Анҷей Вайда

А́нҷей Витолд Ва́йда (лаҳӣ: Andrzej Witold Wajda; 6 март 1926^[…], Suwałki^[d], Białystok Voivodeship^[d] — 9 октябр 2016^[…], Варшава) — коргардони театру синамо, филмноманависи лаҳистонӣ.

Анҷей Вайда
лаҳӣ: Andrzej Wajda
Таърихи таваллуд:	6 март 1926(1926-03-06)[…]
Зодгоҳ:	Suwałki[d], Suwałki County[d], Białystok Voivodeship[d], Ҷумҳурии дувуми Лаҳистон[d]
Таърихи даргузашт	9 октябр 2016(2016-10-09)[…] (90 сол)
Маҳалли марг:	Варшава, Лаҳистон
Шаҳрвандӣ:	Лаҳистон
Касб:	коргардони филм, коргардони театр, филмноманавис, таҳиякунандаи филм, коргардони телевизиюнӣ, сиёсатмадор, коргардон, рассом
Корнома:	1950 — 2016
Ҷоизаҳо:	Praemium Imperiale[d] (1996) Jury Prize[d] (1957) David Luchino Visconti[d] (1978) Palme d'Or[d] (1981) London Film Critics Circle Award for Director of the Year[d] (1981) Academy Fellowship Award[d] (1982) Honorary César[d] (1982) Louis Delluc Prize[d] (1982) London Film Critics Circle Award for Director of the Year[d] (1983) César Award for Best Director[d] (1983) BAFTA Award for Best Film Not in the English Language[d] (1984) European Film Academy Lifetime Achievement Award[d] (1990) Academy Honorary Award[d] (1999) Polish Academy Life Achievement Award[d] (2000) Polish Academy Award for Best Film[d] (2008) Herder Prize[d] (1985) Honorary doctor of the University of Gdańsk[d] honorary doctor of the Jagiellonian University of Krakow[d] (1989) Kyoto Prize in Arts and Philosophy[d] (1987) honorary citizen of Gdańsk[d] (2016) honorary citizen of Wrocław[d] European Film Academy Critics Award[d] (2009) European Film Academy Honorary Award[d] (2016) Paszport Polityki[d] honorary citizen of Łódź[d] (1998) Golden Shell[d] (1980) Ҷоизаи Сезар[d] (1982) European Film Awards[d] Хирси нуқрагин[d] (1996) Golden Lion for Lifetime Achievement[d] (1998) Q126416268? (9 декабр 1994)
IMDb:	ID 0906667
wajda.pl​(англ.)​(лаҳс.)
Парвандаҳо дар Викианбор

Зиндагинома

Хатмкардаи Академияи санъати тасвирии Краков (1949) ва Мактаби олии кинои Лодзи (1954). Дар соҳаи коргардонӣ аввалин кораш «Насл» (1954) мебошад, ки ба пинҳонкории зиддифашистии Ҷавонон дар давраи истило бахшида шудааст. В. дар филмҳои «Канал» (1957), «Хокистар ва алмос» (1958) ба тақдири насле рӯй меорад, ки вазифаи таърихӣ — эҳёи Полшаро ба дӯши худ гирифтаанд. Дар филмҳои "Лётна " (1959), «Самсон»(1961), "Манзара баъди муҳориба " (1970), «Муҳаббат дар Олмон» (1983), «Корчак» (1990), «Ангуштарини уқобдор дар тоҷ» (1992), «Ҳафтаи пурҷӯшухурӯш» (1995), «Ҳукмномаи Франческу Колос» (2000) ва спектакли «Суҳбатҳо бо ҷаллод» (1977) мусибати фоҷиабори халқро дар солҳои Ҷанги дуюми ҷаҳонӣ (1939-45) инъикос намудааст. Филмҳои аз рӯйи асарҳои эпикии адабиёти миллӣ ва ҷаҳонӣ банаворгирифтаи В., аз ҷумла «Хокистар» (аз рӯйи асари С. Жеромский, 1965), «Тӯй» (аз рӯйи асари С. Виспянский, 1972), «Макони орзу» (аз рӯйи асари В. Раймонт, 1974), «Пан Тадеуш» (аз рӯйи асари Митскевич, 1999), «Қасос» (аз рӯйи асари А. Фредро, 2002) ва ғ. дар таърихи кинои Полша мавқеи муҳим доранд. В. дар асоси шоҳасарҳои адабиёти рус низ филмҳои ҷолиб ба навор гирифтааст: «Хонуми уезди Макбет» (аз рӯйи асари Н. С. Лесков, 1961), филми телевизионии «Пилат ва дигарон» (аз рӯйи романи М. А. Булгаков «Мастер ва Маргарита», 1971), «Аҷина» (аз рӯйи романи ҳамноми Ф. М. Достоевский, 1987), «Настася» (аз рӯйи романи Достоевский «Ноқисулақл», 1994). Дар филмҳои «Тамоми чиз барои фурӯш» (1968), «Бе наркоз» (1978), «Дирижёр» (1979) ҳаёти фоҷиабори шахсияти эҷодкор дар ҳолати мавҷуд набудани озодӣ нишон дода шудааст. Солҳои 1978-82 роҳбари Иттиҳоди кинематографистони Полша, 1989-91 сенатор, 1992-94 раиси Шӯрои фарҳанги назди Президенти Полша буд. Аз соли 1959 дар театр фаъолият дорад.

Эҷодиёт

Асосан аз эҷодиёти классикони ҷаҳонӣ ва миллӣ асарҳо ба саҳна мегузорад. Чандин бор ба эҷодиёти В. Шекспир («Ҳамлет», 1960, 1981, 1989; «Ромео ва Ҷулйетта», 1990; «Макбет», 1969, 2005), А. Стриндберг («Фрёкен Жюли» 1988; «Ҳамоне, ки зӯртар», 1991; «Сонатаи шабаҳҳо», 1994), Виспянский («Тӯй», 1963, 1991; «Шаби ноябр», 1974, 1978; «Лаънат», 1997), Софокл («Антигона», 1984) рӯй оварда, дар давлатҳои гуногун инсенировкаи романҳои Достоевский «Аҷина» (1971,1974, 2004), «Ноқисулақл» (спектакли «Настася Филипповна», 1977, 1989), «Ҷиноят ва ҷазо» (1984, 1986)-ро ба саҳна гузоштааст. Намоиши «Парвандаи Дантон» (1975) аз рӯи асари С. Пшибишевский муваффақияти бузургро ноил гашт ва дар театрҳои Булғория (1978), Итолиё (1982) такроран намоиш дода шуд. Соли 1982 дар Фаронса бо иштироки ҳунарпешагони фаронсавӣ ва полшагӣ филми «Дантон» наворбардорӣ гардид. В. дар театрҳои Булғория, Олмон, Итолиё, ИМА, Швейсария, Ҷопон, Русия кор кардааст. Корҳои В. дар фестивалҳои умумиҷаҳонӣ оид ба кино сазовори ҷоизаҳо гардидаанд. Соли 2000 барои саҳмаш дар санъати ҷаҳонии кино сазовори ҷоизаи «Оскар» шуд.

Адабиёт

• Вайда Анҷей // Боз — Вичкут. — Д. : СИЭМТ, 2014. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 3). — ISBN 978-99947-33-46-0.