Хилофат: Тафовут байни таҳрирҳо

Дар давраи Язиди (680—683) давраи дуюми чанги бародаркуши ва чанги Умавиён бо душманхоидушманҳои дохили (бо фарзанди Али Хасан, бо шартхоишартҳои Мукаддас ва зидди халифаи ибни Зобейн ва гайрахо) имкониятхо дод, ки барои вилоятхоивилоятҳои наздисархади боз чудо шаванд, лекин бо баста шудани сулх байни чанговарони бародаркуш (с 693 )дар халифагии Абдулмалик (685—705) ва писари у Валид (705—715) арабхо мувафакиятхоимувафакиятҳои бузургро дар Авгонистон ба даст оварданд, шимолии [[Ҳиндустон]] ва Туркистон -дар шарқ , [[Арманистон]], дар Кавкоз ва дар Осиёи Хурд- дар маркази Африкои шарқи(то укёнус), [[Испания]] дар юг [[Франция]] - дар шарқ. Танҳо кувваи император Льва Исавра, ки часурона бар зидди арабхо чангида Константинополь ва Осиёи Хурдро (717—718) озод кард ва Карл Мартелл ки ба мувафакиятхоимувафакиятҳои арабхо дар Фаронса (732) интихо гузошта буд ба Аврупо аз запткорихоизапткориҳои мусулмонон эмин дошт.

Мавкее, ки арбхо дар вакти запткорихоизапткориҳои худ ишгол карда буданд лагери харбиро ба хотир меовард:кушиши дохилшавии динии ба ислом [[УмариI]] дониста кушиши мустахкам кардани Халифатро дошт, характери масчиди чанговари ва тасаввуроти дини [[индифферентизм]] хачми уммумии арабхоиарабҳои истилогар, ба онхо манъ намуд, ки сохибшави дар давлатхоидавлатҳои истилогаштаи мулки заминдошта буд; [[Усмон]] ин карорро манъ намуд, бисёре аз арабхо дар давлатхоидавлатҳои заптшуда бои заминдор мешуданд.Маълум аст ки максади заимндор бештар на ба чанг балки ба сулху осоиштаги равона карда шуда буд.Дар замони Умавиен низ дехахоидехаҳои араб дар байни халкхоихалқҳои дигар карибки симои гарнизони харбии худро гум накарда буд. Бо баробари ин, хусусияти динии давлати араб тез-тез тагйир меефт, мо мебинем бо баробари чори намудан дар дохили халифат ва тастик кардани Умавиен ва аз чамъияти динии масчиди, ки пешвои мусулмонон сардори мекард ба пахш намудани кофирон, чонишини пайгамбари Илохи

Давраи шукуфоии сиёси ва мадании давлати исломи бо хамрохии халкхоихалқҳои забткардашудаи арабҳо. Нахустини Аббосиён: асосгузори сулола [[Абу-ль Аббас ас-Сафах]], яъне «Хунхор» (750—754); ки аз давраи хукумрониаш ба [[Людовикаи XI]], давлатдор ва иктисодчии оли [[Аль-Мансур]] (754—775); хеле дасткушод буд ва махз барои хамин дар адабиёт падари Харун-ар-Рашид – Аль Махди (775—785); хеле машхур буд. бадчахли [[Аль-Хади]] (785—786); химоягари машхур шоир ва адабиётчи [[Харун аль-Рашид]] (786—809), шахсе, ки шохиди гулгулшукуфии Халифат буд, вале вай давладори бад буд, у тамоман ба давладоре, ки дар китоби «[[Хазору як шаб]]» шуда буд монанд нест. Аль-Амин (809—813); дусти олимон ва файласуфони равшанфикр, аз тарафи модараш форс буда-[[Мамун]](813-833)даводихандагони фикрхоификрҳои у – [[Аль-Муътасим]] (833—842)и [[Аль-Васик]] (842—847).НавоварихоиНавовариҳои асри X каме сузились: Умавии халосгашта [[Абдурахмони I]] дар Испания якумин огози [[(755]] итиклолияти {{Кордовскому эмирату]], ки аз [[c929]] хамчун халифат эътироф гаштааст[[(929--1031)]].Пас аз 30сол Идрис абераи халифа Али ки хам барои Аббосиён ва Умавиён душман буд, дар Марокко асосгузори сулолаи Идрисихо[[(785-985)]] гашт, ки пойтахти он ш.[[Тудга]] буд.Кисми боки мондаи сохили Африкаи шимоли ( Тунис ва г.) тамоман барои Халифати аббосиён гумм шуда буд, вакте ки Хорун ар Рашид вазири Аглабро номзад мекунад,худро дар Кайрвон асосгузори сулолаи Аглабидхо (800-909) мехисобад. Намуди берунаи хокимияти истилокорона ба мукобили кишвархоикишварҳои христиан ва дигар кишвархо баркарор кардан Аббосиён зарур намешуморидан, аммо бо мурури вакт задухурдхоизадухурдҳои харби хам дар сархади шарқ ива шимоли ба вучуд меомад, аммо зиндагии Халифат оромона мегузашт.

Халифати араб аз чихати бузурги ва хукмронии худ кайхо боз шавковар набуд. Давраи якумин Аббосиён шукуфои маданият буда онро машхури оламиён гардонида аст. То имруз дар тамоми ҷаҳон зарбулмасалу маколахо: даврахоидавраҳои “Хорун-ар-рашид” «Гавхари халифахо» ва гайрахо, бисёре аз мусулмонхоимусулмонҳои замони мо он давраро ба ёд оварда иродаи худро мустахкам мегардонанд. Бояд гуфт, ки хусусиятхоихусусиятҳои - зулмовари, берахми он халифахо буд: дар баъзе холатхо, ки ба асосгузори сулола он фахри халифахоро ташкил мекард (бо лакаби «Хунрез» худи [[Абу-ал-Аббос]] интихоб карда буд. ): баъзеи аз халифахо, ки ба ин нигох накарда хиллагари [[Ал-Мансур]], ки дар назди халкхалқ дар тани худ ба либосхоилибосҳои калбаки ва чояш биёяд у харакат мекард, ки одамони хатарнокро ба катл мерасонад, аввал у онхоро бо суханхоисуханҳои касамёдкуни ва мехрубони гуфтугу карда баъд ба катл мерасонд.

[[Ал-Махдия]] ва [[Хорун-ар-Рашид]] кайд кардан ба маврид аст, ки дар давраи Аббосиён намуди нави азобдихи баромада буд,хатто Маъмун ва меросхурхоимеросхурҳои у сафед нестанд, зеро дар вайронкори ва берахми нисбат ба одамхоиодамҳои ба онхо маъкул набуда хамто надоштанд. Ба Кремер маълум мегардад, ки дар аввалин Аббосиён нишонахоинишонаҳои авлодии беаклии кесарики вучуд дорад, ки он дар фарзандони ояндааш авч мегирад.

Барои пушонидан гуфтан лозим мебуд, ки барои пахш кардани бетартиби ва набудани хокимият ки дар ин холат давлатхоидавлатҳои исломи дар вакти ҷойгир намудани Аббосиён карор дошт.

мушаввашшавандахоимушаввашшавандаҳои тарафдорони сарнагунгаштаи Умавиён, ки аз Алихо пеш рафта буд, харичиёни вахши, ки аз шуришкардан даст накашида буданд ва дар кисми шарқии мамлакат бо дастахоидастаҳои гуногуни форсхо хамкори мекард. ЧорахоиЧораҳои гуногун андешидан ба фикри у хамчун чораи махсус буд барои Абул-ал- Аббос, ки номи худро аз хамин мефахмид.

Аз дигар тараф муайян мегардад, ки агар Саффах, Мансур ва дигар пешвоёни у у мамлакатро мустакилона бе ёрии оилаи вазири Бармакиён хукмрон мешуданд Халифат пеш мерафт. То он даме, ки ин оиларо Хорун –ар- Рашид [[(803)]]сарнагун кард. Баъзеи аъзоёни ин оила маслихатдихандагони наздики халифа дар багдод буданд. [[Халид, Яхё, Чаъфар)]], дигар бошанддар вазифахоивазифаҳои баланд дар минтакахоиминтакаҳои гуногуни малакат буданд. Онхо дар якчояги тавонистанд дар муддати 50 баробарии байни форсхову арабхоро, ки ба Халифатро дастгири мекарданд нигох доранд.

[[Гурӯҳ:Таърих]]