Ангишт: Тафовут байни таҳрирҳо
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Сатри 1:
'''Анги́шт''' — маъдани сахти сӯзанда, ки аз наботот ба вуҷуд омадааст. А. табиӣ ва сунъӣ мешавад. А.-и т а б и ӣ сӯзишвории сахт буда, дар равандҳои биохимиявӣ, физикавӣ ва физикавию химиявӣ ҳосил шудааст. А.-и табиӣ хуб месӯзад. Сифати сӯхтанаш ба миқдори моддаҳои органикии он вобаста аст. Агар ҷинс моддаи органикии кам дошта, хокистараш аз 50% зиёд бошад, ҷинси ангиштдор меноманд. А.-и табиӣ вобаста ба пайдоиши моддаҳои якумини органикиаш ду навъ мешавад: гумолитҳо ва сапроселитҳо. А.-и сапроселити серхокистар варақсанги сӯзанда аст. Якхела набудани моддаҳои якумин ва фарқи ҷудошавию бадалшавии онҳо боиси гуногун шудани ҷило, ранг, зичӣ, таркиби ҷузъҳои хурдтарин ва микросохтори он гаштааст. Гуногунии А.-и табиӣ ба якхела набудани моддаҳои якумин ва фарқият дар раванди инҳилол ва мубаддалшавӣ вобаста мебошад. А.-и табииро аз ҷиҳати дараҷаи метаморфизми моддаи ангиштҳосилкунанда (авв. наботот ба торф ва сипас он ба А. табдил меёбад) ба А.-и бӯр, ангиштсанг ва антратсит ҷудо мекунанд.
А.-и б ӯ р радаи поёнии А.-и табиӣ буда, аз торф ба вуҷуд меояд ва се навъ (хока, сахт, лигнит–чалаангишт) мешавад. Таркибаш аз кислотаи гумин, моддаҳои органикӣ – битумҳо, зифт ва ғ. иборат буда, то 24 МҶ/кг гармӣ медиҳад. А.-и бӯрро аз рӯи ҷило, таркиби петрографӣ ва хокистару намӣ тасниф мекунанд. А.-и бӯр чун ашёи хоми саноати химия ва сӯзишворӣ истифода мешавад. Калонтарин конҳои А.-и бӯр дар ШМА, Россия, Чехия ва Германия воқеанд. Дар Тоҷикистон якчанд конҳои А.-и бӯр мавҷуданд, ки калонтаринашон кони «Шӯроб» аст.
Ангиштсанг ҳам А.-и табиӣ буда, дараҷаи ангишт шуданаш ба марҳилаи миёнаи метаморфизм рост меояд. Ҳарор. сӯзишаш аз 24 МҶ/кг зиёд, миқдори моддаҳои бухоршаванда аз 9% кам мебошад. Рангаш сиёҳ ё хокистарранги сиёҳтоб. Таркибаш моддаҳои органикӣ (карбон, гидроген, оксиген, каме нитроген ва ғ.) ва минералӣ (сулфур) дорад. Ангиштсанг, одатан, бо тамғаҳои ангиштсанги баландоташ, газӣ, газии равғаннок, равғанин, коксшаванда, пурра пухташаванда, коҳида, антратситӣ (ниг. Антратсит) ва ғ. истеҳсол ва чун сӯзишворӣ дар саноати химия, металлургия ва ғ. истифода мешавад. Дар Тоҷикистон калонтарин кони ангиштсанг «Фон-Яғноб» буда, захирааш зиёда аз 900 млн т аст.
[[Гурӯҳ:Валастанит|*]]▼
А.-и ч ӯ б мансуби А.-и сунъист. Бо роҳи дар қӯра ва реторта бе ҳаво тафсондани чӯб ҳосил мекунанд; гармии сӯзишаш 29,4 – 34,02 кҶ/кг. Ба туфайли хосиятҳои баланди адсорбсионӣ доштанаш дар баъзе равандҳои металлургӣ, истеҳсоли силитсийи кристаллӣ, карбосулфид, дар рӯзгор ва хоҷагии халқ истифода мешавад.
А.-и ҷ о з и б (фаъол)-ро, ки ба А.-и сунъӣ мансуб аст, аз А.-и табиӣ ё А.-и чӯб бо роҳи нест кардани моддаҳои зифт ҳосил мекунанд. Хосияти адсорбсионии А.-и ҷозиб хеле баланд аст. Онро дар техникаи баландвакуум, саноат, тиб ва ғ. истифода мебаранд.
Дар Тоҷикистон 13 кон ва зиёда аз 15 зуҳуроти А. мавҷуд аст (ниг. конҳои Шӯроб, Фон-Яғноб, Моғиён, Ғузн, Киштут–Заврон, Зиддӣ, Назар Айлоқ, Тошқутан, Ҳакимӣ, Сайёд, Миёнаду, Шӯрообод, Равнов). Дар ҷумҳурӣ соли 2010 184 ҳазор т А. истихроҷ шудааст.
{{Сӯзишвории органикӣ}}
| |||