Бабр: Тафовут байни таҳрирҳо
Content deleted Content added
Nekruz Safarov (баҳс | ҳисса) No edit summary |
Nekruz Safarov (баҳс | ҳисса) No edit summary |
||
Сатри 2:
БÁБР (Panthera tigris), ҳайвони дарандаи ваҳшӣ, ки ба паланг шабоҳат дорад. Мансуби оилаи гурбашаклҳост. Ҷонвари хеле калон буда, дарозии баданаш то 3, думаш то 1,1 м аст; вазнаш 275–320 кг (дар шароити сунъӣ то 423 кг); баландиаш то сари устухони шона – 1,15 м. Модинааш хурдтар аст. Хусусан бабрҳои ҳиндӣ (банголӣ) ва амурӣ (сибирӣ) ҷуссаи бузург доранд. Қисми пеши бадани бабр нисбат ба қисми қафо бештар инкишоф ёфтааст. Пойҳои пеши бабр 5 ва пойҳои қафояш 4 ангушт дошта, чанголашон гиро аст. Тани бабрро пашми зичи паст пӯшидааст. Ранги тахтапушт ва паҳлуҳояш сурхчатоб; зери манаҳ ва шикамаш сафед буда, рахҳои борики сиёҳ дорад. Бабр асосан дар Осиёи Ҷанубу Шарқӣ, Покистон, Ҳиндустон, Ҳиндухитой, галаҷазираҳои Малай зиндагӣ мекунад. Дар Моварои Қафқоз ва Осиёи Марказӣ низ дучор меомад.
Солҳои 30 асри 20 дар дунё тақр. 30 ҳазор сар бабр зиндагӣ мекард; солҳои 60-ум адади онҳо ба 2500 коҳиш ёфт. Дар муддати солҳои 1995–2005 ҳудуди сукунати бабр дар Осиё тақр. 40% кам гаштааст. Бинобар ин, онро ба «Китоби сурх»-и Ҷамъияти байналхалқии ҳифзи табиат дохил кардаанд. Шикори бабр дар тамоми дунё мамнуъ аст.<br />
Бабр дар найзору бешазори кӯҳӣ ва буттазорҳо зиндагӣ мекунад. Аз мавзеъҳои сербарф худро канор мегирад; ба сармо тобовар аст. Ғизои бабр асосан ҷонварони сумдори хурд мебошанд. Гоҳ-гоҳ ба ҳайвоноти хонагӣ, одамон ва ҳатто хирс низ ҳамла мекунад. Бабрҳои одамхор асосан бабрҳои пир ва касал мебошанд, ки аз уҳдаи сайди ҷонварон намебароянд. Бабр сайдро ногаҳон ва чолокона ҷаҳида мегирад; дар сурати бебарор омадани шикор сайдро то 100–150 м таъқиб мекунаду бас. Бабр дар 2–3 сол як маротиба бача (2–4, баъзан 6) мезояд. Даври ҳамли он 105 шаборӯз аст. Дар тарқиши шах, ғор ва байни буттаҳо хона месозад. То 20 сол ва бештар аз он умр мебинад. Асосан ҷонвари шабгард аст. Нағз шино мекунад; ба дарахт низ баромада метавонад (бештар бабрҳои ҷавон). Бабр ба баландии то 2 м ва дарозии то 7 м меҷаҳад. Дар шароити сунъӣ низ насл меорад.<br />
Бабрҳо (бабри туронӣ) то ибтидои асри 20 дар ҳудуди имрӯзаи Тоҷикистон (дар поёноби д. Вахш) ва Афғонистон низ дучор меомаданд. Бино ба баъзе маълумот бабри охиринро дар «Полвонтуғай» («Бешаи палангон») солҳои 50 асри 20 дидаанд.▼
Дар асотир ва адабиёт бабр дарандаест, ки тасвираш дар осори ҳунарии рӯйи санг ва деворнигораҳо, муҷассамаҳои давраи неолит (ҳазораҳои 8–6 то милод) дар баъзе минтақаҳои Осиёи Хурд ба сурати ҳайвон бо ними бадани инсон, одамони палангинапӯш ва иҷрокунандаи рақси ибодатӣ тасвир ёфтаанд. Дар давраи ҳукмронии шоҳони Хетт (ҳазораи 2-юми то милод) бабр ба илоҳаи фаровонҳосилӣ табдил ёфтааст. Инчунин бабр ҳайвони эзадӣ ба шумор мерафт, ки онро дар вуҳушхонаи шоҳон нигоҳ медоштанд. Дар давраи шоҳони Хетт бабр ва шер рамзи давлат буданд. Дар навиштаҳои хеттӣ аз одамоне сухан меравад, ки ба мисли бабр мерақсиданд. Баъзе халқҳои африқоӣ бабрро тотем тасаввур мекарданд.▼
▲Бабрҳо (бабри туронӣ) то ибтидои асри 20 дар ҳудуди имрӯзаи Тоҷикистон (дар поёноби д. Вахш) ва Афғонистон низ дучор меомаданд. Бино ба баъзе маълумот бабри охиринро дар «Полвонтуғай» («Бешаи палангон») солҳои 50 асри 20 дидаанд.<br />
▲Дар асотир ва адабиёт бабр дарандаест, ки тасвираш дар осори ҳунарии рӯйи санг ва деворнигораҳо, муҷассамаҳои давраи неолит (ҳазораҳои 8–6 то милод) дар баъзе минтақаҳои Осиёи Хурд ба сурати ҳайвон бо ними бадани инсон, одамони палангинапӯш ва иҷрокунандаи рақси ибодатӣ тасвир ёфтаанд. Дар давраи ҳукмронии шоҳони Хетт (ҳазораи 2-юми то милод) бабр ба илоҳаи фаровонҳосилӣ табдил ёфтааст. Инчунин бабр ҳайвони эзадӣ ба шумор мерафт, ки онро дар вуҳушхонаи шоҳон нигоҳ медоштанд. Дар давраи шоҳони Хетт бабр ва шер рамзи давлат буданд. Дар навиштаҳои хеттӣ аз одамоне сухан меравад, ки ба мисли бабр мерақсиданд. Баъзе халқҳои африқоӣ бабрро тотем тасаввур мекарданд.<br />
Дар осори адабӣ – ҳамосаҳо, таърихҳои дар манотиқи гуногуни олам офаридашуда паҳлавон-қаҳрамони пӯсти бабр ба бар карда дар «Иллиада»-и Ҳомер (Менелай ва дигар паҳлавонон), «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ (Рустам ҳангоми ба ҷанг ворид шудан «бабри баён» − пӯсти бабр − паланг мепӯшад − Таҳамтан бипӯшид бабри баён, Нишаст аз бари аждаҳои жаён − Фирдавсӣ), Гурҷистон («Палангинапӯш»-и Шота Руставели, ки дар таъсири «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ офарида шудааст), дар адабиёти Аврупои Ғарбӣ («Достони Роланд» − ҳамосаи фаронсавӣ, «Дӯзах»-и Данте Алигери) ва минтақаҳои дигар ба назар мерасад.
| |||