Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон: Тафовут байни таҳрирҳо

[[АксFile:Академия наук Таджикистана.JPG|thumb|400px|Бинои Академияи илмҳои Тоҷикистон, дар саҳни бино - — нимпайкараи академик [[Бобоҷон Ғафуров]]]]

'''Академияи илмҳои Тоҷикистон''' ([[Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]]) – — муассисаи олии илмии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] мебошад, ки дар пойтахти [[Тоҷикистон]] ш. [[Душанбе]] воқеъ аст.

=== Таърих ===

[[АксFile:С. Айнӣ ва Б. Ғафуров.jpg|thumb|400px|С. Айнӣ ва Б. Ғафуров]]

Аввалин аъзоёни комилҳуқуқи Академияи илмҳои [[ҶШС Тоҷикистон]] – — [[Садриддин Айнӣ]], [[Мирзо Турсунзода]], [[Иван Николаевич Антипов-Каратаев]], [[Бобоҷон Ғафуров]], [[Бобоҷон Ниёзмуҳаммадов]], [[Плешко Семён Иванович]], [[Александр Александрович Семёнов]], [[Смольский Николай Владиславович]], Юсупова Сараджан Михайловна, [[Ҳикмат Юлдошев|Ҳикмат Абдуллоевич Юлдошев]], [[Александр Юрьевич Якубовский]] шуданд.<ref>[http://www.ras.ru/publishing/rasherald/rasherald_articleinfo.aspx?articleid=c087ac25-c581-44c5-86ec-007d973280c6 Первая сессия Академии Наук Таджикской ССР.] // Вестник АН СССР, 1951, №  6, стр. 41—42</ref>

== Академия дар солҳои 1951-19901951—1990 ==

Бо Қарори Шӯрои Вазирони Иттиҳодди Шӯравӣ аз [[9 октябр]]и [[соли 1950]] дар асоси Қарори Раёсати Шӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон, Шӯрои Вазирони [[ҶШС Тоҷикистон]] ва Кумитаи Марказии Ҳизби коммунисти Тоҷикистон аз [[14 апрел]]и соли [[1951]] Академияи илмҳои [[ҶШС Тоҷикистон]] таъсис дода шуд. Ба ҳайати он муассисаҳои илмии зерин дохил карда шуданд: Институти геология, Институти химия, Институти сейсмология, Институти ботаника, Институти зоология ва паразитология, Институти хокшиносӣ, мелиоратсия ва ирригатсия, Институти зотпарварӣ, Институти таърих бостоншиносӣ ва мардумшиносӣ, Институти забон ва адабиёт, Расадхонаи астрономӣ, Шӯъбаи пахтапарварӣ, Шӯъбаи фалсафа ва Шӯъбаи иқтисодиёт. Тайи солҳои минбаъда воҳидҳои нави илмии зерин дар АИ ҶШС Тоҷикистон таъсис дода шуданд: Институти масъалаҳои об, Институти астрофизика, Институти шарқшиносӣ ва мероси хаттӣ, Пойгоҳи дар Помир будаи Академияи илмҳои ҶШС Тоҷикистон, Кумитаи истилоҳоти Академияи илмҳои ҶШС Тоҷикистон, Институти физикаю техникаи ба номи С. У. Умаров, Институти физиология ва биофизикаи растаниҳо, Институти иқтисодиёт, Институти гастроэнтерология, Шӯъбаи ҳифз ва истифодаи оқилонаи захираҳи табиӣ, Институти шарқшиносӣ, Институти математика бо Маркази ҳисоббарорӣ.<ref name="anrt.tj">[http://anrt.tj/index.php/tj/dar-borai-akademiya/ma-lumoti-ta-rikh]</ref>

== Академия дар солҳои 1991-20111991—2011 ==

Ҳамчунин воҳидҳои нави илмии зерин таъсис дода шуданд: Маркази синошиносии назди Институти фалсафаи ба номи А.Баҳоваддинови АИ ҶТ, Маркази таҳқиқ ва татбиқи манбаъҳои барқароршавандаи энергияи назди Институти физикаю техникаи ба номи С. У. Умарови АИ ҶТ, Маркази инноватсионӣ оид ба биология ва тиб, Маркази инноватсионии рушди илм ва технологияҳои нав.

Дар соли [[2011]] дар Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бештар аз 2000 кормандон кор мекарданд, ки аз онҳо 35 нафар аъзои пайваста (академикҳо) ва 43 нафар аъзои вобаста, 190 нафар доктори илм ва 360 нафар номзади илм мебошанд. Дар ҳайати Академияи илмҳо 18 аъзои хориҷӣ ҳастанд.

Ҳоло Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон 14 институти илмиву тадқиқотӣ, филиал дар Помир, ки 2 институтро дар бар мегирад, Маркази илмии Хуҷанд, Маркази илмии Хатлон, Маркази байналмилалии илмию таҳқиқотии «Помир-Чакалтой» ва як қатор муассисаҳои дигари илмиро, ки дар соҳаҳои илмҳои табиатшиносӣ, техникӣ ва ҷамъиятшиносӣ таҳқиқот мебаранд, муттаҳид менамояд.

Барои дарёфти '''"«Ҷоизаҳои Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ба номи олимони барҷаста дар соҳаи илму техника"»''' Академияи илмҳои Тоҷикистон доимо дар байни олимон озмун мегузаронад.

* академик С. У. Умаров – — дар соҳаи илмҳои физикаву математика, химия, геология ва техникӣ;

*

* академик Е. Н. Павловский – — дар соҳаи илмҳои биологӣ, тиббӣ ва кишоварзӣ;

*

* академик М. С. Осимӣ – — дар соҳаи илмҳои ҷамъиятшиносӣ ва гуманитарӣ.

озмуни шаффоф барои олимони кишвар эълон мекунад.

=== Президентҳои АИ Тоҷикистон (раисони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон) ===

* (1951—1954) - — [[Садриддин Айнӣ]]

* (1957—1964) - — [[Султон Умарович Умаров]]

* (1965—1988) - — [[Муҳаммад Осимӣ|Муҳаммад Сайфитдинович Осимов (Осимӣ)]]

* (1988—1995) - — [[Собит Ҳабибуллоевич Неъматуллоев]]

* (16.06.1995  — 3.02.2005) - — [[Ӯлмас Мирсаидович Мирсаидов]]

* (аз соли [[2005]]) - — [[Илолов Мамадшо|Мамадшо Илолович Илолов]]

* (аз соли [[2013]]) - — [[Фарҳод Раҳимов]]

== Раёсати Академияи илмҳо ==

# Президенти Академияи илмҳои Тоҷикистон - — [[Фарҳод Раҳимов]]

== Олимони барҷастаи академия ==

[[АксFile:Дискуссия (Академик АН РТ К. Айни).jpg|right|thumb|Баҳси академик Камол Айнӣ (ховаршинос)]]

[[АксFile:Конференция физиков в АН РТ.JPG|right|thumb|Баъд аз конфронси илмии физикон (дар саҳни АИ Тоҷикистон)]]

* [[Пӯлод Бобоҷонов]] - — астрономия

* [[Зувайдулло Иззатуллоев]] - — биология

* [[Оғоназар Ақназаров]] - — биология

* [[Муҳаммад Нарзиқулов]] - — зоология

* [[Евгений Никанорович Павловский]] - — зоология

* [[Юсуф Носиров]] - — генетика

* [[Ғулом Алиев]] - — генетика

* [[Пӯлод Усмонов]] - — генетика

* [[Ислом Абдусаломов]] - — зоология

* [[Абдулҳамид Ҷӯраев]] - — математика

* [[Камолиддин Бойматов]] - — математика

* [[Зафар Усмонов]] - — математика

* [[Леонид Григоревич Михайлов]] - — математика

* [[Илолов Мамадшо]] - — математика

* [[Акобир Адҳамов]] - — физика

* [[Фарҳод Раҳимов]] - — физика

* [[Собит Ҳабибуллоевич Неъматуллоев]] - — физика, сейсмологияи муҳандисӣ

* [[Султон Умарович Умаров]] - — физика

* [[Исроилҷон Исмоилов]] - — физика

* [[Фотеҳ Ҳакимов]] - — физика

* [[Ҳикмат Муминов]] - — физика

* [[Норинисо Юсупова]] - — кимиё

* [[Ӯлмас Мирсаидович Мирсаидов]] - — кимиё

* [[Ҳаким Ахмедов]] - — кимиё

* [[Эшонхон Нӯъмонов]] - — кимиё

* [[Изатулло Ғаниев]] - — кимиё

* [[Ҷӯрабой Холиқов]] - — кимиё

* [[Алоуддин Баҳоуддинов]] - — фалсафа

* [[Муҳаммад Осимӣ]] - — фалсафа

* [[Мусо Диноршоев]] - — фалсафа

* [[Акбари Турсонзод]] - — фалсафа

* [[Аҳрор Мухторов]] - — таърих

* [[Баҳодур Искандарович Искандаров]] - — таърих

* [[Бобоҷон Ғафуров]] - — таърих, шарқшиносӣ

* [[Борис Анатолевич Литвинский]] - — таърих, шарқшиносӣ

* [[Зариф Раҷабов]] - — таърих

* [[Нӯъмон Неъматов]] - — таърих

* [[Раҳим Масов]] - — таърих

=== Соҳаи геологияфилология, вашарқшиносӣ минералогия===

=== Соҳаи иқтисодиёттиб ===

* [[Раҳим Марупов]] - — илмҳои техникӣ

* [[Солеҳ Раҷабов]] - — ҳуқуқшиносӣ

* [[Фозил Тоҳиров]] - — ҳуқуқшиносӣ

{{эзоҳ}}