Сиёвуш: Тафовут байни таҳрирҳо
Content deleted Content added
х бот ислоҳ карда истодааст, replaced: рохи → роҳи (2) |
Шухрат Саъдиев (баҳс | ҳисса) х илова |
||
Сатри 1:
[[File:Siyavush StPetersburg Dorn333 f265v.jpg|thumb|230px]]
'''Сиёвуш''' '''Кайсиёвуш''' - яке аз қаҳрамонҳои асотир, қиссаву ривоятҳои мардуми эронинажод, подшоҳ аз сулолаи [[Каёниён]]. Номи Сиёвуш дар «[[Яштҳо]]»-и [[Авесто]] ба шакли «Сйаваршан» вомехӯрад, ки маънояш «доранда, савораи аспи сиёҳ» мебошад.
'''Сиёвуш''' - тибки маълумоти сарчашмаҳои таърихи ҳанӯз 4-ҳазор сол пеш мардуми эронинажод Сиёвушро ҳамчун худованди наботод эътироф карда, ба парастиши ӯ мепардохтанд. Аввалин маълумот оид ба Сиёвуш дар Яштҳо оварда шуда, шоҳи каёни буданаш таъкид мегардад. Сарчашмаҳои баъдинаи фарҳангии то замони Фирдавси ба хулку хӯй ва сурату сирати Сиёвуш иловаҳо намуда, симои ӯро хотирнишину барҷаста намуданд. Ба василаи такмили ниҳоии [[Фирдавсӣ]] бошад, образи Сиёвуш ҳамчун шахси росткору ростандеш, зебову заковатманд ва ба ноҳак шахидгашта абадзинда гашт: ▼
▲
Дар дар «Яштҳо»-и Авесто инчунин ёдрас шудааст, ки Сиёвуш ҳафтумин шоҳ аз
сулолаи Каёниён аст. Паҳлавони далеру зебо, бегуноҳ
аст, ки қурбони фитнаву дасисаҳо гардида, ба дасти
[[Афросиёб]] – шоҳи [[Турон]] кушта мешавад. Дар осори
адабиёти ба забони паҳлавӣ- форсии миёна эҷодшуда,
аз қабили «Худойнома», «Занди Воҳуман-ясн»,
«Ёдгори Ҷомосп», «Бундаҳишн», «Минуи хирад» ва ғ.
номи Сиёвуш ба шакли «Сиёвахш» ва қиссаҳову ривоятҳо
дар бораи ӯ омадааст. Ҳамин асотир, қиссаву ривоятҳо
баъдан ба таърихномаҳою осори бадеӣ ба забони
арабӣ ва порсии дарӣ – «Китоб –ул-ахбор-ут-тивол»-и
Диноварӣ, «Муруҷ-уз-заҳаб»-и Масъудӣ, «Тарҷумаи
[[Таърихи Табарӣ]]»-и [[Абӯалии Балъамӣ]], «[[Шоҳнома]]»-и
[[Фирдавсӣ]], «Ғурар мулук-ул-фурус»-и Саолибӣ ва ғ.
бо таҳриру такмили бештар омадаанд. Умуман, Сиёвуш аз
қаҳрамони асотирӣ, эзиди наботот, табиати миранда
ва эҳёшаванда, ки дар оғози кор дар устураҳо буд, ба
дараҷаи паҳлавони беҳамтову барҷаста, шоҳи одилу
инсондӯст, ободкунандаи шаҳрҳову қалъаҳо (Гангдиж,
Сиёвушгард ва ғ.) таҳаввул кардааст. Ниҳоят, устураи
Сиёвуш дар сурати достони муфассалу муназзам ва
баландғояи бадеӣ ба василаи «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ
комилан шакл гирифт. Модари Сиёвуш туронидухтаре
аз авлоди Фаридун буд, ки бо ӯ паҳлавонони
эронӣ – Тӯс ва Гев дар бешаи марзи Эрону Турон
вохӯрданд. Ин духтарро шоҳи Эрон ба занӣ гирифт.
Ситорашиносон ба Сиёвуш толеи бад пешгӯйӣ карданд ва
ин пешгӯйии онҳо рост буд. Сиёвуш яке аз ҷавонмардони
бетолеи «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ аст. Вайро аз замони
кӯдакиаш Рустам – паҳлавони маъруфи мардуми
эронинажод тарбия кард. Дар синни камолот ба
даргоҳи падар баргашт, вале дар ин ҷо ӯро ишқи
номатлуб- муҳаббати зани падараш – [[Судоба]] сарсону
саргардон намуд. Сиёвуш ишқи Судобаро қабул накард.
Судоба ӯро дар назди шоҳ туҳмат намуд. Барои нишон
додани покӣ ва бегуноҳии худ Сиёвуш аз байни хирмани
оташ (озмоиш бо оташ) гузашт ва ба ӯ осеб нарасид.
Баъдан Сиёвуш дар ҷанг ба муқобили Афросиёб иштирок
кард, вале ӯ бо рою тадбир хост, ки ду лашкар бо ҳам
муоҳида намоянд ва сулҳу оштӣ барқарор гардад. Ин
кори Сиёвуш ба [[Кайковус]] писанд наомад ва Сиёвуш барқасди
падар [[Эрон]]ро тарк намуда, ба [[Турон]] рафт. Афросиёб
духтараш [[Фарангис]]ро ба Сиёвуш ба занӣ дод ва гӯшае аз
кишварро ба ду ҷавон бахшид, ки шаҳре обод карда
зиндагиашонро пеш баранд. Неруҳои бадӣ дар симои
бародари Афросиёб – [[Гарсеваз]] пешрафту комёбиҳои
Сиёвушро дидан натавонистанд ва боз ӯро дар назди
Афросиёб сиёҳ карданд ва Сиёвуш ба қатл расонида шуд. Сиёвуш
қаҳрамони дӯстдоштаи халқ буд. Мувофиқи ривояти
таърихнависон дар а-ҳои 9-10 дар Бухоро рӯзи қатли
Сиёвушро ба ёд доштанд ва дар ин рӯз мардум барои С.
гиряву навҳа мекарданд. Суруди таърихии «Кини
Сиёвуш» ё «Гиристани муғон» вуҷуд доштааст, вале
он то замони мо нарасидааст. Дар деворнигораҳои
Панҷакенти бостонӣ низ бостоншиносон лавҳаеро
пайдо намуданд, ки дар он ҷавони зебои ба қатл расида
ва навҳагарони дар гирди ӯ ҷамъшуда тасвир ёфтаанд.
Донишмандон Сиёвуш будани ин ҷавонро бо далелҳои
раднашаванда исбот карданд. [[Рустам]] ба кинхоҳии
бархост; аввал Судобаро кушт ва баъдан Туронро
харобу валангор кард. Интиқоми падарро писари
Сиёвуш - Кайхусрав гирифт. Ба фармони вай подшоҳи
бадкирдор Афросиёб кушта гардид.
Фирдавсӣ тавассути фоҷиаи барҷастаи манзумаш,
ки дар адабиёти форс-тоҷик мавқеи баланде дорад, дар
симои Сиёвуш шахсияти идеалии сулҳҷӯ, шахси хирадманду
доноро офаридааст. <ref>Донишномаи Ҳисор. - Душанбе: "Ирфон", 2015, - с. 515-516
</ref>
==Сиёвуш аз нигоҳи [[Фирдавсӣ]] ==
Ба василаи такмили ниҳоии [[Фирдавсӣ]] бошад, образи Сиёвуш ҳамчун шахси росткору ростандеш, зебову заковатманд ва ба ноҳак шахидгашта абадзинда гашт:
:Кухангашта ин достонхо зи ман,
Line 7 ⟶ 79:
:Агар дод бояд, ки монад ба чой,
:Биёрою з-он пас ба доно намой.
Сиёвуш дар мулкдори низ хамто надорад. Хамеша шаҳр месозаду онро обод мекунад.Аз фарогту захмати мардуми кишвараш огох асту бахри офияти онхо кушиш мекунад.Ин аст ки уро чун шохи одилу раиятпарвар дуст медоранд.
Дар образи Сиёвуш Фирдавси умеду армони худро тачассум намуда,ба у вафодорию мухаббат,ростию самимият,каромату шафоат,аклу заковат,марди кавииродаги, собиткадами барин хислатхои начиби инсонироарзони медорад.
==Адабиёт==
* Абулқосим Фирдавсӣ. Шоҳнома. Ҷ.1. - Душанбе, 1963;
* Асроров Ш. Симои Сиёвуш дар «Шоҳнома»и Фирдавсӣ.
- Душанбе, 2005;
* Брагинский И. С. Из истории персидско-таджикской поэзии. - М., 1956;
* Дьяконов М.М. Очерк истории древнего Ирана. - М., 1961;
* Кузьмина Е.Е. В стране Афрасиаба и Кавата. - М., 1977;
* Ҳамдам Мӯъминҷонов. Тӯрон - гаҳвораи тамаддуни ориёӣ. - Душанбе, 2004;
* С. Одина. Санои афсона. - Душанбе, 2006.
* Жозеф Маркварт. Веҳрӯд ва Аранг… тарҷумаи Довуд Муншизода. – Теҳрон: «Бунёди мавқуфоти дуктур Маҳмуди Афшор», 1368.
* Ҳусайн Шаҳидии Мозандаронӣ. Ҷуғрофиёи «Шоҳнома». – Теҳрон: «Бунёди Нишопур» ва муассисаи ҷуғрофиёии «Саҳоб», 1371.
== Пайнавиштҳо ==
<references/>
{{шоҳнома}}
| |||