Ишқобод: Тафовут байни таҳрирҳо

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Сатри 1:
'''АШҚОБÓД''' ([[Забони порсӣ|форсӣ]]:عشقآباد) Ашкобод, Ишқобод (то соли 1919 Асхабат, солҳои 1919–1927 Полторатск), пойтахти [[Туркманистон|Ҷумҳурии Туркманистон]]. Ашқобод. мақоми вилоят дорад. Ашқобод дар ҷануби кишвар, дар ҳамвории назди доманаи кӯҳи Копетдоғ (минтақаи зилзиладор) дар воҳаи Аҳал ҷой гирифтааст (дар баландии 214–240 м аз сатҳи баҳр). Дар зилзилаи сахти с. 1948 шаҳр тамоман хароб гардида, зиёда аз 160 ҳазор нафар ҳалок шудаанд. Аҳолиаш 827,5 ҳазор нафар (2009). Роҳҳои автомобилгард ва роҳи оҳан марказро бо вилоятҳо пайваст мекунанд. Аз шимоли Ашқобод наҳри Қароқум мегузарад. Дорои фурудгоҳ ва роҳи оҳани байналмилалист. Ашқобод с. 1881 чун истеҳкоми ҳарбии Россия дар ҷойи харобаи Асхабат бунёд ёфтааст. Таърихи қадимӣ ва асримиёнагии Ашқобод бештар мутааллиқ ба шаҳри Нисо (ниг. Нисо) аст. Аз он ҷо ёдгорҳои замони [[Ашкониён (Шоҳони форсизабон)|Ашкониён]] ёфт шудааст, ки ба таърихи яке аз давлатҳои бузурги аҷдоди тоҷикон–Ашкониён тааллуқ доранд. Аз охири асри 19 ва аввали асри 20 Ашқобод маркази ҳаракати инқилобии Закаспий (паси Каспий) буд. Аз с. 1882 маркази вилояти Закаспийи генерал-губернатории Туркистон гардид. Баъди насби роҳиоҳани Закаспий (1885) ба маркази муҳимми алоқаи тиҷоратии Империяи Россия бо мамлакатҳои Шарқ (махсусан Эрон) табдил ёфт. Моҳи декабри 1917 дар Ашқобод ҳокимияти шӯравӣ барқарор шуда, июли 1918 Ашқободро эсэрҳо–дастаи гордҳои сафед ишғол карданд. 9 июли 1919 шаҳр боз ба дасти болшевикон гузашт. Солҳои 1919–24 Ашқобод маркази ҶҲШС Туркистон дар ҳайати РСФСР буд. Бо ташкил шудани ҶШС Туркманистон (27 октиябр 1924) пойтахти он гардид. Ашқобод калонтарин маркази иқтисодию саноатии мамлакат мебошад. Соҳаҳои асосии саноаташ: мошинсозӣ, коркарди филизз, нассоҷӣ, хӯрокворӣ, масолеҳи бинокорӣ, электротехникӣ. Комбинати шишасозии Ашқобод дар Осиёи Марказӣ калонтарин мебошад. Ашқобод фабрикаи қолинбофӣ дорад. Дар охири асри 20 баъди заминларза шаҳр аз нав обод гардид. Биноҳои нави ба зилзила тобовар сохта шуданд. Ибтидои асри 21 аз рӯйи лоиҳаи меъморони хориҷӣ дар маркази шаҳр бинои Шӯрои Халқ, Қасри эҳёи миллӣ, иншооти майдони Бетарафӣ, бинои фурудгоҳи байналмилалӣ сохта, ба истифода дода шуданд. Ашқобод маркази илм ва фарҳанги Ҷумҳурии Туркманистон мебошад. Дар Ашқобод Академияи Илмҳо Туркманистон, 35 муассисаи таҳқиқоти илмӣ, зиёда аз 10 мактаби олӣ (донишгоҳҳои тиббӣ, политехникӣ, санъат, кишоварзӣ), театрҳо, (аз ҷумла Театри опера ва балети Туркманистон, Театри академии драмаи ба номи Мулло Нафас), нашриёт («Туркманистон» ва «Илм»), осорхонаҳо (Осорхонаи санъати тасвирӣ, осорхонаи таъриху этнография, с. таъсис 1881), китобхонаҳо, сирк, варзишгоҳҳо (калонтаринаш «Копетдоғ»), филармонияи давлатӣ, киностудияи «Туркманфилм», маркази телевизион, пойгоҳҳои радиошунавонӣ фаъолият доранд. Дар атрофи Ашқобод ёдгорҳои таърихӣ-бостоншиносӣ боқӣ мондаанд. Муҳимтарини онҳо харобаҳои мақбараи Анов (9 км шарқтар) ва мамнӯъгоҳи шаҳри қадимаи Нисои Куҳна мебошад. Аз с. 1991 сар карда дар Ашқобод биноҳои бо услуби шарқӣ иморатшуда қомат афрохтанд. Дар Ашқобод рӯзнома ва маҷаллаҳо ба забони туркманӣ ва русӣ нашр мешаванд. «Ашгабат акшами» нашрияи ҳукумати шаҳри Ашқобод мебошад. Дар масофаи 39 км аз А. дар доманаи шимолу шарқии Копетдоғ шаҳрчаи курортии Фирӯза ҷой гирифтааст. <br />
[[Акс:LocationTurkmenistan.png|right|300px|]]
== Аксҳо ==
[[Акс:Flag of Turkmenistan.svg|right|thumb|]]
<center><gallery>
[[Акс:Coat of Arms of Turkmenistan.svg|right|thumb|]]
Image:IndependenceMonumentAshgabat.jpg|Independence and Peace Monument
[[Туркманистон]] кишварест дар [[Осиё]]и [[Миёна]]. Пойтахти Туркманистон шаҳри [[Ашхобод]] мебошад.
Image:PresidentialPalaceAshgabat.jpg|[[Türkmenbaşy Palace]]
Image:AshgabatAssembly.jpg|Turkmen Parliament (Mejlis) building
Image:Ashgabat SPOT 1090.jpg|Ashgabat: satellite photo
Image:Walk of health overview.jpg|The longer walk of health, viewed from the shorter route
Image:Ashkabad_Temple_Bahai.jpg|The first Bahá'í House of Worship
Image:Ashgabat city park.jpg|View of the Ashgabat skyline from the Ashgabat city park
File:Ertugrul Gazi Mosque in Ashgabat, Turkmenistan.jpg
</gallery></center>
 
== ТаърихПайвандҳо ==
;Суратҳо
* [http://www.ashgabat.us/gallery суратҳои Ашхобод]
* [http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=824176 Суратҳои биноҳои муосири Ашхобод]
* [http://hmarksart.narod.ru/myfoto/ashgabat/ashgabat.htm Намудҳои Ашхобод (соли 2005)]
* [http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%88%D1%85%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D0%B4 маълумот аз Википедияи озод]
;Маълумотҳо
* [http://www.ashgabad.ru Форуми русзабон барои собиқ шаҳрвандони Ашхобод ва Туркманистон]
* [http://www.ashkhabadcity.info Ашхобод — пойтахти Туркманистон]
;Дигар пайвандҳо
* [http://slovari.yandex.ru/dict/bse/article/00005/58200.htm «Ашхобод»] — [[Инсеклопедияи калони Советӣ]]
* [http://www.vokrugsveta.ru/publishing/vs/archives/?item_id=399 «Шаҳри Сардор»] — Дар гирди олам
* [http://www.scgis.ru/russian/cp1251/dgggms/2-98/nikonov2.htm А. А. Никонов «Заминларзаи Ашхобод: проблемаҳо ва ҳал кардани он баъди заминларза». № 2(4), 1998]
 
{{Пойтахтҳо Осиё}}
== Сиёсату ҳукумат ==
 
== Бахшбандии кишварӣ ==
{{асос|Вилоятҳои Туркманистон}}
 
{| class="wikitable"
|-
! Номи тоҷикӣ
! Номи аслӣ
! Аҳолӣ
! Масоҳат, км²
! Зичӣ, чел./км²
! Райони миқдор
! Поитахт
|- class="shadow"
| [[Ашхобод]]
| Aşgabat
| align=right| 733,100
| align=right|
| align=right|
|
|-
| [[Вилояти Аҳал]]
| Ahal welaýaty
| align=right| 794,600
| align=right| 95,4
| align=right| 8,3
| align=right| 8
| [[Энев]]
|-
| [[Вилояти Балкан]]
| Balkan welaýaty
| align=right| 481,300
| align=right| 138,5
| align=right| 3,5
| align=right| 6
| [[Балканабат]]
|-
| [[Вилояти Дашогуз]]
| Daşoguz welaýaty
| align=right| 1,203,100
| align=right| 73,6
| align=right| 16,3
| align=right| 8
| [[Дашогуз]]
|-
| [[Вилояти Лебап]]
| Lebap welaýaty
| align=right| 1,169,100
| align=right| 93,8
| align=right| 12,5
| align=right| 13
| [[Туркменабат]]
|-
| [[Вилояти Мари]]
| Mary welaýaty
| align=right| 1,291,800
| align=right| 86,8
| align=right| 14,9
| align=right| 11
| [[Мари]]
|}
 
== Ҷуғрофия ==
 
== Иқтисодёт ==
==Мардум==
== Фарҳанг ва маданият ==
 
== Инҷоро ҳам бингарӣд ==
 
== Пайвандҳои беруна ==
{{Commons|Turkmenistan}}
 
* [http://www.turkmenistan.ru Интернет Газета Turkmenistan]
* [http://www.turkmenistan.gov.tm Туркменистан: Золотой Век]
 
{{Туркманистон-ҷуғ-нопурра}}
 
[[Гурӯҳ:Давлатҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Давлатҳои Осиё]]
 
 
'''АШҚОБÓД''' ([[Забони порсӣ|форсӣ]]:عشقآباد) Ашкобод, Ишқобод (то соли 1919 Асхабат, солҳои 1919–1927 Полторатск), пойтахти [[Туркманистон|Ҷумҳурии Туркманистон]]. Ашқобод. мақоми вилоят дорад. Ашқобод дар ҷануби кишвар, дар ҳамвории назди доманаи кӯҳи Копетдоғ (минтақаи зилзиладор) дар воҳаи Аҳал ҷой гирифтааст (дар баландии 214–240 м аз сатҳи баҳр). Дар зилзилаи сахти с. 1948 шаҳр тамоман хароб гардида, зиёда аз 160 ҳазор нафар ҳалок шудаанд. Аҳолиаш 827,5 ҳазор нафар (2009). Роҳҳои автомобилгард ва роҳи оҳан марказро бо вилоятҳо пайваст мекунанд. Аз шимоли Ашқобод наҳри Қароқум мегузарад. Дорои фурудгоҳ ва роҳи оҳани байналмилалист. Ашқобод с. 1881 чун истеҳкоми ҳарбии Россия дар ҷойи харобаи Асхабат бунёд ёфтааст. Таърихи қадимӣ ва асримиёнагии Ашқобод бештар мутааллиқ ба шаҳри Нисо (ниг. Нисо) аст. Аз он ҷо ёдгорҳои замони [[Ашкониён (Шоҳони форсизабон)|Ашкониён]] ёфт шудааст, ки ба таърихи яке аз давлатҳои бузурги аҷдоди тоҷикон–Ашкониён тааллуқ доранд. Аз охири асри 19 ва аввали асри 20 Ашқобод маркази ҳаракати инқилобии Закаспий (паси Каспий) буд. Аз с. 1882 маркази вилояти Закаспийи генерал-губернатории Туркистон гардид. Баъди насби роҳиоҳани Закаспий (1885) ба маркази муҳимми алоқаи тиҷоратии Империяи Россия бо мамлакатҳои Шарқ (махсусан Эрон) табдил ёфт. Моҳи декабри 1917 дар Ашқобод ҳокимияти шӯравӣ барқарор шуда, июли 1918 Ашқободро эсэрҳо–дастаи гордҳои сафед ишғол карданд. 9 июли 1919 шаҳр боз ба дасти болшевикон гузашт. Солҳои 1919–24 Ашқобод маркази ҶҲШС Туркистон дар ҳайати РСФСР буд. Бо ташкил шудани ҶШС Туркманистон (27 октиябр 1924) пойтахти он гардид. Ашқобод калонтарин маркази иқтисодию саноатии мамлакат мебошад. Соҳаҳои асосии саноаташ: мошинсозӣ, коркарди филизз, нассоҷӣ, хӯрокворӣ, масолеҳи бинокорӣ, электротехникӣ. Комбинати шишасозии Ашқобод дар Осиёи Марказӣ калонтарин мебошад. Ашқобод фабрикаи қолинбофӣ дорад. Дар охири асри 20 баъди заминларза шаҳр аз нав обод гардид. Биноҳои нави ба зилзила тобовар сохта шуданд. Ибтидои асри 21 аз рӯйи лоиҳаи меъморони хориҷӣ дар маркази шаҳр бинои Шӯрои Халқ, Қасри эҳёи миллӣ, иншооти майдони Бетарафӣ, бинои фурудгоҳи байналмилалӣ сохта, ба истифода дода шуданд. Ашқобод маркази илм ва фарҳанги Ҷумҳурии Туркманистон мебошад. Дар Ашқобод Академияи Илмҳо Туркманистон, 35 муассисаи таҳқиқоти илмӣ, зиёда аз 10 мактаби олӣ (донишгоҳҳои тиббӣ, политехникӣ, санъат, кишоварзӣ), театрҳо, (аз ҷумла Театри опера ва балети Туркманистон, Театри академии драмаи ба номи Мулло Нафас), нашриёт («Туркманистон» ва «Илм»), осорхонаҳо (Осорхонаи санъати тасвирӣ, осорхонаи таъриху этнография, с. таъсис 1881), китобхонаҳо, сирк, варзишгоҳҳо (калонтаринаш «Копетдоғ»), филармонияи давлатӣ, киностудияи «Туркманфилм», маркази телевизион, пойгоҳҳои радиошунавонӣ фаъолият доранд. Дар атрофи Ашқобод ёдгорҳои таърихӣ-бостоншиносӣ боқӣ мондаанд. Муҳимтарини онҳо харобаҳои мақбараи Анов (9 км шарқтар) ва мамнӯъгоҳи шаҳри қадимаи Нисои Куҳна мебошад. Аз с. 1991 сар карда дар Ашқобод биноҳои бо услуби шарқӣ иморатшуда қомат афрохтанд. Дар Ашқобод рӯзнома ва маҷаллаҳо ба забони туркманӣ ва русӣ нашр мешаванд. «Ашгабат акшами» нашрияи ҳукумати шаҳри Ашқобод мебошад. Дар масофаи 39 км аз А. дар доманаи шимолу шарқии Копетдоғ шаҳрчаи курортии Фирӯза ҷой гирифтааст. <br />
== Манбаъ ==
[[Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|Энсиклопедияи миллии тоҷик, ҷилди 2]]