ЮНЕСКО (англ. UNESCO), Созмони омӯзишӣ, илмӣ ва фарҳангии Милали МуттаҳидИдораи илму фарҳанги Созмони Милали Муттаҳид (англ.  United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization[1]) — як созмони тахассусии Созмони Милали Муттаҳид, ки бо ҳадафи кумак ба «эҷоди сулҳ, решакан кардани фақр, тавсеъаи пойдор ва гуфтугӯи байнифарҳангӣ аз тариқи омӯзиш, улум, фарҳанг, иртиботот ва иттилоот» ба вуҷуд омадааст[2][3] ва ҷонишини Кумитаи байнулмилалии ҳамкории андешамандонаи Ҷомеъаи Милал аст[4].

ЮНЕСКО
Маркази маъмурӣ
Нишонӣ 7, place de Fontenoy 75007 Paris
Намуди созмон specialized agency of the United Nations[d], созмони байналмилалӣ[d] ва созмони байнидавлатии байналмилаллӣ[d]
Официальные языки инглисӣ, испониёӣ, фаронсавӣ, русӣ, арабӣ ва Забони чинӣ
Санаи таъсис 16 ноябр 1945
Материнская организация Созмони Милали Муттаҳид
Ҷоизаҳо
Веб-сайт en.unesco.org(англ.)
fr.unesco.org(фр.)
es.unesco.org(исп.)
ru.unesco.org(рус.)
ar.unesco.org(ар.)
zh.unesco.org(чинӣ)
 Парвандаҳо дар Викианбор

шаҳри Порис Фаронса

Таърих вироиш

Низомномаи ЮНЕСКО 16 ноябри соли 1945 дар Конфронси Лондон қабул карда шудааст. Он фаъолияти худро баъд аз ба нигоҳдорӣ супоридани санадҳо аз тарафи 20 давлат, ноябри соли 1946 оғоз намуд. Дар айни замон аъзои ин ташкилот аз 193 давлат иборат аст. ЮНЕСКО — ташкилотест, ки дар низомаи Созмони Милали Муттаҳид дарҷ гардида, барои кори сулҳ ва паст кардани ҳолатҳои муноқишавӣ ҳамкориро байни халқҳо бо воситаи илм, маориф ва фарҳанг пеш мебарад. Сардафтари ЮНЕСКО аз 5 ноябри соли 1958 дар шаҳри Порис (Фаронса) ҷойгир шудааст. Дар уҳдаи он 67 бюро ва зерсохтор, ки дар бисёр қисми ҷаҳони ҷойгир шудааст, вуҷуд дорад. Бо мақсади ҷорӣ намудани ҳадафи худ ЮНЕСКО 5 вазифаи асосиро иҷро менамояд, аз ҷумла:

  • озмоишгоҳи ақидаҳо
  • коркарди меъёрҳои байналмилалӣ
  • манбаи ахборотӣ
  • баланд бардоштани иқтидори кадрии давлатҳои аъзо
  • ҳамоҳангсозии ҳамкориҳои байналмилалӣ

Ҳайати ЮНЕСКО аз се қисм иборат аст:

  1. Конференсияи Генералии давлатҳои аъзо, ки мақомоти олии идоракунандаи ЮНЕСКО ба ҳисоб меравад ва одатан дар ду сол як маротиба ҷамъ мешаванд. Мувофиқи қоидаи Конференсияи Генералӣ ҳар як давлатҳои аъзо соҳиби як овоз мебошанд, барнома ва буҷаи ташкилотро Конференсияи Генералӣ тасдиқ менамояд.
  2. Шӯрои иҷрокунанда дар ҳайати худ 58 намояндаи давлатҳои аъзоро дорад, ки ҷаласаи онҳо дар як сол ду маротиба баргузор мегардад. Он ба сифати мақомоти маъмурӣ баромад карда ҷиҳати тайёрии кори Конфронсияи Генералӣ фаъолият менамояд.
  3. Котибот мақомоти иҷрокунандаи ташкилот ба ҳисоб меравад. Бо роҳбарии Дабири Кулл, ки ба мўҳлати 6-сол интихоб мешавад, котибот баҳри татбиқи барномаҳое, ки аз тарафи давлатҳои аъзо қабул карда шудааст машғул мебошад. Даҳумин Дабири Кулли ЮНЕСКО дар таърихи Созмон ин Ирина Бокова мебошад, ки моҳи октябри соли 2009 ба ин вазифа интихоб карда шуд.[5]

Кишварҳои узви ЮНЕСКО вироиш

Кишвар Пазируфтан МҶ ЗЗ ҲҶ МФҒ
  Австралия 04.11.1946
  Австрия 13.08.1948
  Озарбойҷон 03.06.1992
  Албания 16.10.1958
  Алҷазоир 15.10.1962
  Ангола 11.03.1977
  Андорра 20.10.1993
  Антигуа ва Барбуда 15.07.1982
  Аргентина 15.09.1948
  Арманистон 09.06.1992
  Афғонистон 04.05.1948
  Ҷазираҳои Багам 23.04.1981
  Банглодеш 27.10.1972
  Барбадос 24.10.1968
  Баҳрайн 18.01.1972
  Беларус[эзоҳ 1] 12.05.1954
  Белиз 10.05.1982
  Белгия 29.11.1946
  Бенин 18.10.1960
  Булғористон 17.05.1956
  Боливия 13.11.1946
  Босния ва Ҳерсеговина 02.06.1993
  Ботсвана 16.01.1980
  Бразилия 04.11.1946
  Бруней 17.03.2005
  Буркина-Фасо 14.11.1960
  Бурунди 16.11.1962
  Бутон 13.04.1982
  Вануату 10.02.1994
  Маҷористон 14.09.1948
  Венесуэла 25.11.1946
  Ветнам 06.07.1951
  Габон 16.11.1960
  Гамбия 01.08.1973
  Гурҷистон 07.10.1992
  Олмон 11.07.1951
  Гана 11.04.1958
  Юнон 04.11.1946
  Гренада 17.02.1972
  Дания 04.11.1946
  Ҷибути 31.08.1989
  Доминика 09.01.1979
  Ҷумҳурии Доминикана 04.11.1946
  Ҷумҳурии Демократии Конго 25.11.1960
  Миср 04.11.1946
  Қазоқистон 02.03.1992
  Камбоҷа 03.07.1951
  Камерун 11.11.1960
  Канада 04.11.1946
  Кейп-Верде 15.02.1978
  Қибрис 06.02.1961
  Чин 04.11.1946
  Кореяи Шимолӣ 18.10.1974
  Колумбия 31.10.1947
  Коморҳо 22.03.1977
  Конго 24.10.1960
  Коста Рика 19.05.1950
  Кот-д'Ивуар 27.10.1960
  Куба 29.08.1947
  Ҷазираҳои Кук 25.10.1989
  Давлати Фаластин 31.10.2011
  Русия[эзоҳ 1] 12.05.1954
  Эл Салвадор 28.04.1948
  Тувалу 21.10.1991
  Таиланд 01.01.1949
  Тонга 29.09.1980
  Тоҷикистон 06.04.1993
  Тунис 08.11.1956
  Туркманистон 17.08.1993
  Туркия 04.11.1946
  Украина[эзоҳ 1] 12.05.1954
  Уганда 09.11.1962
  Ӯзбекистон 26.10.1993
  Уругвай 08.11.1947
  Фиҷи 14.07.1983
  Филиппин 21.11.1946
  Финляндия 10.10.1956
  Фаронса 04.11.1946
  Хорватия 01.06.1992
  Ҷумҳурии Африқои Марказӣ 11.11.1960
  Чад 19.12.1960
  Чехия 22.02.1993
  Чили 07.07.1953
  Черногория 01.03.2007
   Швейтсария 28.01.1949
  Суэд 23.01.1950
  Шри Ланка 14.11.1949
  Эквадор 22.01.1947
  Гвинеяи Экваторӣ 29.11.1979
  Эритрея 02.09.1993
  Эстония 14.10.1991
  Эфиопия 01.07.1955
  Судони Ҷанубӣ 27.10.2011
  Ҷумҳурии Африқои Ҷанубӣ 12.12.1994
  Ямайка 07.11.1965
  Ҷопон 02.07.1951
  Латвия 14.10.1991

Эзоҳ ба ҷадвал:

  1. 1.0 1.1 1.2 Дар соли 1954, ҷудо аз ИҶШС, ҶШС Укройн ва ҶШС Беларус дар Юнеско пазируфта шуданд.

ЮНЕСКО дар Тоҷикистон вироиш

Ҷумҳурии Тоҷикистон 6 апрели соли 1993 ба узвияти созмони мазкур пазируфта шуда, худи ҳамон сол Комиссияи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба корҳои ЮНЕСКО дар Вазорати корҳои хориҷӣ таъсис дода шуд.

Эзоҳ вироиш

Пайвандҳо вироиш

 
Анбори Википедиа дар бораи ин мавзӯъ гурӯҳ дорад: