Шамсиддини Шоҳин: Тафовут байни таҳрирҳо
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Сатри 1:
'''''Шамсиддини Шохин.
Шамсиддин- махдуми Шохин соли 1859 дар Бухоро дар оилаи муллои камбагал таваллуд шудааст. Падари у Муллоамон аслан аз Хатлонзамин ( Кулоби хозира ) будааст
ва дар вакти чавони барои тахсили илм тарки Ватан гуфта дар Самарканд хонда, баъд ба Бухоро рафта дар хамон чо мадрасаро тамом кардааст. Баъд аз хатми мадраса аз Бухоро хонадор шуда ва чанд вакт дар яке аз мадрасахои Бухоро дарс хам гуфтааст. Чунон ки худаш дертар хикоят мекунад, дар хамин мактаб, тахминан дар хашт – нухсолагиаш ба шеър гуфтан шуруъ намудааст.'' уро ба мирзои шогирд мемонад ва Шохин дар ду-сесол тарзи хатнависи ва иншоро хуб ёд мегирад. Тахминан дар чордах-понздахсолаги Шохин барои тахсили илм ба мадраса дохил
солхо зиндаги у хеле сахт буд. Падараш пир шуда, дар таъмини оила ва хонадони писараш хеле мушкилихо мекашид. Аммо баъзеи олимон ва сохибмансабони ин замон истеъдоди фавкулоддаи шоир ва кобилияти илмомузии уро дида, ба у баъзан ёрмандихои модди мекарданд. Худи Шохин бошад, нусхахои китобои нодир ва баёзхоро нусхабардори карда, ба бахои он як навъ руз мегузаронид ва ба оилаи кашшокаш низ ёрманди мерасонид. чанд вакт дар масчидхо имомати мекард. Аммо ин касб, ки мисли гадо дар тую тамошо гаштан буд, ба таъби Шохин мувофик наомад.. касе Шохинро ба сифат мирзои ба хидмати худ мегирад Парвоначи истеъдод ва илму фазли Шохинро дида, уро хеле эхтиром кард ва дар ивази уро аз чихати модди таъмин намуд. Дар ин солхо Шохин оилаи худро, ки бепарстор монда буд, низ нигахобини мекард. менавишт ап бо хохиши арвоначи дар мадхи амир Адулахад баъзе касидахо низ мегуфт. Парвоначи ба ин восита мехост, ки Шохин дар пеши амир эътибор пайдо кунад ва таъмини маишаташ боз хам бехтар гардад. Дар андак муддат Шохин дар дарбор ва хатто гоибона дар
назди амир обрую эътибор пайдо кард. Шахсони камсавод ва чохил,
ки дар дарбор бисёр буданд, ба эътибору нуфуз пайдо кардани Шохин
хасад мебурданд ва мехостанд, ки коре кунанду уро ба амир наздик
шудан намонанд. Дар ин миён парвоначи аз тарафи амир хокими Шеробода
таъин гардид ва аз Бухоро рафт. Душманони Шохин уро танхо дида, дар
атрофи вай фитнаву суханчи сар карданд. Шохин дар хамин вакт бо хуби
дид, ки доираи дарбори амир то чи андоза разолатпарвар аст ва дар атрофи
амир чи гуна касони чохил ва пургараз чамъ омада, ба мансабу рутбахои
давлати расидаанд.Парвоначи Абдулкодир, ки Шохинро мисли фарзанд дуст дошта буд, ба вай
духтарашро никох карда медихад, то мардум ба хокими Шеробод домод будани
будани Шохинро фахмида, аз вай дасти душманиву адоват кашанд. Дарвокеъ
хам ин никох Шохинро то андозае аз хучуми ракибонаш эмин дошт. Аз тарафи
дигар, амир Адулахад, ки худро хеле шеърфахму шеърдуст нишон медод, Шохинро
ба сухбатхои худ даъват мекардаги шуд. Амир Шохинро вакту бевакт ба мачлису
базмхояш даъват мекард, ба хохишу табъи шоир нигох нпкарда, уро ба сафархо
гирифта мебарад.Шохин чунон бо ин таку давхо банд буд, ки хатто ба оилаи худ
нигахобини карда наметавонист. Дар ин байн зани чавони у фарзанд таваллуд
карду хафтае нагузашта мурд.Вафоти ногахони занаш барои Шохин фочиаи калон буд.
Ин вокеаи мудхиш чашми Шохинро ба аслу мохияти бисёр вокеахо кушода дод.
Вай фахмид, ки на танхо атрофиёни амир, балки худи амир низ каси чохилу золим,
дар кори идораи давлату малакат ношуду бетадбир аст. Шохин хост, ки мисли
шоирони пештара, ки аз наздикии худ ба хукумронхои замон истифода бурда,
ба онхо аз тадбири мулкдорию хукумфармои китобу рисолахо менавиштанд,
барои амир асаре таълиф намояд ва дар он роху равиши бо адолат хукумфармои
карданро нишон дихад.Бо ин максад у «Тухфаи дустон» ном асари манзум
таълиф намуд.Шохин дар ин маснави хост, ки ба амир ба воситаи панду насихат
тарики адлу инсоф ва роххои бехтарини хукумат ронданро нишон дихад,
аммо ин часорати як нафар шоири чавон, ки ба амир панд омухтани шуда
буд, ба хукумрони замон маъкул наафтод.Амир Адулаххад дар газаб шуда а
з Шохин интиком гирифтани шуд.Амир Шохинро мачбур мекард, ки дар хакки
у мадхияву касидахо нависад, шеърхои аз одоб берун иншо нпмояд, барои
хандаву дилкушоии амир суханхои пасту бемазаро ба шеър дарорад.
Илова бар ин, вай шоирро хамеша дар рикоби худ нигох медошт,
ба сафархои дуродур мебурд ва уро асбоби дилхушии худ гардонда буд.
Ин дар хакки Шохин тахкири бузуррг буд ва амир инро интикоми сахтарин
хисоб мекард.Аз хамин вакт сар карда (яъне солхои авали навадум)
дар шеърхои Шохин охангхои шикояту шиквахои талх аз хаёти худ,
танкиду мазаммати иллату нуксунхои давр аз ахли он садо мекард.
Шохин дар ин вакт бо «Наводир-ул-ваоеъ»-и Ахмади дониш шинос шуд
ва тамоми иллатхои чамъияти он вактро боз хам хубтар фахмид. Вай
низ ба акидае омад, ки бо вазъу насихат ва ислохоти чузъи ахволи
малвкат ва тартиби давлатро бехтар намудан мумкин нест, зеро амир
ва атрофиёни у ба дарачае чохилу бефахманд, ки ба кабули чунин
маслихатхо кобил нестанд.
Шохин дар ин солхо рисолаи «Бадоеъ-ус-саноеъ»-ро эчод мекунад.
Дар ин рисола бо кинояву размхои пушида нуксонхои ичтимоиизамонаш,
разолат ва пастмоягии арбоби давлат ва худи амирро бо хачвхои обдор
фош мекунад. Гайр аз ин дар хамин замон мефахмад,ки вай як умри
чавони худро дар мадхи амир ва мукаррабони у бехуда сарф кардааст,
бехуда орзуву умед доштааст,ки фазлу дониш ва хунару санъати у ба
чамъияти он замон фоидаовар мешавад.Вай дар як маснави,ки охирхои
умраш навишта буд,тамоми чавонии гузаштаашробо афсусу надомат аз
назари ибрат мегузаронад ва дар хакки замон ва ахли он айбномаи
сахт мебарорад. Дар поён баъзе байтхои маснави;
Ду-се руз Чуи эхсон шудам,
Сарояндаи мадхи дунон шудам,
Line 21 ⟶ 92:
Суроро сурайё лакаб хондаме
Сагеро,ки чома дариди ба дев
Дар солхои охири зиндаги сиххати Шохин хеле бад шуда буд. Дар вай
осори касали сил намудор шуд. Аммо амир уро аз рикобаш дур намекард ва дар сафархо хамрох гирифта мегашт. Вакте ки дар сафари Карши Шохин касали барчомонда шуд. Амир уро касдан ба Бухоро нафиристод. Нихоят, бемори шоиро аз по даровард ва у соли 1894 дар хамин шахр вафот кард. Уро дар кабристони хамин шахр гуронидан. ''''' '' ==
| |||