Афғонистон: Тафовут байни таҳрирҳо
Content deleted Content added
Сатри 159:
=== Меъморӣ ва санъати тасвирӣ ===
[[Акс:Citadel in Herat in 2011-cropped.jpg|alt=Арки Ҳирот дар ғарби Афғонистон, шаҳри Ҳирот. 2011|left|thumb|420x420px|Арки Ҳирот дар ғарби Афғонистон, [[Ҳирот|шаҳри Ҳирот]]. [[2011]]]]
Ёдгорҳои меъморӣ ва санъати тасвирии Афғонистон таърихи ниҳоят ғанӣ ва қадимӣ доранд. Муҳаққиқон дар санъати қадимии меъмории Афғонистон намунаҳои моддӣ ва маънавии мардумони гуногунро, ки дар давраҳои мухталиф дар ин кишвар зиндагӣ кардаанд, пайдо намудаанд. Дар Афғонистон ёдгорҳои меъмории қадим, асрҳои миёна ва муосир хеле фаровонанд. Қадимтарин осори меъморӣ харобаҳои девори қалъаҳо дар Фароҳ ва Балх мебошанд. Ба ҳамин нисбат дар осори хаттӣ аксаран Балхро «Умм-ул-билод» («Модари шаҳрҳо») меномиданд, ки аз сернуфусӣ ва вусъати он дарак медод. Ҳамчунин харобаҳои Ойхонум (дар резишгоҳи дарёи Кӯкча), ҳафриёти Теппаи Шакур дар Ҳадд (ҷануби Афғонистон), Сурхкӯтал (наздики Пули Хумрӣ) шоҳиди ҳоланд. Бузургтарин маҷмааи маданияти будоия дар Афғонистон, ки ҳар як бинандаро дар ҳайрат мегузошт, Бомиён буд. Дигар ёдгорҳои меъморӣ дар шаҳрҳои Ҳирот, Қандаҳор, Балх, Ғазнӣ, Мазори Шариф, Буст (Лашкаргоҳ) ва Кобул воқеъ гардидаанд, ки ҳар яке таърихи аҷибу ғариб ва ибратомӯз доранд. Дар Ҳирот иншооти бузурги Масҷиди ҷомеъ, ансамбли зебои меъмории Мусалло, Мақбараи Ҳусайн Бойқаро, Мақбараи Алишер Навоӣ, Мақбараи Ҷомӣ, ансамбли меъмории Гозургоҳ, Мақбараи Шайх Абдуллоҳи Ансорӣ ва ғайра, дар Қандаҳор Мақбараи Аҳмадшоҳи Дурронӣ, ёдгори меъмории Чилзина; дар Ғазнӣ Мақбараи Султон Маҳмуди Ғазнавӣ (ансамбли меъморӣ), Мақбараи Саноӣ, манораи Баҳром, маҷмааи қасрии Буст – Лашкаргоҳ, дар Балх харобаҳои девори шаҳр, Мақбараи Абунасри Порсо, Мадрасаи Субҳонқулихон, Мақбараи Робиаи Балхӣ ва дар Мазори Шариф зеботарин намунаи ансамбли меъморӣ – Оромгоҳи ҳазрати Алӣ ибни Абитолиб; дар Кобул мақбараи Шоҳи Душамшера, алайҳирраҳма, мақбараи Темуршоҳи Дурронӣ, мақбараи амир Абдурраҳмонхон, Мақбараи Бодуршоҳ, Мақбараи Муҳаммад Нодиршоҳ ва чандин ёдгори меъмории дигар мебошанд. Дар Афғонистон ёдгорҳои меъмории муосир низ мавҷуданд ва ба ҳар муносибати даврони муосир бино ёфтаанд, ки Манораи Истиқлол (Кобул), Тоқи Зафар (дар Пағмон), Манораи Дониш (Хуст), Манораи Майванд аз ҷумлаи онҳоанд. Аксари ёдгорҳои меъморие, ки номбар шуданд, фақат сирф ёдгории меъмории бостоншиносӣ ва таърихӣ нестанд, балки аз нигоҳи таърихи санъат арзиши баланди ҳунарӣ доранд, зеро дар онҳо намунаи олии санъати ҳайкалтарошӣ, сангтарошӣ, хиштчинии ороишӣ, кандакорӣ, гачкорӣ, ҳаккокӣ, омезишҳои дигар анвои ҳунарҳои санъати тасвирӣ ва ороиши амалии эллинизму бохтарӣ ва ҳиндӣ таҷассум ёфтаанд. Ҳамчунин дар натиҷаи ҳафриёт осори фаровони гаронбаҳои заргарӣ, кулолӣ, қолибофӣ пайдо гардиданд. Дар рушду равнақи санъати миллии имрӯзаи Афғонистон мактаби санъати тасвирӣ ва ҳунармандии Кобул (таъсисаш 1921) мавқеи муҳимму назаррас дошт. Ҳаёти воқеӣ, зиндагии мардуми одӣ ва муборизаҳои озодихоҳонаи халқҳои афғон дар асарҳои рассомони машҳури Афғонистон Абдулғафур Брешно, Ғавсуддин, Хайрмуҳаммад ва дигарон хеле возеҳ акс андохтаанд. Ҳайкалтарошон Муҳаммадҳайдар ва Муҳаммадризои Қандаҳорӣ бо асарҳои гуногунжанри худ хеле маъруфият пайдо кардаанд.
|