Фазлиддин Муҳаммадиев: Тафовут байни таҳрирҳо
Content deleted Content added
х Фазлиддин мухаммадиев ба Фазлиддин Муҳаммадиев кӯчонида шудааст |
No edit summary |
||
Сатри 1:
{{викифонидан}}
'''Фазлиддин Муҳаммадиев''' - нависандаи тоҷик
МУКДЦДИМА ▼
Насри мустанад як бахши мухими фарханги точикй дар асри XX мебошад. Вай дар чои холй ба вучуд наомадааст ва таърихи тулоние дорад. Дар гузашта насри мустанад бо ифодахои илмию ихтисосии мактуб, макола, сафарнома, вакоеънома, солнома, ахбор, хадис, таърихнома, муросила, асархои тарчумаихолй ва гайра ёд, шудаанд (7. 38, 94-103. 62, 38-127). Аломатхои умумии насри мустанади точик, аз* руи кайди мухаккики насри хуччатй А. Саъдуллоев хануз дар асри X ва пеш аз он ба мушохида расидааст(76,67-94). ▼
▲== МУКДЦДИМА ==
Аз руи маълумоти тадкикотхои адабиётшиносй дигаргунихои чиддие, ки дар асри XIX.ва махсусан нимаи дуввуми он дар хаёти сиёсиву иктисодй ва фархангии Эрон, Афгонистон, Туркияи Усмонй ва хатто Осиёи Миёна сурат гирифтанд, боиси пайдоиши адабиёти нав шудааст, ки огози онро ба солхои 80-90-уми асри XIX иртибот додан дуруст мебуд. Бархамхурии сохти феодалй ва руй овардани кишвархои марбута $а суй чомеаи сармоядори дар ин давра ба хайси як падидаи мусбат дар тадкикотхои олимони хоричй ва ватанй пазируфта шудааст (7). Падидаи мазкур дар рушду такомули адабиёту фарханги минтака таъсири назаррас расонда ва дар хамин замина адабиёти нав хам пайдо шудааст. Яке аз нишонахои зохиршавии онро дар пайдоиши нахустин навъхои насри мустанад ба мушохида гирифтан мумкин аст. Дар ин чода мавкеи маорифпарварони ин кищвархо, пеш аз хама, равшангароёни Эрону Афгонистон, монанди Сайид Чдмолиддини Асадободй, Мирзо Малкумхон, Махмуди! Тарзии Афгон, Мирзо Иброхимбек, Мирзо Сироч ва амсоли онон аввалдарача мебошад. Бо кушишу дастгирии ин ашхос рузномаю мачаллахои форси таъсис ёфтанд, ки аз тарики он хамватанони худро бо рузгори пешрафтаи кишвархри дигар ошно месохтанд. ▼
▲
▲Аз руи маълумоти тадкикотхои адабиётшиносй дигаргунихои чиддие, ки дар асри XIX.ва махсусан нимаи дуввуми он дар хаёти сиёсиву иктисодй ва фархангии [[Эрон]],
Асархои тарчумавй барои насри мустанади муосири точик ба* хдйси заминай дигари фархангй хизмат кардаанд, ки бо номи намунахои назму насри адабиёти итолиёиву фаронсавй, инглисиву русй ва гайра шинохта шудаанд.
Line 28 ⟶ 13:
Очерк жанри насри вокеъгароёна ё хуччатй буда, зиндагиро дар пахнои мухташам ба тасвир гирифта, рочеъ ба масъалахои умда' ва халталаби замон: андеша меронад ва онро тарзе пешкаш менамояд, ки зимни баёнаш чехраи кахрамон низ пеши назар падид меояд. Очерк чун жанри тахкдкию бадей ба публисистика ва адабиёт хизмат намуда, ба ибораи В. Овечкин «агар хамаи адабиёт дар* чдбхаи муборизаи идеологи армияи хучумкунанда бошад, очерк гурух,и на чандон. калони чобуки чуяндагонест, ки хеле пеш фиристонида шудааст» (57).
1 Таъсиси рузномаи «Ватан» соли 1870 дар Х^нд, хафтавори «Ал-Урвот-ал-вукса» соли 1884 дар Порис аз чониби С. Ц. Асадободй, соли 1891 дар Лондон бо хамкории ходими сиёсй ва публисисти тараккихох. Мирзо Малкумхон рузномаи «К^онун», нахустин рузнома дар Афгонистон- «Шамс-ун-нахор* (1873-1878) тахти рохбарии Кори Абдулло, рузномаи «Ахтар» соли 1875 дар К^стантания, «Хдбл-ул-матин» (Риштахои мустахкам) соли [[1893]]-[[1894]] дар Калкана, «Чехранома» ([[1904]]-[[1905]]) дар Искандария ва Кохира, рузномаи «Тарчумон»-и Исмоили Гаспарй дар Богчасарой, чаридаи «Сироч-ул-ахбори Афгонистон» (1906-1919), ки бо роху воситахои гуногун ба аморати Бухоро мерасиданд, дар бедории мардуми он сахм гузоштаанд.'
Аввалин намунахои очерк ба маънии имрузй дар Аврупои Гарбй арзи. вучуд кардаанд. Мачаллахри «Болтун» (''1701'' - [[1717]]),' «Зритель» ([[1711]]-[[1714]]) нахустин бор маводеро нашр намуданд, ки аз нигохи шеваи баён ба очерк монандй дошт. Нависандагони англисзабон Стил ва Хддисон дар навиштахои худ саъй менамуданд, ки мавзуъ аз хар чихат ба хакикат наздик баён шавад, инсон ва* зиндагии у вокей инъикос ёбад. Ин тарзи баёнро баъдтар' нависандагони Олмон, Италия ва Россия дастгирй карда, дар нигоштахри худ вокеияти зиндагиро дар сурати хос инъикос менамуданд.
Солхри 30-40-и асрй XIX жанри очерк.дар [[Фаронса]] ва [[Олмон]]' инкишоф ёфта, ба силохи неруманди таблиг ва омодасозии мардум барои дигарсозихои куллй табдил ёфт. Нишонахои ин жанрро дар навиштахои чартистони англис низ пайдо намудан мумкин аст. Онхр аз очерк барои таблиги ахдофи худ истифода кардаанд.
Дар асри XIX дар Россия шакли тозаи очерк ба вучуд омад,' ки дар он вокеият ба тарзи динамики ва дар холи инкишоф нишон дода мешуд. Нависандагони ин гуна матолиб хаёти сиёсии чомеаро тасвир карда, бештар диккати худро ба он равона намуда буданд, ки фактх,ои гуцогуни хдётиро ба зиндагии инкилрбй пайванд созанд.
Мирзочалол Юсуфзода, Мирзо Сирочи Бухорой, Убайдуллохочаи Асадуллохоча, Мунаввар Кори, Абдурауф Музаффар, Абдулло Авлонй, Абдулхамид Сулаймон, Саидризо Ализода ва дигарон осоре ба чоп расонданд, ки дар онхо вокеият аз диди шахсияти пешнигар арзёбй мешуд ва адабиётшиносони мо онхоро бархак, яке аз омилхои ¦ асосии ба вучуд омадани жанрхои насри мустанад донистаанд1. Махсусан, дар асари машхури Мирзо Сироч «Тухафи ахли Бухоро» ([[1910]]), ки баъди сафархои тулонй ба китъахои' Аврупову ОсиД Африкову Х,инд таълиф шуда буд, нишонахои очерки сафари басо возех мушохида мешаванд. Дар асари Абдурауфи Фитрат «Мунозира» (1909) ва «Баёноти сайёхи Х,инд» ([[1911]]-[[1912]]) низ тахкикд вокеият ба назар мерасад. Бояд кдйд кард, ки дар коматафрозии насри мустанад сахми китоби Садриддин Айнй «Тахзиб - ус - -^сибён» низ бузург аст. Дар 'ин мачмуа устод порчахои насриеро шомил намудааст, ки аз нигохи сабк ва афкор ба лавха ва гунахои очеркии солхои баъдй шабохат доранд. Бо номи очерк бори аввал низ асари устод С. Айнй тахти унвони «Амирони" мангитии Бухоро» («Таърихи силсилаи мангитие, ки дар Бухоро хукм рондаанд») дар 9 шумораи соли 1920 ва 18 шумораи соли 1921-и мачаллаи «Шуълаи инкилоб» ба табъ расидааст.
Тахаввулоти баъдии очерк ба фаъолияти рузноманигориву публисистии адибони точик иртиботи кавй дорад, ки огози он солхои бисту ей суратгирифта буд. Назар ба гуфтай профессор Л. Н. Демидчик адади нашри мачаллаву рузномахо дар тули солхои 1928-1937 хашт баробар афзудааст, ки ин падида дар шакл гирифтани фаъолияти адибони навкдлам аз таърихи матбуоти даврагй ба' мушохида расида буд (28, 12). Дар вокеъ, фаъолияти рузноманигори 1 Аз чумла ниг.: Саъдуллоев А. Хосияти адабиёт, - Душанбе: Адиб, 2000. - С. 18- 42; Асозода X. Адабиёти форси ва се шохаи он. - Душанбе: Маориф, 1991. - С. 8-42; Асозода X. Адабиёти точик дар садаи XX.- Душанбе: Маориф, 1999. - С, 7-50 ва гайра.
Дар ин солх,о бо даъвати А. М. Горкий омухтани тачрибаи хдррузаи халк. огоз ёфт ва дар ин замина як силсила очеркхое, ки ба тамоми рузгори шуравй иртибот дошт, эчод шуданд ва ин адибони точикро низ ба кори очеркнависй рахнамун" сохт. Мирзо Турсунзода,- Хдким Карим, Чдлол Икромй, Рахим Чдлил ва Абдусалом Дехотй ба таълифи очерк пардохтанд. Аксари осори онхо дар пайравй ба адибони забардасти хамонвактаи шуравй (М. Горкий, Н. Тихонов, Л. Леонов ва дигарон) (ё) дар пайравй ба очеркхои мачаллахои навташкил («Наши достижения») навишта* шуда, усулашон аксар тасвири айнии вокеахои хаётй буд. Дар очеркхои «Колхози Коммунизм», «Тирози чахон»-и С. Айнй, «Хдкоёти устоди мисриён»-и Х- Карим, «Як кахрамони асри мо» - и Р. Чалил, «Зани ягонаи чумхурият»-и Ч,. Икромй, «Шарафи кор»-и А лиху ш, «Богбони боги мисриён»-и Хдзратй ва гайра бештар' фактхои барчастаи руйдод аз диди сиёсати замон тавзех дида, аз тахайюл камтар кор гирифта мешуд.
Line 65 ⟶ 48:
Шамунаи бехтаринй очеркро ба адабиёти муосири точик-Фазлиддин Мухаммадиев дохил намудааст. У ба майдони адабиёт бо мавзую масъала ва услуби хоси эчодии худ дохил шуда, ба рохе, ки дигарон тай накардаанд, пеш рафт. Проблемахои мухими замони хозира, масъалахои таракдиёти хочдгии халк, хаёти коргарон,. колхозчиён ва зиёиён, зухуроти муносибатхои нави чдмъиятй, ки дар майдони мехнат ва мухйти оила вокеъ мегардад, дар маркази эч,одиёти нависанда меистандЛИн нуктаро Абдухолик Набиев чунин кайд кардааст: «Ф. Мухаммадиев ба маънои томи ин сухан аз эчодкорони нав буд, ки "махз дар шароити сотсиализм ташаккул-ёфта, дар навиштахои худ чихатхои пуркувват, пасту баландих,ои умуман ин ч,омеа ва алалхусус аиеми худро инъикос намудааст. Сахмгирии у дар таквияти хакякдти бадей, рухшиносии инсон, гановати шаклй ва жанрии адабиёти солхои 50 ва аввали 80. сазовори он аст, ки уро ба сифати нависандаи колабшикане,-тозанигор ва ибтидокори як тамоюли услуби - услуби реализми психологии серсадо, ки бо юмори нафис ва публисистикаи тезу тунд омехта гушзад кардан мумкин аст, тавсиф кунем» (54, 7).
Фазлиддин Мухаммадиев дар асархои худ ба тасвири чихатхои нави хаёти мо пардохт. Пушида нест, ки хаёти халк хеле.
== 11 ==
мураккабу серсоха аст ва нависандае, ки ба вай дахолат мекунад,' мухимтарин чараёнхои таърихии чамъиятро тахлил намуда, чунин вокеахоеро, ки. мохияти зиндагй ва пешрафти моро ба суй чомеаи демократй нишон медиханд, ба хаёт татбик гардондани идеалхои олии замони моро ифода менамоянд, дар осори худ чамъбаст* мекунад^ Фазлиддин Мухаммадиев аз хамин гуна нависандагон аст/ Вай масъалахои мухиммй рузмарраро ба миён гузошт, нуксонхои зиндагиро сахт ва ошкоро танкдд кард, урфу одатхои кухна ва бокдмондахои замони гузашта, типи рохбарони кафомонда ва услуби кухнаи корро фош намуд ва бар хилофи инхо пешрафти' фикру заковат, болоравии куввахои эчодй ва рухбаландии мехнати халки точикро мавриди тасвир кдрор дод.
Line 76 ⟶ 59:
Очерки муосир хусусиятхри наве пайдо кард. Вай акнун аз. кайди факту ракамхр ва баёноти сатх^ию хушк иборат нест,-вокеиятро пардоз намекунад, балки ба мух,имтарин масъалах,ои чомеа часурона дахолат намуда, проблемами доги зиндагиро ба миён мегузорад. Очерки хуб як порчаи бадеии хаёти халк гардидааст, ки хонандаро" ба фикр кардан водор менамояд, рохлои-дигаргун ва бехтар кардани чомеа ва зиндагиро нишон медихад.
Ба таври хулоса гуфтан мумкин аст, ки хамаи ин сифатхо дар очеркхои Фазлиддин Мухаммадиев мушохида мешаванд.
==13 ==
Line 120 ⟶ 101:
БОЗЁФТИ ИЛМЙ. Рисолаи мазкур дар адабиётшиносии точ,ик тадкикрти мукаммал дар мавриди масоили очерк ва насри' мустанад ба хисоб меравад.
{{bio-stub}}
[[Гурӯҳ:Шахсиятҳо аз рӯи алифбо|*]]
| |||