Википедиа

Иттиҳоди Шӯравӣ: Тафовут байни таҳрирҳо

Browse history interactively
← Фарқияти аввалинаФарқияти баъдина →
Content deleted Content added
ВизуалӣВики-матн
No edit summary
Барчасб: вироишгари мабдаъи 2017
No edit summary
Сатри 1:
{{Кишвар
{{Давлати таърихӣ
|common_name=Soviet Union
|дирафш Парчам = Flag of the Soviet Union.svg
|ном Номи тоҷикӣ= Иттиҳоди Ҷумҳуриҳои Шӯравии Сосиалистӣ
|номи қавмӣ Номи аслӣ= Союз Советских Социалистических Республик
|нишон Нишон= State Coat of Arms of the USSR (1958-1991 version) transparent background.png
|дирафш Шиор= Пролетарҳои ҳамаи мамлакатҳо, як шавед!
|дирафш = Flag of the Soviet Union.svg
|Номи суруди миллӣ = Как хорошо мы плохо жили!
|тавсифи_нишон Сохтори давлат= Советӣ ҷумҳурӣ
|Дар харита=LocationUSSR.png
|харита = Map-Flag of the Soviet Union.svg
|Забон = [[Забони русӣ]] (де-факто)▼
|андоза = 250px
|Рӯзи истиклолият = 30 декабри 1922▼
▲|Забон = [[Забони русӣ]] (де-факто)
|Соҳибистиқлол аз = ▼
▲|Рӯзи истиклолият = 30 декабри 1922
▲|Соҳибистиқлол аз =
|Пойтахт=[[Маскав]]
|Шаҳри калонтарин=[[Маскав]], [[Ленинград]], [[Киев]], [[Тошканд]], [[Боку]]
Line 34 ⟶ 33:
|Эзоҳот=
}}
'''Иттиҳоди Ҷумҳуриҳои Шӯравии СосиалистӣШӯравӣ''' ('''Иттиҳоди Шӯравӣ''', '''ИҶШС'''; {{lang-ru|''Союз Советских Социалистических Республик, СССР''}}) — кишваре буд, ки дар солҳои [[1922]] — [[1991]] дар бахши бузурге аз шарқи [[Аврупо]] ва шимоли [[Осиё]] вуҷуд дошт.
 
== Таърих ==
Давлати Шуравӣ: Инқилоби солҳои 1905 – 1917, ҷанги шахрвандӣ,
ташкилёбии давлати Шуравӣ, ки аз октябри соли 1917 то охири 1991-ум сол вуҷудвучуд дошт.
Бӯҳрони ҷамъиятие, ки дар Русия сар зада буд ба ҷудошавии ҳукумату ҷомеа ва баъдтар ба шӯришҳои солҳои 1902 - 1905 оварда расонд. Гарчанде, ки ин шӯришҳо бебарор буду ба ивази ҳукуматдорон оварда нарасонд, лекин ин шӯришҳо инқилоби ба соли 1917 рух дода шуда асос гузошт.
 
Иштироки Русия дар Ҷанги якуми Ҷаҳон (1914 – 1918), ба болоравии нархҳо дар бозор, камшавии молу маҳсулот ва инчунин ба гуруснагии аҳолӣ оварда расонд, дар натиҷа зимистони [[соли 1917]] бӯҳрони сиёсӣ боз ҳам тезу тунд гашт. Феврали соли 1917, шӯриши яроқноке ки дар Санкт – Петербург шуда буд, ба дасткашии Николайи II аз тахт оварда расонд, ки ба ҷои ӯ акнун мамлакатро Ҳукумати муваққатӣ идора мекард. Аммо дар натиҷаи шӯриши моҳи октябри соли 1917 ба сари ҳукумати Русия болшевикон (РСДРП(б) омаданд (Минбаъд РКП(б), ВКП(б), КПСС - Партияи Коммунистии Русия (Партияи Коммунистии Иттиҳоди Шӯравӣ) бо сардории В. И. Ленин). Баъд аз 3 соли ҷанг бо душманони дохиливу хориҷӣ болшевикон тавонистанд ҳакимятро дар собиқ Империяи Русия ба даст оранд.
 
Дар натиҷаи Инқилоби Октябрии соли 1917 дар мамлакат ҷанги Шаҳрвандӣ (солҳои 1917 – 1923) ба амал омад, ки мубориза баҳри ҳукмронии давлат байни болшевикҳо (артиши “сурхҳо”) ва душманони онҳо (артиши “сафедҳо”) мерафт. Барои ба мақсади худ расидан ҳам “сурхҳо” ва ҳам “сафедҳо” террорро истифода бурданд, ки дар натиҷа бештар аҳолии бегуноҳ ранҷ кашиданд. Ғайр аз ин давлатҳои хориҷӣ низ дар ин ҷанг иштирок карданд, онҳо мехостанд, ки давлати Русро суст кунанд ва онро ба қисмҳо ҷудо кунанд. Лекин болшевикон тавонистанд, ки ғалаба кунанд ва сиёсати ягонаро дар Русия ҷорӣ кунанд. Давлати наве, ки ба он масоҳати бештари империяи пештараи Русия дохил мешуд номи Иттиҳоди Ҷамоҳири Шӯравии Сосиалистӣ (ИҶШС) гирифт. Умуман дар натиҷаи ҷанги шаҳрвандӣ ва инқилоб дар Русия: 25 млн аҳолӣ ба ҳалокат расид, истеҳсоли саноат 5 маротиба ва маҳсулоти кишоварзӣ низ 40% кам шуд.
 
Дар ин ҳолатҳои ногувор аз нав барқароркунии иқтисодиёти Русия оғоз гардид. Дар ин вақт бештар ба саноаткунонии мамлакат: саноати мошинасозӣ, металургӣ, ҳарбӣ, коркарди конҳо ва сохтмони стансияҳои электрикӣ маблағгузории Ҳукумати шӯравӣ сарф карда мешуд. Тараққиёти саноати вазнин зарари худро бештар ба саноати сабуку кишоварзӣ расонид. Ҳаёти одамони оддӣ дар ин давра хело ҳам бад буд,: сатҳи зиндагии аҳолии шӯравӣшӯрави паст буд нисбат ба дигар давлатҳо, маҳсулотҳои оддӣ намерасиданд, мушкилоти ҷиддӣ, ки ин таъмини аҳолӣ бо маскан буд боқӣ монд.
 
== Тақсимоти маъмурӣ-ҳудудии ИҶШС ==
Line 51 ⟶ 50:
Масоҳати умумии ИҶШС августи [[соли 1991]] 22,4 млн км² ташкил мекард.
СараввалПервоначально, согласно Договору об образовании СССР (30 декабря 1922), в состав СССР вошли:
* [[Российская Советская Федеративная Социалистическая Республика|Российская Социалистическая Федеративная Советская Республика]]
* [[Украинская Советская Социалистическая Республика|Украинская Социалистическая Советская Республика]]
Line 57 ⟶ 56:
* [[Закавказская Социалистическая Федеративная Советская Республика]]
 
27 октябряи солиоктября 1924 багода ҳайатив ИҶШССССР вошла [[ҶШСТуркменская ТуркманистонССР]] ворид шуд, выделенная из [[РСФСР]] и [[Бухарская Социалистическая Советская Республика|Бухарской ССР]].
 
13 майи солимая 1925 багода ҳайатив ИҶШССССР вошла [[ҶШСУзбекская ӮзбекистонССР]] ворид шуд, выделенная 27 октября 1924 из [[РСФСР]], [[Бухарская Социалистическая Советская Республика|Бухарской ССР]] и [[Хивинское ханство|Хорезмской НСР]].
 
5 декабряи солидекабря 1929 багода ҳайатив ИҶШССССР вошла [[ҶШСТаджикская ТоҷикистонССР]] ворид шуд, выделенная 16 октября 1929 из [[Узбекская ССР|Узбекской ССР]].
 
5 декабри солидекабря 1936 багода ҳайатив ИҶШССССР вошли [[ҶШСАзербайджанская ОзарбойҷонССР|Азербайджанская]] ворид шуд, [[Армянская ССР|Армянская]] и [[Грузинская ССР]], вышедшие из состава [[ЗСФСР|Закавказской СФСР]]. Одновременно в состав СССР вошли [[Казахская ССР|Казахская]] и [[Киргизская ССР]], вышедшие из состава [[РСФСР]].
 
В 1940 году в СССР были включены [[Карело-Финская ССР|Карело-Финская]], [[Молдавская ССР|Молдавская]], [[Литовская ССР|Литовская]], [[Латвийская ССР|Латвийская]] и [[Эстонская ССР]].
 
Дар солиВ 1956 году [[ҶАШС Карело-Финская ССР]] табдилбыла додапреобразована шуда буд бав [[ҶАШСКарельская АССР|Карельскую КареляАССР]] дарв ҳайатисоставе [[РСФСР]].
 
6 сентября 1991 года [[Государственный Совет СССР]] признал выход из состава СССР [[Литовская ССР|Литвы]], [[Латвийская ССР|Латвии]] и [[Эстонская ССР|Эстонии]].
6 сентябряи соли 1991 [[Шӯрои давлатии ИҶШС]] [[ИҶШС Литва|Литва]], [[ҶШС Латвия|Латвия]] ва [[ҶШС Эстония|Эстонияро]] аз ҳайати ИҶШС берун баромадани ин давлатҳоро фаҳмид.
 
[[25 декабр]]и [[соли 1991]] Президенти ИҶШС [[Михаил Сергеевич Горбачёв |М. С. Горбачёв]] ба истеъфо баромад. Сохторҳои давлатии ИҶШС барҳам хурданд.
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/wiki/Иттиҳоди_Шӯравӣ"