Ноҳияи Файзобод: Тафовут байни таҳрирҳо

Content deleted Content added
No edit summary
Сатри 79:
}}
 
'''Ноҳияи Файзобод''' ({{lang-fa|ناحیۀ فیض‌آباد}})  — яке аз [[ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ]] дар [[Тоҷикистон]]. [[14 июн]]и соли [[1931]] таъсис ёфтааст. Аҳолиаш 94 500 нафар ([[соли 2016]]), [[тоҷикон]], масоҳаташ 874,11 км<sup>2</sup>. [[Маркази маъмурӣ|Маркази маъмуриаш]]  — [[Файзобод|шаҳраки Файзобод]], ки 50 км [[шарқ|шарқтар]]тар аз [[Душанбе|шаҳри Душанбе]] ҷой гирифтааст.
 
== Мавқеи ҷуғрофӣ ==
Ҳудуди ноҳия дар ҳавзаи болооби [[Элок (дарё)|дарёи Элок]] (шохоби чапи [[Кофарниҳон (дарё)|Кофарниҳон]]) ва соҳили рости дарёи Вахшу [[обанбори Норак]], бо сарзамине 874,11 км² дар водии [[Рашт]] ҷой гирифта аст. Дар [[шимол]] ва [[ғарб]] бо [[ноҳияи Ваҳдат]], дар [[шарқ]]  — бо [[ноҳияи Роғун]], дар [[ҷануб]]  — бо [[ноҳияи Норак|ноҳияҳои Норак]] ва [[ноҳияи Балҷувон|Балҷувон]]и [[вилояти Хатлон]] ҳаммарз аст.
 
Ҳудуди ноҳия дар ҳавзаи болооби [[Элок (дарё)|дарёи Элок]] (шохоби чапи [[Кофарниҳон (дарё)|Кофарниҳон]]) ва соҳили рости дарёи Вахшу [[обанбори Норак]], бо сарзамине 874,11 км² дар водии [[Рашт]] ҷой гирифта аст. Дар [[шимол]] ва [[ғарб]] бо [[ноҳияи Ваҳдат]], дар [[шарқ]] — бо [[ноҳияи Роғун]], дар [[ҷануб]] — бо [[ноҳияи Норак|ноҳияҳои Норак]] ва [[ноҳияи Балҷувон|Балҷувон]]и [[вилояти Хатлон]] ҳаммарз аст.
 
== Иқлим ==
Релефаш кӯҳист. Қисми шимоли ғарбиро нишебиҳон ҷанубу шарқии қаторкӯҳи Қаротегин (баландиаш то 300 - — 3500 метр) ва қисми ҷануби шарқиро Сурхкӯҳ (2500 - — 3000 метр) ишғол кардаанд. Дар байни ин кӯҳқо [[Деҳоти Қалаидашт|ҷамоатҳои деҳоти Қалъаидашт]], [[Деҳоти Мискинобод|Мискинобод]] (баландиаш аз сатҳи баҳр 1100 - 17001100—1700 метр) воқеъ гаштаанд. Дар ноҳия чашмахои обашон аз пайвастгиҳои химиявӣ бой (Файзобод, [[Қуруғ|Қӯру]]<nowiki/>ғ) мавҷуданд. Оби чашмаи [[Меҳробод|деҳаи Меҳробод]] (номи пештарааш Гумбулоқ) ҳамчун оби минералии нӯшокии «Файзобод» машҳур аст. Иқлими ноҳия вобаста ба баландӣ тағйир меёбад. Сардии ҳаво зимистон (феврал) 20° - — 26° буда, тобистон 33° - — 38° (июл) гарм аст.
 
== Табиат ==
[[АксFile:Боғи себ дар айни шукуфоӣ. Деҳаи Элоки ноҳияи Файзобод.jpg|alt=Боғи себ дар айни шукуфоӣ. Деҳаи Элоки ноҳияи Файзобод|left|thumb|Боғи себ дар айни шукуфоӣ. Деҳаи [[Элок|Элоки]]и ноҳияи Файзобод|300x300px]]
Калонтарин дарёи ноҳия [[Элок (дарё)|Элок]] аст. Сарҳади ҷанубию шарқии ноҳия қад-қади дарёи Вахшу обанбори Норак мегузарад. Дар заминҳои болооби ҳудуди деҳоти Қалъаидашту Мискинобод эфемерҳо, шутурхор, ҷорӯбак, ғеша, шӯраю шибоғ мерӯянд. Дар Мискинобод ва дараҳои Хамисавра, Яккабед, Тахтаҳо, Ҷавчӣ ва ғайра чормағз, олӯча, дӯлона, бодоми талхак, санҷид, себ, туғ, настаран, камол, ангури сагак, рӯян, сияҳхор ва ғайра бисёранд.
 
== Таърих ==
[[АксFile:Daromadgohi Faizobod.jpg|alt=Даромадгоҳи ноҳияи Файзобод|thumb|300x300px|Даромадгоҳи ноҳияи Файзобод]]
{{Гузида
| Баробаркунӣ = right
Line 123 ⟶ 122:
| Имзо = ''10 апрели соли 2014''
}}
Дар китоби қиматарзиши [[Бобоҷон Ғафуров]] «[[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]» омадааст, ки шаҳри [[Вашгирд]], ки миёни дарёҳои Кофарниҳону Вахш ҷой доштааст, баробари Чағониён, Аҳорун, Шумон, Кумод дар он замонҳо як ҳукумати ба сари худ мустақили сиёсиро ташкил мекардааст.
 
Бостоншинос Юсуф Ёқубов баъди таҳқиқи харобаҳои Вашгирд чунин хулоса мебарорад: ''"«Возеҳ гардид, ки ин шаҳр дар аввали асри яки мелодӣ ба вуҷуд омада дар асрҳои IХ - — ХII яке аз марказҳои калонтарини маданӣ, илмӣ, ҳунарӣ ва савдо дар Бохтари Шимолӣ ба шумор мерафт. Шаҳр аз се қисмат иборат буд: диз (қалъа), шаҳристон ва работ. Дизи шаҳр ҳоло ба номи “Қалъаи„Қалъаи сангин”сангин“ машҳур аст. Дар охир таъкид мекунам, ки дар Тоҷикистон ба монанди харобаҳои Вашгирд шаҳри қадиму калон нест"».''
 
Тазкиранавис Ал — Истахрӣ Вашгирдро шаҳре медонад баробари Тирмиз ва аз [[Ҳисор]] бузургтар. Ҳамчунин аз маълумоти ӯ равшан мегардад, ки дар асри Х Пули Сангин (дар Норак) сарҳади табиии байни Хуталон ва Вашгирд будааст. Бостоншинос Давлатхоҷа Довудӣ бошад, баъди ҳафриёти харобаҳои Вашгирди кӯҳан ба чунин хулоса омадааст: ''"«Дар асрҳои миёна дар Бохтари қадим се вилояти бузургу бонуфуз буд — Хатлон, Чағониён ва Вашгирд. Аммо дар замонҳои қадим аз ҳама бонуфузтарин вилояти ин минтақа маҳз Висагард (Вашгирд) будааст. Хулоса, аз асри III - IIIII—II то милод ва то асрҳои VI — ХVI шаҳри Вашгирд обод буда, Қалъаи сангин, Қалъаи Фотимаи Зуҳро ва шаҳристону работ дошт. Ба ҳайати вилояти Висагирди қадим на танҳо ноҳияи имрӯзаи Файзобод, балки ноҳияҳои гирду атроф — аз Кабудҷар то Душанбею Ҳисор дохил мешуданд. Шояд вилояти Сурхандарё ва Тирмиз низ ба ҳайати Висагард дохил буданд ва ё ин ки аз лиҳози сиёсӣ тобеи шоҳи Висагард -Пирон ва авлодони ӯ буданд"».''
 
Устоди зиндаёд шоир ва мутафаккир Усмон Шарифзода нигоштааст: ''"«Коваи Виштосп дар асри 6-и пеш аз мелод шаҳре бо номи Вишгард (Висагард) бунёд кард. (Вис - — ошиқ, гард ё гирд шаҳр гуфтан аст. «Шаҳри„Шаҳри ишқ»ишқ“ ё «Ошиқшаҳр»„Ошиқшаҳр“). Коваи Виштосп бошад, шоҳи Эронзамин буд, маънои номаш Вис ё Виш - — Ошиқ мебошад...мебошад… Бешубҳа, Вишгард ё Вашгирдро ҳамрадиф ва ҳаммаънои номи худ гузошта...гузошта…''
 
''Дар асри 6-и пеш аз мелод, пеш аз ислом, дар диёри Вишгард хат вуҷуд дошт. То Ислом ин ҷо ҳуруфе буд маълум ва марбут дар кутуб, мардумаш зардуштӣ буд. Инро олими тадқиқотчӣ бо номи Самъонӣ дар асри 12 исбот кардааст"»''.
 
Оид ба қисми дуюми калимаи Вашгирд (гард, гирд) хаминро зикр кардан ба маврид аст, ки калимаҳо низ мисли мурғони осмонӣ метавонанд аз манзиле ба манзиле, аз диёре ба диёре, аз шахре ба шахре, аз забоне ба забони дигар кӯчанду парвоз кунанд ва омезиш ёбанду маскан гиранд. Бад-ин маънӣ метавон гуфт, ки калимахои русии город - — шаҳр, градостроение - — шаҳрсозӣ аз ҳамин калимаи гард (ё гирд) гирифта шуда, дар қисми дуюми калимаҳои шаҳрҳои русӣ, ба мисли Петро-град, Сталин-град, Ленин-град ва ғайра фаровон истифода шудааст.
 
=== Файзобод дар замони Шӯравӣ ===
Пас аз сарнагун шудани Аморати Бухоро ва ташкил гардидани Ҷумҳурии Шӯравии Халқии Бухоро, Файзобод яке аз туманҳои водии Ҳисор   маҳсуб мешуд. Вақте Ҷумҳурии худмухтори Тоҷикистон (соли 1924) ва Ҷумҳурии Советии Сотсиалистии Тоҷикистон (соли 1929) ташкил ёфтанд, ҳудуди имрӯзаи Файзобод (ба ғайр аз ҷамоатҳои деҳоти Чашмасор, Қалъаидашт ва Мискинобод) дар тобеияти ноҳияи Янгибозор, шаҳри Ваҳдати ҳозира қарор дошт. Мустақилияти ноҳияи Файзободро Кумитаи Иҷроияи Марказии РСС Тоҷикистон бо қарори №  32 аз 14 июни соли 1931 қонунӣ гардонд. Зери ин қарор Раиси КИМ РСС Тоҷикистон Нусратулло Махсум ва котиби КИМ РСС Тоҷикистон А. Зиннатшоев имзо гузоштаанд. Ба тобеияти ноҳияи Файзобод нуҳ ҷамоат Файзобод, Гумбулоқ, Хоҷамард, Дубеда, Диишо, Шолипая, Норак, Чакалӣ, Меҳрозӣ, ва қисми деҳаҳои ҷамоати Якабед дохил мешуд. Маркази ноҳияи Файзобод деҳаи Дарагиён муқарар карда шуд.[[АксFile:Binoi hukumat.jpg|alt=Бинои ҳукумат (солҳои 2008)|thumb|300x300px|Бинои ҳукумат (солҳои 2008)]]
 
Моҳи январи соли 1963 ноҳияи Файзобод дубора бо [[ноҳияи Ваҳдат|ноҳияи Орҷоникдзеобод]] ҳамроҳ карда мешавад. Моҳи январи соли [[1969]] ҳамчун ноҳияи мустақил ташкил ёфта, то имруз арзи вуҷуд дорад. Маркази маъмурии он дар ҷои деҳаи собиқ Дарагиён муқарар гардид ва онро Файзобод номиданд.
 
=== Файзобод дар замони истиқлол ===
Бо қарори Маҷлиси Миллии [[Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] аз [[29 май]]и соли [[2000]] деҳаи Файзобод Шаҳрак эълон шуд.
 
Соли [[Соли 2011|2011]] 80-солагии таъсисёбии ноҳияи Файзобод ҷашн гирифта шуд. Мардуми Файзобод бо ҳунармандии худ дар тамоми мамлакат шуҳрат доранд. Намудҳои ҳунарманди кулолгарӣ, чубкорӣ, оҳангарӣ, заргарӣ, гулдузӣ ва ғайраҳо мардум шуғл меварзанд.
 
: Файз хезад доимо аз хоки Файзободи ман
: Файзи Файзобод бошад хонаи ободи ман!
 
=== Ёдгориҳои меъморӣ ва таърихию фарҳангӣ ===
[[АксFile:Hojai hotam.jpg|alt=Мақбараи Хоҷаи Ҳотам|thumb|300x300px|Мақбараи Хоҷаи Ҳотам]]
Файзобод, ки дар гузаштаи сеҳазорсола Вашгирд ном дошт, бо таъриху фарҳанги худ ифтихор менамояд. Оромгоҳи имрӯзаи деҳаи Саричашма, ки сатҳи як қисми масоҳати шаҳри қадим аст , дар қатори 27 мавзеъҳои таърихию фарҳангии Тоҷикистон ҳамчун мамнуъгоҳи таърихӣ-фарҳангӣ ба қайд гирифта шудааст.  Ҳамчунин мақбараи Хоҷаи Ҳотам, Доробқалъа (воқеъ дар Қалъадашт), дахмаи хиштапазии асри Х (дар канортари соҳили дарёи Элок, рӯ ба рӯи деҳаи Қанғелӣ), масҷиди куҳнаи деҳаи Файзобод (асри 19), нимпайкараҳои Ҳикмат Ризо ва Дӯстмурод Алиев, ҳайкали барқади В. И.Ленин Ленин (дар маркази шаҳрак) ҳамчун ёдгориҳои меъморӣ, таърихию фарҳангӣ шинохта шудаанд.
 
== Мақомоти идоракунанда ==
[[АксFile:Бинои мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Файзобод.JPG|alt=Бинои мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Файзобод.|thumb|300x300px|Бинои мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Файзобод.]]
Сарвари ноҳияи Файзобод Раиси ноҳияи он аст, ки аз ҷониби Раиси Ҷумҳури Тоҷикистон таъйин мегардад. Ниҳоди қонунгузори ноҳияи Файзобод  — Маҷлиси намояндагони халқӣ мебошад, ки аз тарафи ҳама мардуми ноҳияи Файзобод ба муддати 5 сол интихоб мешавад.
 
== Мақомоти идоракунанда ==
[[Акс:Бинои мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Файзобод.JPG|alt=Бинои мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Файзобод.|thumb|300x300px|Бинои мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Файзобод.]]
Сарвари ноҳияи Файзобод Раиси ноҳияи он аст, ки аз ҷониби Раиси Ҷумҳури Тоҷикистон таъйин мегардад. Ниҳоди қонунгузори ноҳияи Файзобод — Маҷлиси намояндагони халқӣ мебошад, ки аз тарафи ҳама мардуми ноҳияи Файзобод ба муддати 5 сол интихоб мешавад.
== Тақсимоти марзию маъмурӣ ==
Ҳудуди марзию маъмурии ноҳияи Файзобод ба 8 ҷамоати деҳот (Бӯстон, Меҳробод, Вашгирд, Дӯстмурод Алиев, Ҷавонон Чашмасор, Қалъаидашт, Мискинобод) ва ҷамоати шаҳраки Файзобод тақсим мешавад.<ref>{{cite web|url=http://www.untj.org/files/minutes/Food/List_of_Jamoats.xls|title=List of Jamoats|publisher=UN Coordination, Tajikistan|accessdate=Jun 14, 2010}}</ref>:
Сатри 165:
! width=30% | Аҳолӣ
|-
|[[Файзобод|Шаҳраки Файзобод]] || 9 600 нафар ([[Соли 2016|2016]])<ref name="аҳолӣ_2016"/>
|-
|[[Деҳоти Бӯстон|Бӯстон]] || 6 280  нафар ([[Соли 2010|2010]])
|-
|[[Деҳоти Вашгирд|Вашгирд]] || 4 590 нафар ([[Соли 2010|2010]])
|-
|[[Деҳоти Дӯстмурод Алиев|Дӯстмурод Алиев]]|| 11 287 нафар ([[Соли 2010|2010]])
Сатри 175:
|[[Деҳоти Қалаидашт|Қалъаи Дашт]] || 10 948 нафар ([[Соли 2010|2010]])
|-
|[[Деҳоти Меҳробод|Меҳробод]] || 9 031 нафар ([[Соли 2010|2010]])
|-
|[[Деҳоти Мискинобод|Мискинобод]] || 15 878 нафар ([[Соли 2010|2010]])
|-
|[[Деҳоти Чашмасор|Чашмасор]] || 5 522 нафар ([[Соли 2010|2010]])
|-
|[[Деҳоти Ҷавонон|Ҷавонон]] || 11 339 нафар ([[Соли 2010|2010]])
|-
|}
 
== Мардум ==
[[АксFile:Суҳбати мӯйсафедон. Чойхонаи ноҳияи Файзобод.JPG|alt=Суҳбати мӯйсафедон. Чойхонаи ноҳияи Файзобод|thumb|300x300px|Суҳбати мӯйсафедон. Чойхонаи ноҳияи Файзобод]]
Бино бар саршумори соли [[2016]] аҳолии ноҳия 94 500 ҳазор тан бошанда доштааст. Сокинони шаҳраки [[Файзобод]] 9 600 нафар ва аҳолии деҳоти ноҳия ҳамагӣ 85 000 нафар аҳолиро дар бар мегирад<ref name="аҳолӣ_2016">[http://www.stat.tj/ru/img/65a709121baf8a64bf15d33f398aafde_1435736807.pdf Маҷмӯаи омории «Шумораи аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон то 1 январи соли 2016». Агентии омори назди Президенти ҶТ.]</ref>. Мардуми ноҳияи Файзобод ба забони тоҷикӣ сухан мегӯянд. Аҳолӣ мусалмон буда, ҳамагӣ аҳли сунат ва ҳанафимазҳаб ҳастанд.
 
== Иқтисодиёт ==
Дар иқтисодиёти ноҳия соҳаи кишоварзӣ мавқеи асосӣ дорад. Махсусан, чорводорию мурғпарварӣ ва занбӯриасалпарварӣ, боғу токдорӣ, ғаллакорӣ рушд дорад.
 
Корхонаҳои саноатии ноҳия ҶСК «Хизмат», ду сехи нонпазӣ, заводи хишт, заводи шарбати Файзобод, ҶДММ «Гулоб», [[Файзобод (оби маъданӣ)|ҶДММ «Оби Файзобод»]], заводи коркарди шири «Сӯҳроб-2010», заводи коркарди ғалладона мебошанд. Дар ҳудуди ноҳия идораҳои хоҷагии ҷангал, стансияи таҷрибавии ниҳолпарварӣ, [[Карсанг|Пойгоҳи Института хокшиносии назди Академияи илмҳои кишоварзи ҶТ]], стансияи обу ҳавосанҷӣ ҷой гирифтаанд.
[[АксFile:Бинои Филиали ҶСК "Ориёнбонк" дар ноҳияи Файзобод.jpg|alt=Бинои Филиали ҶСК "«Ориёнбонк"» дар ноҳияи Файзобод|thumb|300x300px|Бинои Филиали ҶСК "«Ориёнбонк"» дар ноҳияи Файзобод]]
 
== Маориф ==
Соли хониши 2010 дар ноҳия 40 муассисаи миёнаи умумӣ, 6 муассисаи таҳсилоти асосӣ, 12 мактаби ибтидоӣ, 1 мактаби варзишӣ, 3 муассисаҳои таълимии томактабӣ, маркази эҷодии кӯдакон ва наврасон, литсейи касбҳои техникии №24№ 24, муассисаи давлатии «Гимназиям Файзобод», филиали Коллеҷи тиббии шаҳри Вахдат, Маркази корҳои берун аз мактаб фаъолият доранд. Ба 19323 нафар хонандагон 192 нафар омӯзгорон таълиму тарбия медиҳанд.
 
== Тандурустӣ ==
Сатри 202:
 
== Фарҳанг ==
Дар ноҳия 17 китобхона, 5 хонаи фарҳанг, осорхона, театри халқӣ, Мактаби санъати ба номи Дӯстмурод Алиев, Филармонияи  халқии ноҳияи  Файзобод  ба номи Нигина Рауфова,  боғи фарҳангу фароғатӣ ба сокинони ноҳия хизмати фарҳангӣ мерасонанд. Захираи умумии китоб дар китобхонаҳо 81000 адад мебошад, ки беш аз 30 ҳазор нусхааш тоҷикӣ аст. Инчунин дар ноҳия театр - — студияи ҳаҷвии «Шаҳрошуб», ансамбли мақомсароён, ансамбли фалаксароён, ансамбли этнографии карнайнавозон фаъолият доранд.
 
Дар ноҳия истироҳатгоҳи бачагонаи «Дурахшон» амал мекунад, ки дар он дар ду баст 200-нафарӣ хонандагон истироҳат мекунанд.
Сатри 209:
 
== Зодагони диёри бод ==
# [https://www.facebook.com/groups/232956386756182 Файзабад и Файзабадцы/Файзобод ва Файзободиҳо] Шӯрои фарзандони ноҳияи Файзобод  дар шабакаи иҷтимоии Фейсбук
 
== Пайвандҳо ==
== Пайвандҳои беруна ==
* [http://www.khovar.tj/content/%D1%82%D0%B0%D0%B1%D0%B4%D0%B8%D0%BB%D0%B8-%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8-14-%D0%B4%D0%B5%D2%B3%D0%B0-%D0%B4%D0%B0%D1%80-%D0%BD%D0%BE%D2%B3%D0%B8%D1%8F%D0%B8-%D1%84%D0%B0%D0%B9%D0%B7%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4 Табдили номи 14 деҳа дар ноҳияи Файзобод]
 
== Эзоҳ ==
Сатри 218:
 
== Сарчашма ==
* ФАЙЗОБОД. Энсиклопедия.  — Душанбе, 2011. [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]],  — 392 саҳ.  — ISBN 978-99947-33-48-4
 
{{Тақсимоти маъмурии Тоҷикистон|state=collapsed}}