Колумбияи Бузург
Колумбияи Бузург (исп. La Gran Colombia) — номи таърихӣ буда, давлати кӯтоҳмуддати Ҷумҳурии Колумбияро дар солҳои 1819 - 1831 дар Амрикои Ҷанубӣ ва Марказӣ, ки қаламравҳои имрӯзаи Колумбия, Венесуэла, Эквадор ва Панамаи имрӯзаро дар бар мегирифт, нишон медиҳад [1].
| Колумбияи Бузург | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Гимн Marcha Libertadora (Марши озодихоҳ) | |||||||||
.svg)
| |||||||||
| Пойтахт | Богота | ||||||||
| Забон(ҳо) | испониёӣ | ||||||||
| Воҳиди пул | piastre[d] | ||||||||
| Майдон | |||||||||
| Аҳолӣ |
| ||||||||
| Шакли ҳукмронӣ | Ҷумҳурӣ, ҷумҳурии федеролӣ[d] ва ҷумҳурии президентӣ | ||||||||
.svg)
Ин қаламравҳо каму беш ба салоҳиятҳои ноиб-салтанати Гранадаи Нав, капитан-генералии Венесуэла ва баъдтар аудиенсияи шоҳигарии Кито мувофиқат мекарданд.
Пайдоиши ном вироиш
Номи Колумбияи Бузург барои пешгирӣ кардани нофаҳмиҳо байни Ҷумҳурии муосири Колумбия ва давлати пеш аз 1831 истифода мешавад. Истилоҳи Колумбияи Бузург ҳеч гоҳ дар давраи мавҷудияти давлат истифода нашудааст ва онро муаррихон ба миён овардаанд.
Калимаи Колумбия бо номи Христофор Колумб (исп. Cristóbal Colón, итол. Cristoforo Colombo) ва аз ҷониби инқилобгар Франсиско де Миранда ҳамчун номи қаламравҳои Ҷаҳони Нав, ки мустамлика аз Португалия ва Испания вобастагӣ доштанд, ихтироъ шудааст.
Боливар ва Федератсия вироиш
Симон Боливар, ки мустамликаҳои Испанияи Амрикои Ҷанубиро озод кард ва дигар инқилобгарони Ҷумҳурии якуми Венесуэла калимаи Колумбияро барои номгузории тамоми қисми испании Амрико истифода бурданд, пеш аз он ки он соли 1819 дар Конгресси Ангостура номи як кишвари нав гардад.
Дар аввал, Конгресс сохтори ҷумҳурии федеролиро пешниҳод кард, ки аз се департаменти дорои пойтахтҳо дар шаҳрҳои Богота (Департаменти Кундинамарка), Каракас (Департаменти Венесуэла) ва Кито (Департаменти Кито) иборат аст. Дар соли 1819 на ҳама ноиб-қаламравҳои собиқ аз тобеияти мустамлика озод карда шуданд.
Матни конститутсияи ҷумҳурии нав дар Конгресси Кукута пешниҳод карда шуд, ки тибқи он пойтахт ба Богота гузаронида шуд. Конститутсия сатҳи баланди мутамарказгардонии ҳукуматро пешбинӣ мекард, ки аз нуқтаи назари ҳамоҳангсозии кӯшишҳои низомӣ барои дифоъи кишвари ҷавон зарур буд, аз ин рӯ матни конститутсияро ҳатто як қатор федералистони боэътимод дастгирӣ карданд. Тақсимоти нави маъмурӣ тасдиқ карда шуд - Венесуэла, Кундинамарка ва Кито ба воҳидҳои хурди маъмурӣ тақсим карда шуданд. Симон Боливар президенти кишвар интихоб шуд ва Франсиско де Пола Сантандер ноиби президент шуд.
Дар солҳои аввали мавҷудияти худ, Колумбияи Бузург ба дигар қаламравҳои ҳанӯз таҳти назорати Испания буда дар мубориза барои истиқлол кумак кард: Панама соли 1821, инчунин як қатор музофотҳои Кито ва Венесуэла ба ҳайати федератсия дохил шуд.
Перу соли 1824 бо кумаки Колумбияи Бузург истиқлол ба даст овард. Дар соли 1826 Симон Боливар ва Сантандер бори дуюм аз нав интихоб карда шуданд.
Парокандагии давлат вироиш
Пас аз хотима ёфтани ҷанг бо Испания тафовути ҷонибдорони як давлат ва ҷудоихоҳон авҷ гирифт. Даъватҳои доимӣ ба баланд бардоштани нуфузи мақомоти минтақавӣ (аз ҷумла онҳое, ки бо фарқиятҳои молиявӣ ва тиҷоратӣ алоқаманданд) ба муқовимати байни минтақаҳо мусоидат карданд ва ҷустуҷӯи доимии созишҳоро талаб карданд.
Қарорҳои қабулшуда ҳамаи иштирокдоронро қонеъ карда наметавонистанд, аз ин рӯ ҳокимияти давлатӣ дар ҳолати хеле ноустувор қарор дошт.
Боливар мехост Амрикои Лотинро муттаҳид кунад, аммо дар тӯли тамоми давраи мубориза барои истиқлол ба ин ноил шуда натавонист. Ҷумҳурии Колумбияи Бузург аввалин кӯшиши ташкили давлати муттаҳидаи Амрикои Лотин буд. Аксарияти сиёсатмадорони Амрикои Лотинӣ идеяи як давлатро дастгирӣ накарданд ва Боливар аз дилсардӣ кор карданро дар ин лоиҳа қатъ кард ва соли 1830 раёсати ҷумҳуриро тарк кард.
Пас аз истеъфои Боливар, зиддиятҳои дохилӣ боз ҳам бештар шиддат гирифтанд ва ба дараҷае расиданд, ки генерал Рафаэл Урданета ҳокимиятро дар Богота муваққатан ба даст овард, то аз ваколатҳои худ барои баргардонидани раёсати ҷумҳурӣ ба Боливар истифода барад.
Федератсия дар ниҳоят то охири соли 1830 пош хӯрд ва дар соли 1831 Венесуэла, Эквадор ва Ҷумҳурии Гранадаи Нав истиқлоли худро расман эълон карданд.
Тақдири минбаъдаи кишварҳое, ки истиқлол ба даст оварданд вироиш
Департаменти Кундинамарка (тавре ки дар Ангостура қарор гирифтааст) ба кишвари нав табдил ёфт, ки Ҷумҳурии Гранадаи Нав номида мешавад. Соли 1863 Гранадаи Нав номи расмии худро ба Иёлоти Муттаҳидаи Колумбия иваз кард ва дар соли 1886 номеро, ки то имрӯз вуҷуд дорад — номи Ҷумҳурии Колумбия қабул кард. Панама то соли 1903 минтақаи ин кишвар боқӣ монд, вақте ки бо дастгирии Иёлоти Муттаҳидаи Амрико, дар ивази интиқоли ҳуқуқҳои ИМА ба сохтмон ва истифодаи минбаъдаи канали Панама, Панама мустақил шуд.
Ба истиснои Панама (ки баъдтар истиқлол ба даст овард), рангҳои парчамҳои кишварҳои дар қаламрави Колумбияи Бузург ташаккулёфта парчами Колумбияи Бузургро ба хотир меоранд:
Эзоҳ вироиш
- ↑ Los nombres de Colombia. Alta Consejería Presidencial para el Bicentenario de la Independencia de Colombia(пайванди дастнорас — таърих). 12 августи 2016 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 18 сентябри 2016.
Адабиёт вироиш
- Bushnell, David. The Santander Regime in Gran Colombia. — Westport, CT: Greenwood Press, 1970. — ISBN 0-8371-2981-8.
- Gibson, William Marion. The Constitutions of Colombia. — Durham, NC: Duke University Press, 1948.
- Lynch, John. Simón Bolívar: a Life. — New Haven and London: Yale University Press, 2006. — ISBN 0-300-11062-6.