Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон: Тафовут байни таҳрирҳо

Content deleted Content added
х →‎Нигаред: иловаи Гурӯҳ
х Таҳрир
Сатри 5:
 
 
==Таърих ==
[[14 октябр]]и [[соли 1924]] дар натиҷаи таъиноти ҳудуди миллию давлатии ҷумҳуриҳои шӯравии [[Осиёи Миёна]] дар ҳайати Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбакистон Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон таъсис ёфт, ки он аз вилоятҳои Қаротегин ([[Ғарм]] ва Дарвозу Ванҷ), [[Кулоб]], [[Қурғонтеппа]], [[Ҳисор]], [[Панҷакент|ноҳияи Панҷакент]] (ва Фалғар - [[ноҳияи Айнӣ]]), Ӯротеппа - [[ ноҳияи Истаравшан]] (ва [[Ноҳияи Кӯҳистони Мастчоҳ]]) ва қисман Сариосиё (аз ҳисоби Ҷумҳурии Халқии Шӯравии Бухоро) ва 12 ноҳия иборат буд.
Вилояти махсуси [[Помир]], ки пештар ба ҳайати Ҷумҳуриии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Туркистон дохил буд, ба [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон|Вилояти Мухтори Бадахшони Кӯҳӣ]] табдил дода шуд ва [[2 январ]]и соли [[1925]] ба ҳайати [[Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] ҳамроҳ гардид.
Масоҳати [[Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] 135 620 км², аҳолӣ 739 503 нафарро ташкил мекард.
 
[[4 сентябр]]и соли [[1929]] уезди [[Хуҷанд]] низ ба Тоҷикистон ҳамроҳ гардид.[[16/27 октябр]] [[соли 1929[[]] Ҷумҳурии ШўравииШӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар хайатиҳайати вилоятхоивилоятҳои Бадахшон, Ғарм, Кулоб, КўргонтеппаКурғонтеппа, УротеппаӮротеппа, Панҷакент, ХўҷандХуҷанд ва Ҳисор, ки дорои 1- миллиону 220 - хазор нафар ахолӣ буданд, ташкил шуд.
[[14 октябр]]-и соли 1924 дар натиҷаи таъиноти ҳудуди миллию давлатии ҷумҳурихои шӯравии [[Осиёи Миёна]] дар ҳайати [[Ҷумҳурии Шўравии Сотсиалистии Узбекистон]] [[Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] таъсис ёфт, ки он аз вилоятхои Ғарм, Кулоб, Қургонтеппа, Ҳисор, кисман Сариосиё (аз ҳисоби Ҷумҳурии Халкии Шӯравии Бухоро) ва 12 ноҳия иборат буд. Вилояти махсуси Помир, ки пештар ба хайати Ҷумҳуриии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Туркистон дохил мешуд, ба [[Вилояти Мухтори Бадахшони Кухӣ]] табдил дода шуд ва [[2 январ]]и соли [[1925]] ба хайати Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон ҳамроҳ гардид.
 
Ҷумхуриҳои нав ташкилёфтаи Иттиходи[[Иттиҳоди ШўравиШӯравӣ]], аз ҷумла ҶШС Тоҷикистон (аз соли 1929) аз рўирӯи намунаҳои умумииттифоқӣ идора мешуданд, Дар маънавиёти мардуми кишвар тағйироти нав ба амал омад. Айни замон бисёр анъанаҳои халқҳои мухталифи Осиёи Марказӣ, ичунин тоҷикон ба инобат гирифта намешуданд. Дар Тоҷикистон идеологияи коммунистӣ ҳукумрон гардида, дини ислом ба зери таъқиб қарор гирифта буд, Қисми мардуми кишвар Ватани бобоияшонро тарк намуданд. Дар солхои 30-40 асри XX асосҳои нави истеҳсолоти саноатӣ гузошта шуданд. Дар деҳот коллективонйколлективони анчомхоҷагиҳои яккадасти деҳқонӣ анҷом ёфта, боиси аз байн рафтани хоҷагиҳои деҳқонони мустақилсоҳибмулк гардид. Дар натичаинатиҷаи гузаронидани маъракаи маҳви бесаводӣ (солҳои 1926-1936) саводнокии мардум соли 1937 ба 72 % расид. Маъракаи «ҲучумҲуҷум» («озодшавии занон») оғоз гардид. Тоҷикистон комилан ба комплекси ягонаи умумииттифоқии хочагиихоҷагии халқ ҳамроҳ шуда, пурра тобеи Марказ ([[СССРИҶШС]]) гардид.
[[4 сентябр]]и соли [[1929]] уезди [[Хуҷанд]] низ ба Тоҷикистон ҳамроҳ гардид.[[16/27 октябр]] соли 1929[[Ҷумҳурии Шўравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар хайати вилоятхои Бадахшон, Ғарм, Кулоб, Кўргонтеппа, Уротеппа, Панҷакент, Хўҷанд ва Ҳисор ки дорои 1- миллиону 220 - хазор нафар ахолӣ буданд, ташкил шуд.
 
Солҳои 50-80 асри XX баъд аз ба сари давлат таъин гардидани сарварони таҳҷойи ба монанди Б.[[Бобоҷон Ғафуров]], Т.[[Турсун УлҷабоевӮлҷабоев]], Ҷ.[[Ҷаббор Расулов]] ва Қ.[[Қаҳҳор Махкамов]] иқтисодиёти Тоҷикистон рушд меёфт. Тоҷикистон ба мамлакати хоҷагидориаш индустриалӣ - аграрӣ табдил ёфт, фархангуфарҳангу санъатӣ миллӣ эҳё гардид. Сатҳи зиндагии мардум баҳтар мегардид. Вале, бовҷудибо вуҷуди он, Тоҷикистон нисбат ба дигар ҷумҳурихои шӯравӣ аз ҷиҳати манзили истиқомат, музди миёнаи маош, муассисаҳои илмӣ, маориф, фархангфарҳанг, шумораи бекорон ва диг. дар ҷойи охирон қарор дошт. Иқтисодиёти Тоҷикистон асосан барои таъмини корхонаҳои марказии Иттиходи ШўравӣШӯравӣ бо ашёи хом ( барқ, пахта, канданиҳои фоиданок, уран ва диг.) нигаронида шуда буд.
Ҷумхуриҳои нав ташкилёфтаи Иттиходи Шўрави, аз ҷумла ҶШС Тоҷикистон (аз соли 1929) аз рўи намунаҳои умумииттифоқӣ идора мешуданд, Дар маънавиёти мардуми кишвар тағйироти нав ба амал омад. Айни замон бисёр анъанаҳои халқҳои мухталифи Осиёи Марказӣ, ичунин тоҷикон ба инобат гирифта намешуданд. Дар Тоҷикистон идеологияи коммунистӣ ҳукумрон гардида, дини ислом ба зери таъқиб қарор гирифта буд, Қисми мардуми кишвар Ватани бобоияшонро тарк намуданд. Дар солхои 30-40 асри XX асосҳои нави истеҳсолоти саноатӣ гузошта шуданд. Дар деҳот коллективонй анчом ёфта, боиси аз байн рафтани деҳқонони мустақил гардид. Дар натичаи гузаронидани маъракаи маҳви бесаводӣ (солҳои 1926-1936) саводнокии мардум соли 1937 ба 72 % расид. Маъракаи «Ҳучум» («озодшавии занон») оғоз гардид. Тоҷикистон комилан ба комплекси ягонаи умумииттифоқии хочагии халқ ҳамроҳ шуда, пурра тобеи Марказ ([[СССР]]) гардид.
 
[[24 август]]и соли [[1990]] ичлосияииҷлосияи дуюми ШўроиШӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон, Эъломияи истиқлолияти Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистонро дар хайатиҳайати ИттиходиИттиҳоди Шӯравии тачдидёфтатаҷдидёфта қабул намуд.
Солҳои 50-80 асри XX баъд аз ба сари давлат таъин гардидани сарварони таҳҷойи ба монанди Б. Ғафуров, Т. Улҷабоев, Ҷ.Расулов ва Қ.Махкамов иқтисодиёти Тоҷикистон рушд меёфт. Тоҷикистон ба мамлакати хоҷагидориаш индустриалӣ - аграрӣ табдил ёфт, фархангу санъатӣ миллӣ эҳё гардид. Сатҳи зиндагии мардум баҳтар мегардид. Вале, бовҷуди он, Тоҷикистон нисбат ба дигар ҷумҳурихои шӯравӣ аз ҷиҳати манзили истиқомат, музди миёнаи маош, муассисаҳои илмӣ маориф, фарханг, шумораи бекорон ва диг. дар ҷойи охирон қарор дошт. Иқтисодиёти Тоҷикистон асосан барои таъмини корхонаҳои марказии Иттиходи Шўравӣ бо ашёи хом ( барқ, пахта, канданиҳои фоиданок, уран ва диг) нигаронида шуда буд.
 
[[24 август]]и соли [[1990]] ичлосияи дуюми Шўрои Олии ҶШС Тоҷикистон, Эъломияи истиқлолияти Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистонро дар хайати Иттиходи Шӯравии тачдидёфта қабул намуд.
Пас аз "табадуллот"-и (ГКЧП)и коммунистони тундрав, 19-21 августи соли [[1991]] дар Москва, ки бемуваффақият анҷом ёфт, ШўроиШӯрои Олии Ҷумхурии Тоҷикистон [[9 сентябр]]и соли 1991 "Дар бораи истиқлолияти давлатии Ҷумхурии Тоҷикистон" қарор қабул намуд.
==Солномаи таърихи ҶШC Тоҷикистон==
 
* Солҳои [[1929]], [[1931]], [[1937]], [[1978]] – қабули КонститутсияхоКонститутсияҳо дар [[ҶШC Тоҷикистон]].
 
*
Солҳои [[1929]], [[1931]], [[1937]], [[1978]] – қабули Конститутсияхо дар ҶШC Тоҷикистон.
* Соли [[1931]]- бунёди аввалин донишкадаи олӣ дар Тоҷикистон ([[Донишгоҳи омўзгориидавлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С.Садриддин Айнӣ|Донишкадаи педагогии Сталинобод]])
 
*
Соли [[1931]]- бунёди аввалин донишкадаи олӣ дар Тоҷикистон (Донишгоҳи омўзгории ба номи С. Айнӣ)
* Солҳои [[1928]]-[[1930]] - гузаштан аз ҳуруфоти форсии тоҷикӣ ба ҳуруфоти лотинӣ ва солҳои 1939-1940 аз ҳуруфоти лотинӣ ба кирилӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон.
*
Солҳои [[1928]]-[[1930]] - гузаштан аз ҳуруфоти форсии тоҷикӣ ба ҳуруфоти лотинӣ ва солҳои 1939-1940 аз ҳуруфоти лотинӣ ба кирилӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон.
* Солҳои 1931-[[1937]] – сохтмони канали[[Канали магистралии Вахш]] ва обёрӣ намудани заминҳои бекорхобидаи Тоҷикистони Ҷанубӣ.
 
*
Солҳои 1931-[[1937]] – сохтмони канали Вахш ва обёрӣ намудани заминҳои бекорхобидаи Тоҷикистони Ҷанубӣ.
* Солҳои [[1939]]-[[1941]] – сохтумони каналҳои[[Канали калони ФаргонаФарғона]] ва Њисор[[Канали калони Ҳисор]], обёрӣ намудани заминҳои бекорхобидаи Тоҷикистони Шимолӣ ва Марказӣ.
 
*
Солҳои [[1939]]-[[1941]] – сохтумони каналҳои калони Фаргона ва Њисор, обёрӣ намудани заминҳои бекорхобидаи Тоҷикистони Шимолӣ ва Марказӣ.
* [[22 июн]]и соли [[1941]] - [[9 май]]и соли [[1945]] - солҳои [[Ҷанги Бузурги Ватанӣ]] ба муќобилимуқобили фашистони Олмон ва иттифоқчёни он. 54 нафар аз ҷанговарони Тоҷикистон ба унвони Қаҳрамони Иттиҳоди ШўравӣШӯравӣ сазовор шудаанд.
 
*
[[22 июн]]и соли [[1941]] - [[9 май]]и соли [[1945]] - солҳои [[Ҷанги Бузурги Ватанӣ]] ба муќобили фашистони Олмон ва иттифоқчёни он. 54 нафар аз ҷанговарони Тоҷикистон ба унвони Қаҳрамони Иттиҳоди Шўравӣ сазовор шудаанд.
* Соли [[1948]] - таъсисёбии Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон, ҳоло [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]].
*
Соли [[1948]] - таъсисёбии Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон, ҳоло Донишгоҳи миллии Тоҷикистон.
* Соли [[1951]]- бунёди Академияи[[Фарҳангистони улуми Тоҷикистон|Академияи илмҳои ҶумҳурииҶШС Тоҷикистон]], ки аввалин президенти он [[Садриддин Айнӣ]] буд.
 
*
Соли [[1951]]- бунёди Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки аввалин президенти он [[Садриддин Айнӣ]] буд.
* Соли [[1961]] - оғози сохтумони Нерўгоҳи[[Нерӯгоҳи барқии обии Норак]] (ГЭС)-и Норак. Соли [[1972]] - агрегати 1-ўмӯм ва соли [[1979]] агрегати охирин – 9- ўмиӯми НБО - Норак ба кор даромад.
 
*
Соли [[1961]] - оғози сохтумони Нерўгоҳи барқии обии (ГЭС)-и Норак. Соли [[1972]] - агрегати 1-ўм ва соли [[1979]] агрегати охирин – 9- ўми НБО - Норак ба кор даромад.
* Соли [[1975]] - оғози кори заводи арзии (алюминии) тоҷик дар ш. [[Турсунзода]].
 
*
Соли [[1975]] - оғози кори заводи арзии (алюминии) тоҷик дар ш. [[Турсунзода]].
* [[22 июл]]и соли [[1989]] - қабул гардидани «Қонуни забони ҶШC Тоҷикистон»]] дар Иҷлосияи ШўроиШӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ба забони тоҷикӣ дода шудани мақоми давлатӣ. [[22 июл]] ҳамчун '''«РўзиРӯзи забон»''' солхоисолҳои 1990-2008 дар ҷумҳурӣ ҷашн гирифта мешуд.
*
[[22 июл]]и соли [[1989]] - қабул гардидани «Қонуни забони ҶШC Тоҷикистон»]]дар Иҷлосияи Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ба забони тоҷикӣ дода шудани мақоми давлатӣ. [[22 июл]] ҳамчун '''«Рўзи забон»''' солхои 1990-2008 дар ҷумҳурӣ ҷашн гирифта мешуд.
* [[24 август]]и соли [[1990]] - қабул гардидани "Эъломияи истиқлолияти Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон дар хайатиҳайати ИҶШС" дар иҷлосияи дуюми ШўроиШӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон.<ref> Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик.Мураттибон Ҳотамов Н.Б.,Саъдиев Ш.С. Нашри дуюм. - Душанбе,2010</ref> <references />
 
*
[[24 август]]и соли [[1990]] - қабул гардидани "Эъломияи истиқлолияти Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон дар хайати ИҶШС" дар иҷлосияи дуюми Шўрои Олии ҶШС Тоҷикистон.<ref> Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик.Мураттибон Ҳотамов Н.Б.,Саъдиев Ш.С. Нашри дуюм. - Душанбе,2010</ref> <references />
 
== Сарварони Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон ==
 
Line 54 ⟶ 57:
* [[Ҷаббор Расулов]] – солҳои 1961-1982;
* [[Раҳмон Набиев]] – солҳои 1982-1985;
* [[Қаҳҳор Махкамов]] – солҳои 1985-1991;<ref>Ҳақикати таърих. Доғҳои сиёҳи таърихи Тоҷикистон. - Душанбе, 1990, – с. 175.</ref><references />
== Нигаред ==
 
* [[Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]]
 
== Тоҷикистон ==
 
* [[Тоҷикистон]]
==Манобеъ==
* [[Душанбе]]
<references />
== Нигаред ==
* [[Сарқонуни ҶШС Тоҷикистон]]
{{Тоҷикистон}}
[[Гурӯҳ:Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]]