Зиё Гӯкалп: Тафовут байни таҳрирҳо

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Сатри 1:
'''Гёкалп''', Гукалп ({{lang-tr|Ziya Gökalp}}, номи аслиаш Меҳмед Зиё; 23.3.1876, [[Чермик]] (Диёрбакр) — 25.10.1924, — нависандаи турк, шоир, ҷомеашинос, файласуф ва ходими сиёсии туркмантабор.
 
== Зиндагинома ==
Баъди дохил шуданаш ба Омӯзишгоҳи олии ветеринарии [[Истанбул]] (1896), барои иштирокаш дар ҳаракати ҷавонтуркон ҳабс шуд (1899). Баъди Инқилоби[[Инқилоб]]и ҷавонтуркон (1908) сарвари маҳаллии ҳизби «Иттиҳод ва тараққӣ» буд. Соли 1909 ба Солоник омада, узви ҳайати Кумитаи Марказии ҳизби «Иттиҳод ва тараққӣ» шуд. Соли 1912 дар ДонишгощииДонишгоҳи Истанбул дарс дода, ҳамзамон ба ташкилоти миллатгарои «Хонадони турк» ва маҷаллаҳои рӯҳияи туркпарастидошта ҳамкорӣ мекард. Баъди ишғоли Истанбул аз ҷониби иттиҳоди давлатҳои [[Атанта]] (1920) ҳамроҳи як гурӯҳ ҷавонтуркон ба ҷазираи [[Малта]] бадарға шуд. Г.Зиё Гиёкалп баъди бозгашт аз бадарға (1921) дар байни ҷавонтуркон ақидаҳои пантуркистӣ ва миллатгароиро тарғиб мекард. Соли 1923 вакили шӯрои Маҷлиси умумимиллии [[Туркия]] интихоб шуд. Г.Зиё Гёкалп дар матбуоти даврӣ бо мақолаву асарҳои публитсистӣ ва шеъру достонҳои ҳадафрас бар зидди сиёсати зӯроваронаи [[Султон Абдулҳамиди II]] баромад мекард. Г.Зиё Гёкалп ғояи асосии пантуркизм – ҳамаи халқҳои туркзабон ва туркони мусулмон як миллатанд ва бояд дар атрофи Туркия ва ҳудуди як давлат муттаҳид шавандро дар асараш «Туркгароӣ, исломгароӣ ва ҷадидгароӣ» (1913) баён кардааст. Дар асари дигараш «Асосҳои пантуркизм» (1923) бунёди давлати ягонаи туркнажодонро дар [[Тӯронзамин]] – аз соҳилҳои [[баҳри Сиёҳ]] то [[Ёқутистону]] [[Туркистони Шарқӣ]] ташвиқ намуда, ақидаҳои асосгузорони маънавии пантуркизм [[Юсуф Оқчур-уғлӣ]] (Юсуф) ва [[Исмоил ГаспаринскийроГаспаринский]]ро ривоҷ дод. Г.Гёкалп дар асарҳояш нақшаҳои истилогаронаи доираҳои иртиҷоии Туркияро пуштибонӣ карда, ҳимояи манфиатҳои миллии халқҳои туркнажоди [[Руссия]] ва [[Осиёи МиёнароМиёна]]ро вазифаи асосии ҷавонтуркон ва давлати навбунёди Туркия мешуморид. Баъдан ақидаҳои Г.Гёкалп бо барҳам хӯрдани ҳукумати султонӣ (1923) ва ҷумҳурӣ эълон шудани Туркия зери таъсири идеологияи [[Отатурк]] ба камолизм гаравид. Бо таъсири асарҳои Г.Гёкалп ва ғояҳои пантуркизм баъди [[инқилоби Октябр]] дар [[Ҷумҳурии Ӯзбекистон]] ҷамъияти адабие бо номи «Чағатой гурунги» («Суҳбати аҳли чағатой») падид омад, ки илҳомбахши ғоявии он А.Абдурауф Фитрат буда, саҳми халқи тоҷикро дар тамаддуни ҷаҳонӣ инкор мекард.
 
Ад.: Идеология буржуазного национализма в Турции в период младотурок (1908–1914). Боку, 1966; Муҳаммадҷон Шакурии Бухороӣ. Пантуркизм ва сарнавишти таърихии тоҷикон. Д., 2012.
== Эзоҳ ==
Б. Абдураҳмонов.
{{эзоҳ}}
 
== Адабиёт ==
Ад.:* Идеология буржуазного национализма в Турции в период младотурок (1908–1914). Боку, 1966; Муҳаммадҷон Шакурии Бухороӣ. Пантуркизм ва сарнавишти таърихии тоҷикон. Д., 2012.
* Муҳаммадҷон Шакурии Бухороӣ. Пантуркизм ва сарнавишти таърихии тоҷикон. Душанбе, 2012