Байт

Байт (англ. byte – ихтисора аз ибораи Binar Tеrm – терми дуӣ) — воҳиди нигоҳдорӣ ва коркарди ахбори рақамӣ.

Андозаҳои байтҳо
SI prefixes			Binary prefixes
Рамз (Ном)	Стандарти Истифода	Истифодани ананавӣ	Рамз (Ном)	Қиммат
kB (килобайт)	10001=103	10241	KiB (кибибайт)	210
MB (мегабайт)	10002=106	10242	MiB (мебибайт)	220
GB (гигабайт)	10003=109	10243	GiB (гибибайт)	230
TB (терабайт)	10004=1012	10244	TiB (тебибайт)	240
PB (петабайт)	10005=1015	10245	PiB (пебибайт)	250
EB (эксабайт)	10006=1018	10246	EiB (эксибайт)	260
ZB (зеттабайт)	10007=1021	10247	ZiB (зебибайт)	270
YB (йоттабайт)	10008=1024	10248	YiB (йобибайт)	280

Таърих

Байтро бори аввал соли 1956 В. Бухҳолс ба кор бурдааст. Дар низоми рӯимизии ҳисоб байт баробар ба ҳашт бит гирифта мешавад. Дар ин маврид метавонад яке аз 256 (2⁸) қимати гуногунро соҳиб шавад. Шумораи битҳо дар байт собит набуда, дар фосилаи фарохи қиматҳо тағйир ёфтан метавонанд. Мас., дар нахустин компютерҳо андозаи байт 6 бит буд. 8 бит дар як байт барои IBM System/360 қабул шудааст (нишонагузории байтӣ бори аввал дар ҳамин низом қабул шуда буд), ки амалан ба стандарт табдил ёфта, аз аввали соли 1970 дар бисёр компютерҳо 1 байт баробар ба 8 бит, андозаи калимаи мошинӣ ба 8 карат мебошад. Дар компютерҳои навтарин, як байт аз 32 бит иборат аст. Пешвандҳои каратӣ барои ташаккул додани воҳидҳои ҳосилавӣ ба таври муқаррарӣ сурат нагирифта, ба таври дигар истифода мешаванд: пешвандҳои каратии хурдкунанда (аз қабили милли, санти…, ки, мас., дар иртибот бо грамм ва метр истифода мешаванд), дар ин маврид умуман корбаст нашуда, воҳидҳои ченкунии иттилоотии аз байт хурд бо истилоҳи махсус («ниббл» ва «бит») ифода меёбанд. Пешвандҳои афзоиш ба 1024 =2¹⁰ каратӣ мебошанд, яъне 1Кбайт ба 1024 байт, 1Мбайт ба 1024 Кбайт ё 1048576 байт баробар аст ва ғайра

Комиссияи байналмилалии электротехникӣ (IEC) истифодаи пешвандҳои дуиро (киби-, меби- ва ғайра) тавсия додааст, лекин ин пешвандҳо (кибибайт, мебибайт ва ғайра) маъмул нашуданд. Баъзан пешвандҳои даҳӣ ба таври мустақим, мас., барои нишон додани гунҷоиши дискҳои собит, истифода мешаванд: дар онҳо 1 Гбайт на 1 073 741 824 =1024³ байт, балки млн кибибайт (яъне 1024 000000 байт) ва ё млрд байтро ифода мекунад.

Сарчашма

• Байт / Н. Қозиҷонова // Асос — Боз. — Д. : СИЭМТ, 2013. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 2). — ISBN 978-99947-33-52-4.