Заминшиносӣ: Тафовут байни таҳрирҳо
Content deleted Content added
х Вироиши 90.35.170.112 (Баҳс) вогардонида шуд ба охирин тағйире, ки Addbot анҷом дода буд |
No edit summary |
||
Сатри 1:
Геология (аз калимаи юнонии гео – Замин, логос – илм, омўзиш гирифта шудааст) – ин илме мебошад, ки сохти Замин, пайдоиш ва рушди онро, ки дар умум бо усулњои дастрас ва бо љалби маълумотњои астрономия, астрофизика, физика, химия, биология ва дигар илмњо ба омўзиши љинсњои кўњї ва ќишри замин асос ёфтааст, меомўзад.
Объекти асосии омўзиши геология ин литосфера (литос-санг) мебошад, ки ќабати болои сахти Заминро меомўзад. Литосфера аз љинсњои кўњии гуногун таркиб ёфтааст, мисол, ба монанди гранит, базалт, регсанг, оњаксанг ва ѓ. Љинсњои кўњї – ин пайдоишоти табиии мураккаб буда, аз минералњо иборатанд. Минералњо – пайвастагињои табиии химиявї мебошанд, ки њангоми љараёнњои гуногуни геологї дар ќишри замин ба вуљуд омадаанд.
Њамин тавр, объекти асосии омўзиши геология ин минералњо, љинсњои кўњї, љисмњои геологї, организмњои сангшуда, муњити газї, моеъгї ва ѓ. мебошад. Предмети геология (яъне натиљаи аз илм ба дастомада) моделњои фазо-ваќти тараќќиёти љараёнњои геологї мебошанд.
Агар сохти заминро донистан хоњем, бояд литосфераро дар самтњои гуногун тадќиќ намоем. Дар натиљаи рушду нумўи илми геология, аз аввали асри XIX сар карда, чандин самтњои бузурги илмї дар омўзиши Замин пайдо шуданд ва имрўзњо номи хоси худро гирифтаанд:
1. Геохимия – комплекси илмњо, ки таркиби Заминро меомўзад (минералогия, кристаллография, кристаллохимия, петрография, геохимия);
2. Геологияи динамикї – љараёнњои геологиро меомўзад, ки дар ќишри замин рух медињанд, яъне динамикаи Заминро (фаъолияти бањру уќёнусњо, дарёњо, обњои зеризаминї, пиряхњо, шамол, магматизм, њаракатњои тектонї);
3. Геологияи таърихї – самте, ки таърихи ташаккули Заминро аз лањзаи пайдоиш то давраи њозира меомўзад (стратиграфия,
палеонтология, геологияи таърихї);
4. Геологияи амалї – ба омўзиш ва истифодаи амалии ќаъри сайёраи мо машѓул аст (омўзиш оид ба канданињои фоиданок; геологияи нафту газ; љустуљў ва иктишофи конњои канданињои фоиданок ва дигар илмњо);
5. Геологияи бањрї – илме, ки таркиб, сохт, канданињои фоиданоки ќаъри бањру уќёнусњо ва таърихи пайдоиши онњоро меомўзад. Дар рушду нумўи ин самт наќши муњимро киштии «Гломер Челленљер» ва дигар агрегатњои чуќуроб гузоштаанд.
6. Космогеология – ба омўзиши сохти геологии ќишри замин бо роњи гирифтани акси сатњи замин аз аппаратњои парвозкунанда (самолётњо, радифњо, стансияњои кайњонї), ки њамин тавр аэрофото- ва космоаксњо ба даст меоянд;
7. Геологияи ќаърї – самте мебошад, ки маќсади он омўхтани минтаќањои чуќури ќишри замин бо ёрии пармачоњњои бенињоят чуќур (то чуќурии 15 км) мебошад. Яке аз ин пармачоњњо – пармачоњи Колск– СГ-3 мебошад, ки моњи майи соли 1970 оѓоз гардида буд. Дар соли 1983 ин пармачоњ то чуќурии 12 000 м расид. Дар натиљаи парма кардани он маълумотњои зиёде оид ба сохти умќи ќишри замин ва њолати љинсњои кўњї дар чуќурињои зиёд ба даст омаданд.
8. Геоэкология – ба вазифаи ин самти илм омўзиши дараља ва характери таъсири техногении инсоният ба муњити геологї ва коркарду пешнињоди тавсияњо барои дар њолати хуб нигоњ доштани муњит мебошад.
Замин њамчун объекти табиї он ќадар мураккаб аст, ки барои омўзиши вай усулњои муќаррарии тадќиќ, мисол, гузаронидани таљриба вобаста аз андозањои бузурги объекти омўзиш ва ваќти зиёд (дањњо ва садњо млн. сол), ки љараёну њодисањои гуногун мегузаранд, номумкин аст. Бинобар ин, дар тадќиќотњои геологї принсипи актуализм (љараёну њодисањои муосирро мушоњида карда, метавон аз љараёну њодисањои дуру ќадимаи геологї њарф занем) васеъ истифода мешавад.
| |||