Википедиа

Рӯдакӣ: Тафовут байни таҳрирҳо

Browse history interactively
← Фарқияти аввалинаФарқияти баъдина →
Content deleted Content added
ВизуалӣВики-матн
Барчасбҳо: вироиш тавассути телефони ҳамроҳ вироиш тавассути мурургари телефони ҳамроҳ
х илова
Сатри 1:
{{Адиб
|Ном =
'''|Номи аслӣ = Абуабдуллоҳ Ҷаъфар ибни Муҳаммад ибни Ҳаким ибни Абдураҳмон ибни Одам Рӯдакӣ''' ({{lang-fa|ابوعبدالله جعفر بن محمد بن حکیم‌ بن عبدالرحمن‌ بن آدم رودکی}}  [[941]] — [[858]], [[Панҷрӯд]], [[Мовароуннаҳр]]) — асосгузори адабиёти тоҷику форс▼
|Акс =
|Тавсифи акс =
|Ном ҳангоми таваллуд =
|Номи пурра =
|Тахаллусҳо =
|Зодрӯз = 858
|Зодгоҳ = {{Зодгоҳ|ноҳияи Паҷакент| ноҳияи Паҷакент|Тоҷикистон}}
|Санаи марг = 941
|Маҳалли вафот = [[Панҷрӯд]], [[Тоҷикистон]]
|Табаият = шаҳрванди [[Давлати Сомониён]]
|Намуди фаъолият = [[шоир]]
|Солҳои фаъолият = асри IX
|Самт =
|Жанр = [[достон]], [[рубоӣ]], [[қасида]], [[байт]], [[ғазал]]
|Забони осор = [[забони тоҷикӣ]] [[забони форсӣ]]
|Мукофотҳо =
|Lib =
|Сайт =
}}
 
[[Акс:Dushanbe 2010 09 Rudaki Park.jpg|thumbnail|Даромадгоҳ ба Боғи Устод Рӯдакӣ дар Душанбе]]▼
[[АксFile:RudakiRudaky Park, Dushanbe, Tajikistandushanbe.JPG|thumbnailthumb|ҲайкалиМуҷассамаи Устод Рӯдакӣ дар "Боғи Устод Рӯдакӣ" дар Душанбе]]
▲[[Акс:Dushanbe 2010 09 Rudaki Park.jpg|thumbnail|Даромадгоҳ ба "Боғи Устод Рӯдакӣ" дар Душанбе]]
▲'''Абуабдуллоҳ Ҷаъфар ибни Муҳаммад ибни Ҳаким ибни Абдураҳмон ибни Одам Рӯдакӣ''' ({{lang-fa|ابوعبدالله جعفر بن محمد بن حکیم‌ بن عبدالرحمن‌ بن آدم رودکی}}  [[941]] — [[858]], [[Панҷрӯд]], [[Мовароуннаҳр]]) — асосгузори адабиёти тоҷику форс
[[Акс:Rudaki Park, Dushanbe, Tajikistan.JPG|thumbnail|Маҷмааи Устод Рӯдакӣ дар Душанбе]]
'''Абуабдуллоҳ Ҷаъфар ибни Муҳаммад ибни Ҳаким ибни Абдураҳмон ибни Одам Рӯдакӣ''' ({{lang-fa|ابوعبدالله جعفر بن محمد بن حکیم‌ بن عبدالرحمن‌ بن آدم رودکی}} ({{lang-en|Abu Abdollah Jafar ibn Mohammad Rudaki}}'''<ref>{{cite web|title=Rudaki|author=Encyclopaedia Britannica|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/512104/Rudaki}}</ref> , Одамушуаро entitled {{lang|fa|آدم الشعرا}} ''Ādam ul-Shoara'' or Adam of Poets),&nbsp; Зодгоҳ: [[Панҷрӯд]], [[Мовароуннаҳр]]) — асосгузори адабиёти форсу тоҷик.
 
== Зиндагинома ==
 
Бунёдгузори адабиёти порсу тоҷик Абуабдуллоҳ'''Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ''' соли [[858]] дар деҳаи [[Панҷрӯд]] аз тавобеъи [[Самарқанд]] (бинобар ин дар баъзе сарчашмаҳо '''''Рӯдакии Самарқандӣ''''' низ меноманд), ки акнун рустое аз [[ноҳияи Панҷакент]] дар [[вилояти Суғд]] аст, ба дунё омадааст. Вай аз шоъирони замони Сомониён буд ва беш аз 1 млн байт шеър гуфта, вале аз он шумор то кунун танҳо камобеш 1000 байт расидааст. Рӯдакӣ соли [[941]] вафот кардааст.
Таърихи ҳазору сад солаи [[адабиёти тоҷик]] бо номи бунёдгузори он устод Рӯдакӣ сахт вобаста аст. Рӯдакиро муосиронаш ва суханварони баъдина бо унвонҳои ифтихорӣ: Одамушуаро {{lang|fa|آدم الشعرا}} Қофиласорои назми форсӣ, Соҳибқирони шоирон, Султони шоирон, Мақаддумушуаро,[[Одамушуаро]] ва ҳамсони инҳо ёд мекунанд. Асосгузор ва сардафтари адабиёт аслан маънои онро надорад ки пеш аз дигарон асар эҷод карда бошад.▼
 
[[Акс:Stamps of Tajikistan, 019-08.jpg|thumbnail]]
 
 
▲Таърихи ҳазору сад солаи [[адабиёти тоҷик]] бо номи бунёдгузори он устод Рӯдакӣ сахт вобаста аст. Рӯдакиро муосиронаш ва суханварони баъдина бо унвонҳои ифтихорӣ: Қофиласорои назми форсӣ, Соҳибқирони шоирон, Султони шоирон, Мақаддумушуаро,[[Одамушуаро]] ва ҳамсони инҳо ёд мекунанд. Асосгузор ва сардафтари адабиёт аслан маънои онро надорад ки пеш аз дигарон асар эҷод карда бошад.
 
Устод Рӯдакӣ бо хизматҳои бузургаш ба ин мақоми таърихӣ расидааст. Рӯдакӣ дар таърихи фарҳанги халқи тоҷик аввалин суханваре аст, ки таҷрибаҳо ва муваффақиятҳои гузаштаи худро дар соҳаи адабиёти порсу тоҷик ҷамъбаст кардааст. Рӯдакиро яке аз асосгузорони жанрҳои назми форсу тоҷик - [[достон]], [[рубоӣ]], [[қасида]], [[байт]], [[ғазал]] ва диг. пазируфтаанд.
 
== Рӯдакӣ ва Сомониён ==
 
Ҳунару дастовардҳои устод Рӯдаки ба гӯши [[Сомониён]] [[Наср ибни Аҳмад|Наср II Сомонӣ|Наср II ибн Аҳмад]], ки сарвари [[Хуросон]] буд мерасад, ва вай устодро ба дарбораш даъват мекунад. Рӯдаки дӯсти ҳаррӯзаи Наср II мешавад ва боиси ҳурмату эҳтиром мегардад. Устодро асосгузори ''[[девон]]'', ки як намуди маҷмӯаи шеър аз рӯи тартиби алифбо мебошад, ном мегирад.
 
Рӯдакиро даставвал ба дарбори [[Насри I ибни Аҳмад|Насри Аввали Сомонӣ]], ки солҳои [[864]]-[[892]] ҳокими [[Самарқанд]] буд, мекашад. Ӯ ҳамчунин дар манзилҳои деҳқонон, яъне заминдорони давлатманд ва мулкдор ба сарояндагӣ, навозандагӣ ва шоирӣ машғул мешавад. Рӯдакӣ бо ташаббуси [[Абулфалзи Балъамӣ]], ки аз соли 892 то соли 938 [[Вазирони давлати Сомониён|вазир]] буд, ба [[Бухоро]] бо пойтахти [[Давлати Сомониён|Сомониён]] даъват шуд. Рӯдакӣ дар он замоне, ки авҷидавраи рушди болоравии худшиносии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] буд, даъвати Балъамиро ба ҷон пазируфт. Иштироки Рӯдакӣ дар ин ҳаракатраванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] айни муддао буд. Ӯ бо дарбори [[Исмоили Сомонӣ]] ([[892]]-[[907]]) ва [[Аҳмад ибни Исмоил]] ( [[907]]-[[914]] ) беалоқа набудааст. Рӯдакӣ дар дарбори [[Наср ибни Аҳмад]]и Сомонӣ, яъне Насри 2II (914-993943) ба мартабаи азим соҳиб мешавад.
 
Бинобар хамин худи Рӯдакӣ мегӯяд:
:Киро бузургию неъмат зи ину он будӣ,
:Варо бузургию неъмат зи Оли Сомон буд.
 
Насри[[Наср аввалиибни Аҳмад]]и Сомонӣ дӯстдор ва ташвиқкунандаи адабиёти дарӣ буд. Худаш ҳам шеър мегуфт. Насри 2Ӯ Рӯдакиро надим, яъне аз наздикони худ мегардонд. Рӯдакӣ бо ӯ дар бисёр сафарҳояш ҳамроҳӣ карда, Нишопур, Марв, Сарахсу Ҳирот ва бисёр шаҳрҳои дигарро дидааст. Нуфузи Рӯдакӣ дар дарбор ниҳоят бузург буд. Наср ибни Аҳмад ва сарлашкарону ҳокимони қаламрави ӯ ба шоир барои қасидаву достонҳояш мукофотҳои калон медоданд.
 
Рӯдакӣ тарбиятгар ва пешвои тамоми адибони замонаш буд. Шаҳиди Балхӣ, Муродӣ ва Фароловӣ аз ин қабил буданд.
Далелҳои зиёди таърихиӣ аз таъсири фавқулоддаи ашъори Рӯдакӣ шаҳодат медиҳад. Боре Наср ибни Аҳмад ба [[Ҳирот]] сафар кард. Ба сабаби хушии обу ҳаво ва зебоии табиати ӯ чор сол он ҷо монда, пойтахти худ шаҳри Бухороро гуё аз ёд баровард. Вазирону сарлашкарони ӯ, ки муштоқи ёру диёр ва пазмони аёлу фарзандон буданд, майли [[Бухоро]] доштанд. Азбаски замони осоишта буд, амир аз фароғат даст намекашид. Онҳо аз устод Рӯдакӣ мадад ҷустанд, ки чорагарӣ кунад. Рӯдакӣ ба доди онҳо расид. Вай дар васфи [[Бухоро]] қасидае навишта, бо самимият, ташбеҳу муболиға шеъри гӯшнавозе эҷод кард.
:Бӯи Ҷӯи Мӯлиён ояд ҳаме,
Line 48 ⟶ 67:
Рӯдакӣ низ бо ғуломон ва амволи зиёди худ, ки аз чаҳорсад шутур ва дусад ғулом иборат буд, ба [[Бухоро]] баргашт.
 
Лозим ба ёдоварӣ аст, ки Абӯабдуллоҳ Ҷаъфар ибни Муҳаммади Рӯдакӣ дар қасидаи "Модари май"-и худ сарзамини таҳти ҳукмронии Амири Сомониро, ки тоҷикон ҳувияти торихии худро вомдори эшон медонанд, Эрон мехонад ва аз он ба некӣ ном мебарад.
 
:Шодӣ Бу Ҷаъфар Аҳмад ибни Муҳаммад,
:Он маҳи озодагону мафхари Эрон.
:Он милки адлу офтоби замона,
:Зинда бад-ӯ доду равшаноии кайҳон.
 
== Намунае аз осори Рӯдакӣ ==
Line 79 ⟶ 99:
:Агар беҷон равон хоҳӣ танеро
 
:Чун теғ ба даст орӣ мардум натавон кушт,
:Наздики Худованд бадӣ нест фаромушт.
:Исо ба рахе дид яке мурда фитода,
:Ҳайрон шуду бигрифт ба дандон сариангушт.
 
{{lang-fa|:پوپک دیدم به حوالی سرخس
:بانگک بر بُرده به ابر اندرا
:چادرکی رنگین دیدم بر او
:رنگ بسی گونه بر آن چادرا }}
 
{{lang-en|:I saw a bird near the city of Sarakhs
:It had raised its song to the clouds
:I saw a colorful chador on it
:So many colors on its chador}}
 
== Эҷодиёт ==
Line 134 ⟶ 164:
 
== Пайвандҳои беруна ==
*<references/> [http://www.kunstkamera.ru/exhibitions/virtualnye_vystavki/gerasimov/03/oblasti_primeneniya_metoda/history/hist15/ Реконструксияи М.М. Герасимов 1957]
*[http://www.ozodi.org/content/Article/719076.html Тарҳи нави мақбараи Рӯдакӣ]
*[http://www.prezident.tj/farmon/july26_291.html Фармони Президенти ҶТ № 291 аз 26 июли соли 2007]
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/wiki/Рӯдакӣ"