Атмосфераи саёраҳо: Тафовут байни таҳрирҳо
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Сатри 1:
'''АТМОСФÉРАИ САЙЁРÁҲО''' — қишри берунии газии сайёраҳо, ки бо қувваи ҷозиба нигоҳ дошта мешавад. Ҳамаи сайёраҳои Манзумаи Офтоб дорои атмосфера мебошанд, зеро массаи бузург ва қувваи ҷозибаашон барои нигоҳ доштани газҳо кофист. Лекин газҳои сабук (ҳидроген, гелий) аз атмосфераи сайёраҳои хурд ба осонӣ бухор мешаванд. Таркиби атмосфераи Замин (
Атмосфераи Моҳ аз қишри тунуки газӣ иборат буда, зичиаш назар ба зичии атмосфераи Замин миллионҳо маротиба кам аст (фишор дар сатҳи он 10 нПа) ва асосан аз ҳидроген, гелий, неон ва аргон иборат мебошад. Он ба Моҳ таъсире намерасонад ва ба зиндагии инсон мутобиқ нест. Манбаи атмосфера равандҳои дохилӣ (хориҷ шудани газҳо аз қаъри Моҳ ва вулканҳо) ва беруна (афтиши шиҳобҳо, боди офтобӣ) мебошанд. Ба сабаби қувваи ҷозибаи суст Моҳ газҳои аз сатҳаш хориҷшударо нигоҳ дошта наметавонад ва қисми зиёди онҳо ба Кайҳон паҳн мешаванд. Таҳқиқи атмосфераи Моҳ нишон дод, ки дар он атомҳои натрий ва калий низ вуҷуд доранд. Ғаноиши зарраҳо дар 1
Атмосфераи Миррих қишри газии ҳудуди тақрибан 110 км буда, бо таркиб ва нишондодҳои физикии худ аз атмосфераи Замин ба куллӣ фарқ мекунад. Дар сатҳи он фишор 0,7–1,155 кПа-ро ташкил медиҳад, ки ба 0,009 ҳиссаи фишори заминӣ ё муодили фишори заминӣ дар баландии даҳҳо км аст. Миррих ва Зуҳра майдони магнитии ниҳоят суст (дар муқоиса бо Замин) доранд ва аз ин сабаб боди офтобӣ атмосфераи онҳоро ба Кайҳон мебарад. 95 дарсади атмосфераи Миррих аз гази карбон ва омехтаи газҳои нитроген, аргон, оксиген ва ғайра иборат аст. Дар он инчунин изи метанро пайдо намудаанд, ки далели мавҷуд будани ҳаёт дар сайёра аст (чунки вулканҳои амалкунандаи метанро хориҷкунанда ёфт нашудаанд). Аз сабаби ниҳоят тунук будани атмосфера ҳарор. рӯзона дар хатти истиво аз +30ºС то –80ºС дар шаб тағйир меёбад, ки сабаби он афканиши бемумониати энергияи ҳароратӣ ба Кайҳон мебошад. Массаи атмосфера дар давоми сол аз сабаби конденсатсия (дар зимистон) ва бухоршавии (дар тобистон) миқдори зиёди гази карбон дар қутбҳо (кулоҳҳои қутбӣ) тағйир меёбад. Сохтори атмосфераи Миррих чунин аст: атмосфераи поёнӣ (0–45 км), атмосфераи миёна (45–110 км) ва термосфера (110–200 км).<br />
Атмосфераи Зуҳра назар ба атмосфераи Замин якчанд маротиба зич ва гармтар буда, ҳарорати сатҳи он 740К (467 °С) ва фишораш 93 бар (107 Па)-ро ташкил медиҳад. Он аз газҳои нитроген, дуоксиди карбон (СО2) ва абрҳои ношаффофи кислотаи сулфат иборат буда, иҷрои мушоҳидаҳои оптикиро номумкин мегардонад. Атмосфераи сайёра массаи 4,8•1020 кг-ро дорост, ки аз массаи атмосфераи Замин 93 маротиба зиёд аст. Он дар ҳолати даварон (сиркулятсия)-и шадид ва гардиш мебошад. Даври пурраи гардиши атмосфера баробари 4 рӯзи заминӣ буда, аз даври гардиши худи сайёра чанд маротиба тезтар аст (243 рӯз). Бодҳо дар чунин гардиши тез суръати то 100 м/с-ро (тақрибан 360 км/соат) соҳиб мешаванд, ки аз суръати гардиши нуқта дар экватори сайёра 60 маротиба зиёд аст. Аз дигар тараф, вобаста ба пастшавӣ суръати бод суст шуда, дар сатҳи сайёра 10 км/соатро ташкил медиҳад. Дар наздикии қутбҳо сохторҳои зиддисиклонӣ мавҷуанд, ки «гирдбодҳои қутбӣ» номида мешаванд. Атмосфераи Зуҳра майдони магнитӣ надорад ва ионосфераи он атмосфераро аз фазои кайҳонӣ ва боди офтобӣ ҷудо мекунад. Атмосфераи Зуҳраро соли 1761 олими рус М. В. Ломоносов кашф кард. Он аз тропосфера (0–65 км), мезосфера (65–120 км), ионосфера (120–300 км) ва термосфера (220–350 км) иборат аст. Фишори атмосферӣ дар сатҳи сайёра назар ба Замин 92 маротиба зиёд аст, ки муодили фишори об дар умқи 910 м мебошад. Аз ин сабаб гази дуоксиди карбон ба флюиди фавқулбуҳронӣ (ҳолати модда, ки фарқи байни моеъ ва газ барҳам мехӯрад) табдил меёбад. Миқдори зиёди гази дуоксиди карбон, буғи об ва дигарон газҳо «падидаи гармхона»-ро ба вуҷуд оварда, Зуҳраро яке аз гармтарин сайёраҳои Манзумаи Офтоб мегардонанд (ҳарорати сатҳ 467 °С).<br />
| |||