дар «Ҳудуд-ул-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» омада: «Шумон шаҳрест устувор ва бабаро кӯҳ ниҳода ва гирди ӯ борае кашида ва ӯро куҳандизест бар сари кӯҳ ниҳода ва андар миёни куҳандиз чашмаи обаст бузург. Аз вай заъфарон хезад бисёр».<ref>«Ҳудуд-ул-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» (соли 372 хиҷрии қамарӣ = 982 милодӣ). Вироиши доктор Манучеҳр Сутуда. Теҳрон: Китобхонаи Таҳурӣ, Ширкати офсети «Гулшан». 1983 – саҳ. 110</ref> Шумон дар қисмати болооби рӯди Қубодиён ва шимоли Пули Сангин ва шаҳри Вошҷирд (Висагирд, акнун - Файзобод) воқеъ буд, ки ба гуфтаи Истахрӣ ба андозаи Тирмиз вусъат дошт ва ба масофати андаке дар ҷануби он қалъаи бузурги Шумон вокеъ буд. Муқаддасӣ дар «Аҳсан ал-тақосим» гӯяд: «Шумон маконе пурҷамъият ва ободу неку аст». Шарафуддин Алии Яздӣ дар «Зафарномаи Темурӣ» аз ин қалъа ба номи «Ҳисори Шодмон» ({{lang-fa|«حصار شادمان»}}) ёд карда ва ғолибан онро ба сурати мухтасар «Ҳисор» ({{lang-fa|«حصار»}}) ё «Ҳисорак» ({{lang-fa|«حصارک»}}) навишта ва имрӯз ҳам «Ҳисор» маъруф аст.<ref>''ЛеСтренж, Ги''. «Сарзаминҳои Хилофати шарқӣ». Тарҷумаи Маҳмуд Ирфон. Теҳрон: Бунгоҳи тарҷума ва нашри китоб. 1336 ҳ.ш. = 1958 м. – саҳ. 468</ref> Шоёни ёдоварист, ки вожаи «ҳисор» арабӣ ва маънояш «диж» ва «қалъа» аст. Қалъае, ки ҳамакнун дар 5-километрии шимолу ғарбии шаҳри Душанбе қарор дорад, бозмонда аз ҳамон шаҳри Шумон аст, ки дар садаҳои XV – XVII м. «'''ҳисори Шодмон'''», яъне «'''қалъаи Шодмон'''», номида мешуд. Бар асари касрати талаффуз «Шодмон» аз он афтоду «ҳисор» монд ва исми хос - «'''Ҳисор'''» – гашт.

 

16 октябри соли [[1929]] Душанбе - '''[[Сталинобод]]''' номида шуд. Соли [[1961]] дубора Душанбе номида шуд.

 

Душанбе ба калонтарин маркази саноатӣ табдил ёфтааст. Дар пойтахт ба миқдори 40 фисад (%) иқтидори саноати мамлакат ҷамъ карда шудааст. Дар ин ҷо тақрибан 15 фисади (%) аҳолии ҷумҳурӣ зиндагӣ намуда, чоряки Маҷмӯи маҳсулоти дохилии мамлакатро истеҳсол менамоянд.

Комплекси саноатии пойтахт имрӯз 230 корхонаи саноатии шахсии гуногуншаклро дар бар мегирад, ки дар он зиёда аз 19 ҳазор аҳолии пойтахт фаъолият доранд.

* '''Саноати полиграфӣ''' - зиёда аз 20 истеҳсолотро дар бар гирифта, ки китоб ва дигар намуди чопи полиграфиро истеҳсол менамоянд.<ref>[ http://www.dushanbe.tj/economic/industry/</ref>

*

[[Акс:Китобхонаи миллии Тоҷикистон.jpg|right|thumb|Китобхонаи миллии Тоҷикистон]]

[[Акс:Қасри миллат. ш. Душанбе.jpg|right|thumb|Қасри миллат]]

Соли [[2011]] дар [[Душанбе]] бузургтарин дар [[Осиёи Марказӣ]] [[Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] бунёд карда шудааст, теъдоди хазинаи китобҳояш зиёда аз 6 000 000 нусхаро ташкил медиҳад.

 

 

* Миқдори мактабҳои маълумоти олӣ - 20;

* Бача дар онҳо, ҳазор нафар – 24,1

 

* Ташкилотҳои илмӣ - 45;

 

* номзадҳои илм, нафар – 229.<ref>[http://www.dushanbe.tj/capital/passport/ Шиносномаи шаҳр]</ref>

 

Дар шаҳри Душанбе (феврали 2012) мактабҳои олии зерин фаъолият мекунанд:

# [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]<br>

# [[Филиали Донишгоҳи миллии тадқиқотӣ-технологии МИСиС дар шаҳри Душанбе]] <br>

 

* 1. Муҷтамаи ёдгории оштии миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон бо ҳайкали [[Исмоили Сомонӣ]], дар майдони "Дӯстӣ";

*

*

 

{{асос|Осорхонаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}}

* [[Осорхонаи миллии ба номи Камолиддин Беҳзод]] (соли 1934 таъсис ёфтааст)

 

* Осорхонаи асбобҳои мусиқии Гурминҷ Завқибеков

 

 

*[[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ]]

*[[Театри давлатии лӯхтак]]

 

 

* [[Филармонияи давлатии Тоҷикистон ба номи А. Ҷўраев]]

* [[Маркази эҷодии «Илҳом»]]

 

* [[Боғи А. Рӯдакӣ]]

* [[ Боғи фароғат ва истироҳати ба номи С. Айнӣ]]

|'''Шоми Душанбе'''

|}

Миқдори рӯзнома ва маҷалаҳои ҷумҳуриявии дар шаҳр нашршаванда:

 

Дар пойтахт 4 Оҷонсиҳои Иттилоотии Тоҷикистон амал карда истодаанд: [[Оҷонсии иттилоотии «СИМОНЮС»]], [[Оҷонсии иттилоотии «Азия-Плюс»]], [[АМИТ «ХОВАР»]],[[Оҷонсии умумимиллии иттилоот «ТОҶНЮС»(«TOJNEWS»)]].

 

[[Акс:Big Hospital.jpg|thumb|250px|Аз ҳама беморхонаи калонтарин дар Осиёи Маркази]]

* Теъдоди беморхонаҳо – 39;

* Муҷтамаи майдонҳои варзишӣ – 140;

* Теъдоди ҷой дар иншоотҳои асосии варзишӣ:

* Стадиони Спартак – 6 ҳазор;

* Стадиони Динамо – 3 ҳазор;

ва дигар шаҳрвандони Душанбе ба он дохил мешаванд.

 

 

Дар баробари ин, пойтахти Тоҷикистон аъзои фаъоли Ташкилоти умумиҷаҳонии Шаҳрҳои муттаҳида ва ҳокимиятҳои маҳаллӣ (ОГМВ), Ассамблеяи байналмилалии пойтахтҳо ва бузургшаҳрҳо, Ташкилоти байналхалқии бародаршаҳрҳо (МОГП), Ташкилоти Боулдер-Душанбе бародаршаҳрҳо (БДГП) мебошад.

Ба ифтихори 90-умин солгарди шаҳри Душанбе ҳамчун пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон шаҳри Душанбе аз ҷониби Форуми байналмилалии Мегаполис асри XXI бо Дипломи VII –умин озмуни байналмилалии таҷрибаҳои шаҳрии шаҳрҳои ИДМ ва Иттиҳоди иқтисодии АврОсиё «Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад» -2014 барои ободонӣ, рушди инфарасохтории муосири шаҳрӣ ва дар сатҳи олии ташкилӣ баргузор намудани чорабиниҳои байнидавлатии кишварҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва Созмони Ҳамкориҳои Шанхай сарфароз гардид.<ref>[http://www.dushanbe.tj/news/870/ Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад]</ref>

 

<gallery>

Акс:Dushanbe 2010 09 Rudaki Park.jpg

</gallery>

 

 

<references/>

 

* Дар сайти http://www.dushanbe.tj/ метавонед донистаниҳое ба забони русӣ дар бораи шаҳри '''Душанбе''' дастрас кунед.

* [http://sites.google.com/site/dulumo/%20 Душанбе – Любовь Моя].

 

*[http://traveltotajikistan.org/cities-of-tajikistan/dushanbe Dushanbe travel guide]

*[http://www.openstreetmap.org/#map=12/38.5358/68.7790 Open Street Map Душанбе]