Давлати Ғазнавиён: Тафовут байни таҳрирҳо

Content deleted Content added
Dexbot (баҳс | ҳисса)
х Removing Link FA template (handled by wikidata)
х таҳрир
Сатри 1:
[[Акс:Ghaznavid Empire.jpg|thumb|300px|right|Харитаи давлати Ғазнавиён]]
'''Давлати Ғазнавиён''' ('''Салтанати Ғазнавиён''') — давлатест, ки дар солҳои [[977]]—[[1186]] дар ҳудуди [[Осиёи Марказӣ]] ва [[Ҳиндустон]]и шимолу ғарбӣ арзи вуҷуд дошт ва дар он сулолаи[[сулола]]и [[Ғазнавиён]] ҳукмронӣ кардаанд.
 
== Таърих ==
Асосгузори давлат сарлашкари туркнажоди [[Сомониён]] [[Алптегин]] буд, ки бар зидди хӯҷаинони худ баромада, дар ҳудуди [[Афғонистон]]и кунунӣ давлати мустақилеро бо марказаш шаҳри [[Ғазнин]] ([[Ғазна]]) барпо кард. Айёми гулугулшукуфии давлат ба даврони ҳукмронии [[Сабуктегин]] [[977]]—[[997]] ва [[Маҳмуди ҒазнавиӣҒазнавӣ]] [[998]]—[[1030]] рост меояд. Баъд аз марги Маҳмуд давлат рӯй ба таназзул ниҳод. Ворисони ӯ музофотҳои кишварро паси ҳам аз даст медоданд. Ҳанӯз дар давраи Масъуди I Хоразм аз даст рафт. Ҳокимони [[Қарахониён|қарахонии]] Мовароуннаҳр заминҳои болооби [[дарёи Амударё|Амударёро]] забт карданд. Баъд аз [[муҳорибаи Дандонакон]] [[1040]] бо [[Салҷуқиён]] дар ҳудуди давлат танҳо қисми [[Афғонистон]] ва [[Панҷоб]] боқӣ монд. Зарбаи охирин ба давлати Ғазнавиён аз тарафи [[Ғӯриён]] зада шуд, ки дар охирҳои солҳои 70-уми асри XII онҳоро ба шимоли [[Ҳиндустон]] ронданд. Пойтахти нави давлати Ғазнавиён шаҳри [[Лоҳур]] шуд. Баъд аз забт шудани Лоҳур аз тарафи ҒӯриёнҒуриён дар соли [[1186]] давлати Ғазнавиён аз байн рафт.
 
Асосгузори давлат сарлашкари туркнажоди [[Сомониён]] Алптегин буд, ки бар зидди хӯҷаинони худ баромада, дар ҳудуди [[Афғонистон]]и кунунӣ давлати мустақилеро бо марказаш шаҳри [[Ғазнин]] (Ғазна) барпо кард. Айёми гулугулшукуфии давлат ба даврони ҳукмронии [[Сабуктегин]] [[977]]—[[997]] ва [[Маҳмуди Ғазнавиӣ]] [[998]]—[[1030]] рост меояд. Баъд аз марги Маҳмуд давлат рӯй ба таназзул ниҳод. Ворисони ӯ музофотҳои кишварро паси ҳам аз даст медоданд. Ҳанӯз дар давраи Масъуди I Хоразм аз даст рафт. Ҳокимони [[Қарахониён|қарахонии]] Мовароуннаҳр заминҳои болооби [[дарёи Амударё|Амударёро]] забт карданд. Баъд аз [[муҳорибаи Дандонакон]] [[1040]] бо [[Салҷуқиён]] дар ҳудуди давлат танҳо қисми Афғонистон ва [[Панҷоб]] боқӣ монд. Зарбаи охирин ба давлати Ғазнавиён аз тарафи [[Ғӯриён]] зада шуд, ки дар охирҳои солҳои 70-уми асри XII онҳоро ба шимоли Ҳиндустон ронданд. Пойтахти нави давлати Ғазнавиён шаҳри [[Лоҳур]] шуд. Баъд аз забт шудани Лоҳур аз тарафи Ғӯриён дар соли [[1186]] давлати Ғазнавиён аз байн рафт.
 
== Сиёсат ==
Асоси сиёсати берунии ҳукмронҳои аввалини Ғазнавиёнро[[Ғазнавиён]]ро ғасби заминҳои мамолики ҳамсоя ташкил медод. Дар натиҷаи ин гуна забткориҳо то соли 1030 ба давлати Ғазнавиён ҳудуди кунунии [[Афғонистон]], баъзе вилоятҳои [[Эрон]], қисми [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хоразм]], музофотҳои шимолӣ ва шимолу ғарбии Ҳиндустон дохил шуд. Вале истилогариҳо ба суст шудани давлат оварда расонданд. Иқтисодиёти давлат хароб шуд.
 
Асоси сиёсати берунии ҳукмронҳои аввалини Ғазнавиёнро ғасби заминҳои мамолики ҳамсоя ташкил медод. Дар натиҷаи ин гуна забткориҳо то соли 1030 ба давлати Ғазнавиён ҳудуди кунунии Афғонистон, баъзе вилоятҳои [[Эрон]], қисми [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хоразм]], музофотҳои шимолӣ ва шимолу ғарбии Ҳиндустон дохил шуд. Вале истилогариҳо ба суст шудани давлат оварда расонданд. Иқтисодиёти давлат хароб шуд.
 
== Фарҳанг ==
Дар даврони авҷи тараққиёти худ, султонҳои Ғазнавӣ ба рушди илму фарҳанг диққат медоданд. Дар дарбори [[Ғазнин]] ва дигар шаҳрҳо олимону шоирони машҳур кор ва фаъолият мебурданд ([[Берунӣ]], [[Утбӣ]], [[Абулфазл Байҳақӣ]], [[Гардезӣ]], [[Фирдавсӣ]] ва ғ.).
 
Дар даврони авҷи тараққиёти худ, султонҳои Ғазнавӣ ба рушди илму фарҳанг диққат медоданд. Дар дарбори [[Ғазнин]] ва дигар шаҳрҳо олимону шоирони машҳур кор ва фаъолият мебурданд ([[Берунӣ]], [[Утбӣ]], [[Абулфазл Байҳақӣ]], [[Гардезӣ]], [[Фирдавсӣ]] ва ғ.).
 
== Иқтисодиёт ==
Азбаски соҳаи асосии сиёсати давлат забти заминҳои ҳамсоя буд, ба кишоварзӣ аҳамияти ҳамаҷониба дода намешуд. ИқтисодиётИқтисодиёти давлати Ғазнавиён нисбат ба замони [[Сомониён]] поён рафт. Ҳаҷми савдо ва додугирифт бо мамолики хориҷа кам шуд.
 
Азбаски соҳаи асосии сиёсати давлат забти заминҳои ҳамсоя буд, ба кишоварзӣ аҳамияти ҳамаҷониба дода намешуд. Иқтисодиёт нисбат ба замони [[Сомониён]] поён рафт. Ҳаҷми савдо ва додугирифт бо мамолики хориҷа кам шуд.
 
== Сулола ==
Нигаред ба мақолаи [[Ғазнавиён]]
 
Нигаред ба мақолаи [[Ғазнавиён]]
 
== Адабиёт ==
{{ЭСТ}}
 
* Абулфазл БайҳақӣӣБайҳақӣ. ''Таърихи Байҳақӣ. Теҳрон, ҷҶ. 1—3. - Теҳрон, 1940—53''1940—1953
* ''Энсиклопедияи советии тоҷик''
* Бартолд В. ''Туркистон дар давраи истилои муғул, қ. 2 - СПБ, 1900''
* ''Советская историческая энциклопедия, 1963'':
* Абулфазл Байҳақӣӣ. ''Таърихи Байҳақӣ. Теҳрон, ҷ. 1—3, 1940—53''
* Бартолд В. ''Туркистон дар давраи истилои муғул қ. 2 СПБ, 1900''
 
== Пайвандҳо ==
* [http://www.islamicarchitecture.org/dynasties/ghaznavids.html Ғазнавиён]
{{таърих-нопурра}}
 
[[Гурӯҳ:Рӯихати:Таърих]]
[[Гурӯҳ:Таърихи Осиёи Марказӣ]]