Душанбе: Тафовут байни таҳрирҳо
Content deleted Content added
Барчасбҳо: вироиш тавассути телефони ҳамроҳ вироиш тавассути мурургари телефони ҳамроҳ |
Eniisi Lisika (баҳс | ҳисса) No edit summary |
||
Сатри 78:
Масоҳати шаҳр то 01.01.2016 — 126,6 км мураббаъ буда, дар он 802,2 ҳазор нафар шаҳрванд зиндагӣ мекарданд<ref>[http://www.dushanbe.tj/capital/passport/ Шиносномаи шаҳр]</ref>. Аммо дар асл дар шаҳри Душанбе зиёда аз 1 миллион тан аҳолӣ зиндагӣ мекунад. Дарозии умумии кӯча, гузаргоҳҳо, роҳҳои соҳилӣ, пулҳо, роҳҳои зеризаминиаш — 705,6 км аст. Масоҳати фазои сабз ва дарахтонаш — 74800 метри мураббаъ мебошад.
Шаҳр дорои чаҳор ноҳияи маъмурӣ: Шоҳмансур, Исмоили Сомонӣ, Фирдавсӣ ва Сино мебошад.<ref name="dushanbe.tj">http://www.dushanbe.tj/capital/passport/</ref>
Пойтахти Тоҷикистон аз ҷумла — 230 корхонаи саноатӣ, 38 корхонаи таробарӣ, 132 корхонаи сохтмонӣ, 40 банк, 8 [[меҳмонхонаҳои Душанбе|меҳмонхона]], 35 бемористон, 21 масҷид, 121 мактаби таҳсилоти умумӣ, 14 омӯзишгоҳ, 12 коллеҷ, 21 [[мактабҳои олии Душанбе|донишгоҳ]], 7 осорхона ва 7 [[Рӯихати театрҳои Душанбе|намоишсаро]]-ро дорад.
[[Акс:Здание Мерии г. Душанбе.JPG|right|thumb|Ҳукумати шаҳри Душанбе]]
Line 84 ⟶ 86:
[[Акс:Административное деление Душанбе.png|thumb|Тақсимоти маъмурии Душанбе]]
Нақшаи нави генералии шаҳри Душанбе бо Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 28 апрели соли 2017 тасдиқ гардид, ки тибқи он васеъшавии асосии маъмурию ҳудудии пойтахт ба ҷануб, қисман ба шимол, шарқ ва ғарб амалӣ шуда, зиёд гардидани ҳудуди сохтмонии шаҳр аз 12, 7 ҳазор гектари ҳозира то 18 ҳазор гектар дар соли 2025, то 25 ҳазор гектар дар соли 2040 ва то 30 ҳазор гектар баъди соли 2040 пешбинӣ гардидааст.
Афзоиши шумораи аҳолӣ дар ҳудуди лоиҳавӣ дар марҳалаи аввал то соли 2025 936 ҳазор нафар ва дар муҳлати ҳисобӣ то соли 2040 1 миллиону 176 ҳазор нафар муайян гардидааст.<ref>[http://khovar.tj/2017/10/31-oktyabr-r-zi-umumi-a-onii-sha-r-o-to-soli-2025-simoi-dushanbe-ba-tavri-shinohtanashavanda-ta-jir-meyobad/ 31 ОКТЯБР — РӮЗИ УМУМИҶАҲОНИИ ШАҲРҲО. То соли 2025 симои Душанбе ба таври шинохтанашаванда тағйир меёбад] </ref>
Line 95 ⟶ 98:
Соли [[1924]], пас аз ташкил кардани [[Ҷумҳурии Мухтории Шӯравии Сосиалистии Тоҷикистон]] дар таркиби Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон, Душанбе шаҳр ва [[пойтахт]] эълон гардид.
[[16 октябр]]и соли [[1929]] Душанбе ба '''[[Сталинобод]]'''
== Аҳолӣ ==
(ҳазор нафар)
(Мувофиқи барӯйхатгирии аҳолӣ)▼
Соли [[1926]] — 5,6;▼
Соли [[1939]] — 82,6;▼
Соли [[1959]] — 233,5;▼
Соли [[1970]] — 376,2;▼
Соли [[1979]] — 492,2;▼
Соли [[1989]] — 594,1;▼
Соли [[2000]] — 562,0;▼
Соли [[2010]] — 724,8;▼
Соли [[2012]] — 747,5;▼
Соли [[2013]] — 764,3;▼
Соли [[2014]] — 778,5;▼
Соли [[2015]] — 788,7<ref>[http://www.citypopulation.de/Tajikistan.html «TAJIKISTAN». City Population. Retrieved 2015.01.01]</ref>▼
Соли [[2016]] — 802,7<ref>[http://www.stat.tj/ru/img/7a20337ca019c92e18235196b4e62aaa_1470198679.pdf Шумораи аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон то 1 январи соли 2016 Ахбороти Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон]</ref>▼
▲
▲
== Иқлим ==
Line 175 ⟶ 167:
== Саноат ==
Душанбе ба калонтарин маркази саноатӣ табдил ёфтааст. Дар пойтахт ба миқдори 40 фисад (%) иқтидори саноати мамлакат ҷойгир буд. Дар пойтахт тақрибан 15 фисади (%) аҳолии ҷумҳурӣ зиндагӣ мекард ва чоряки маҷмӯи маҳсулоти дохилии мамлакатро истеҳсол мекард.
Комплекси саноатии пойтахт ҳоло 230 корхонаи саноатии гуногуншаклро дар бар мегирад, ки дар он зиёда аз 19 ҳазор аҳолии пойтахт фаъолият доранд.<ref>[http://news.tj/ru/news/otgoloski-privatizatsii-ili-stolitsa-bez-zavodov Отголоски приватизации, или Столица без заводов…]</ref> Аз ҳаҷми умумии истеҳсоли маҳсулот 30 % молҳои сермасриф (аз ҷумла хурокворӣ) ташкил медиҳад. Маҳсулоти аз коргоҳҳои пойтахт ба фуруши беруна содиротшаванда: матоъҳои пахтагин, ресмони пахтагин, коркарди маҳсулоти ҷуроббарорӣ, маҳсулоти кабелбарорӣ, арматура ва маҳсулоти коркарди кишоварзӣ ва диг. ташкил медиҳад. Зиёда аз 10 корхонаҳои якҷоя бо ширкатҳои хориҷӣ дар Душанбе фаъолият доранд.
Тақсимоти корхонаҳои истеҳсолӣ аз нуқтаи назари соҳаҳои бартарӣ дошта.
* '''Саноати сабук''' — соҳаи бештар тараққикардаи саноати комплексии пойтахт мебошад. Чунин ҳолат ба он маънидод мешавад, ки манбаи асосии ашёҳо (пахта, нахи маҳинах ва ғайра) дар дохили ҷумҳурӣ истеҳсол мешаванд. На танҳои корхонаҳои шаҳр, балки корхонаҳои бузурги ҷумҳуриро ба мисли ташкилоти истеҳсолии ҶММ «Насоҷӣ» (корхонаи бофандагӣ ва ресандагӣ), ки бо қувваи истеҳсолӣ дар як сол коркарди пахтаи маҳинахро ба 25 ҳазор тонна мерасонад, дар бар мегирад. ҶС «Чевар» корхонаи барои истеҳсоли махсулоти дузандагии тайёр, ҶС «Нафиса» корхонаи коркарди маҳсулоти ҷуроббарорие, ки дар айни замон асосан маҳсулоти худро ки аз нахи пахта иборат аст, истеҳсол меамоянд.
* '''Соҳаҳои барқӣ, мошинсозӣ ва металлургӣ''' — корхонаҳои азими ҷумҳурӣ ба ҳисоб мераванд. ИИВД «Текстилмаш» (истеҳсоли дастгоҳҳо ва таҷҳизот барои саноати пахтатозакунӣ, хоҷагии қишлоқ, истеҳсоли ҳисобкунакҳои газӣ, неъругоҳҳои барқии хурд ва автономӣ, васл намудани техникаи хоҷагии қишлоқ) ҶС «Тоҷиккабел» — корхонаи истеҳсли маҳсулоти кабелӣ (зиёда 40 номгӯи ва намуд сар карда, аз кабелҳои телефонӣ то кабеҳои пуриқтидори электронӣ) ҶС «Сомон-таҷҳизот» корхонаи истеҳсоли техникаи электронӣ, молҳои электрикӣ маиши, ҶС «Торгмаш» — корхонаи истеҳсоли таҷҳизот барои муассисаҳои савдо, ҶС «Заводи арматурбарорӣ»
* '''Саноати хурокворӣ ва коркардабарорӣ''': Тамоми намуди маҳсулоти хуроквориро истеҳсол менамоянд, инчунин молҳои машруботиро. Яке аз соҳаҳои калонтарин ин комбинати ширбарорӣ ва гушту консерва, заводи машруботи шаҳри Душанбе, комбинати хуроквории Тоҷикистон, корхонаҳои маҳсулоти нон «Нонпаз», қанодӣ, фабрикаи «Ширин» мебошанд.
* '''Саноати масолеҳи бинокорӣ''' — заводи сементбарории шаҳри Душанбе, заводи шифербарорӣ, заводи хишбарорӣ ва инчунин дигар корхонаҳоро, ки масолеҳи бинокорӣ конструксияи бетонӣ истеҳсол менамоянд, дар бар мегирад.
Line 188 ⟶ 181:
* '''Саноати ҷангал, коркарди чӯб, қоғаз ва селюлоза''' — ба худ корхонаҳои истеҳсоли коркарди ҷангал, истеҳсоли ашё барои мебел, ки ба стандартҳои давлатӣ таносуб аст, дар бар мегирад.
*
* '''Саноати полиграфӣ''' — зиёда аз 20 коргоҳҳро дар бар гирифта, ки китоб ва дигар намуди чопи полиграфиро истеҳсол менамоянд
*
Line 207 ⟶ 200:
Душанбе яке аз калонтарин маркази илмӣ-фарҳангӣ ба шумор меравад. Дар [[Фарҳангистони улуми Тоҷикистон|Академияи илмҳои Тоҷикистон]], ки ба он 20 Пажӯҳишгоҳҳои илмӣ-тадқиқотӣ шомил буда, дар онҳо дар соҳаҳои физика, астрофизика, риёзиёт, зилзилашиносӣ, кимиё, геология, гастроэнтрология, зоология, ботаника, растаниҳои физиологӣ, генетика, иқтисод, фалсафа, ҳуқуқ, таърих ва бостоншиносӣ, этнографӣ, забон ва адабиёт, шарқшиносӣ ва мероси хаттӣ тадқиқотҳо бурда мешаванд. 21 донишгоҳҳу донишкадаҳои пойтахт ҳар сол ҳазорҳо мутахассисони соҳаи гуногуни хоҷагии халқи ҷумҳуриро тайёр менамоянд.
Нақши Душанбе дар рушди фарҳанг бузург аст. Устодони барҷастаи назму насри муосири тоҷик [[Садриддин Айнӣ]], [[Абулқосим Лоҳутӣ]], [[Мирзо Турсунзода]], [[Сотим Улуғзода]], [[Ҷалол Икромӣ]], [[Мирсаид Миршакар]], [[Мӯъмин Қаноат]], [[Боқӣ Раҳимзода]], [[Фотеҳ Ниёзӣ]], [[Лоиқ Шералӣ]] ва дигарҳо дар рушди адабиёти муосири тоҷик на танҳо дар Ватани худ, балки дар дигар мамлакатҳои Шарқу Ғарб машҳур буда, саҳми беандозае гузоштаанд
Соли [[2011]] дар Душанбе бузургтарин дар [[Осиёи Марказӣ]] [[Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] бунёд карда шудааст, теъдоди хазинаи китобҳояш зиёда аз 6 000 000 нусхаро ташкил медиҳад.
Line 223 ⟶ 217:
Соли хониши 1930-1931дар ҷумҳурӣ таҳсилоти умумии ибтидоӣ ҷорӣ карда шуд. Дар баробари ин шабакаи мактабҳои ҳафтсола ва миёна низ афзоиш ёфт. Ба кори сохтмон ва инкишофи мактабҳо қарорҳои Ҳизби коммунист ва Ҳукумати ҷумҳурӣ «Дар бораи ҷорӣ намудани таълими умумии ҳатмии ибтидоии бачаҳои 8-9-10-сола» (25 июли 1930; 14 августи 1930), «Дар бораи рафти таълими ибтидоии умумӣ» (21 феврали 1931), «Дар бораи мактабҳои ибтидоӣ ва миёна дар СССР» (16 майи 1934), «Дар бораи сохтмони мактаб дар шаҳрҳо» (28 феврали 1935) ва ғайра такони ҷиддие шуданд. Дар миёнаи солҳои 30 асри 20 масъалаи маҳви бесаводӣ дар шаҳрҳо ба таври умумӣ ҳал гардид<ref name=":1" />.
Ба сохтмон ва рушду такомули мактабҳо Ҷанги Бузурги Ватанӣ (
==== Таҳсилоти миёнаи махсус ====
Line 315 ⟶ 309:
== Осорхонаҳо ==
{{асос|Осорхонаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}}
* [[Осорхонаи миллии Тоҷикистон]] (соли 2012 таъсис ёфтааст).
* [[Осорхонаи миллии ба номи Камолиддин Беҳзод]] (соли 1934 таъсис ёфтааст).
* [[Осорхонаи миллии бостонии Тоҷикистон]] (2001).
* [[Осорхонаи мардумшиносии АИ Тоҷикистон]] (этнографӣ) (1954).
* Хона-музейи [[Садриддин Айнӣ]] (1963).
* [[Осорхонаи ҷумҳуриявии фарҳанги мусиқии ба номи Зиёдулло Шаҳидӣ дар Душанбе]] (1991).
* Хона-музейи Муҳаммадҷон Раҳимӣ (1968).
* Хона-музейи Муҳиддин Аминзода (1974).
* [[Осорхонаи Турсунзода]] — Хона-музеи [[Мирзо Турсунзода]] (1981).
* [[Осорхонаи шарафи ҷангии шаҳри Душанбе]] (1995).
* [[Осорхонаи Лоҳутӣ]] (1963).
* [[Осорхонаи заминшиносии Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе]] (2011).
* [[Осорхонаи асбобҳои мусиқии ба номи Гурминҷ Завқибеков]].
== Муассисаҳои театрӣ ==
Line 363 ⟶ 357:
Миқдори рӯзнома ва маҷалаҳои ҷумҳуриявии дар шаҳр нашршаванда:
* рӯзнома — 37;
* маҷалла — 37.
аз ҷумла [[Маҷаллаи «Тоҷикистон»]],[[Маҷаллаи «Илм ва ҳаёт»|«Илм ва ҳаёт»]], Маҷаллаи «Бонувони Тоҷикистон», [[Маҷаллаи «Фарҳанг»|«Фарҳанг»]], [[Ҳафтаномаи «Тоҷикистон»|«Тоҷикистон»]], [[Ҳафтаномаи «Адабиёт ва санъат»|«Адабиёт ва санъат»]], [[Рӯзномаи «Ҷумҳурият»]], [[Рӯзномаи «Народная газета»|«Народная газета»]], [[Рӯзномаи «Азия-плюс»|«Азия-плюс»]], [[Рўзномаи «Паёми Душанбе»|«Паёми Душанбе»]], [[Рӯзномаи «Вечерний Душанбе»|«Вечерний Душанбе»]] [[Рӯзномаи «Нидои ранҷбар»|«Нидои ранҷбар»]] ва диг. нашр мешаванд.
Дар пойтахт 4 Оҷонсиҳои иттилоотии Тоҷикистон амал карда истодаанд: [[Оҷонсии иттилоотии «СИМОНЮС»]], [[Оҷонсии иттилоотии «Азия-Плюс»]], [[АМИТ «ХОВАР»]], [[Оҷонсии умумимиллии иттилоот «ТОҶНЮС»(«TOJNEWS»)|Оҷонсии умумимиллии иттилоот «ТОҶНЮС» («TOJNEWS»)]] (фаъолияти оҷонсӣ дар соли 2016 қатъ шудааст).
== Тандурустӣ ==
Line 412 ⟶ 406:
* {{flagicon|Чин}} [[Сямин]], ({{lang-zh|厦门}}) [[Чин]] ([[21 июн]]и [[2013]])
* {{flagicon|Чин}} [[Хайкоу]], [[Чин]] ([[21 август]]и [[2017]])
* {{flagicon|Чин}} [[Чиндао]],
Пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон — шаҳри Душанбе бо шаҳри [[Москва]]и [[Федератсияи Русия]] пайваста дар соҳаҳои тиҷоратӣ-иқтисодӣ, илмӣ-техникӣ ва фарҳангӣ ҳамкорӣ менамояд.<ref>[http://www.dushanbe.tj/external/partner-towns/ Шаҳрҳои шарик. Муносибатҳои хориҷӣ] Сайти расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе{{ref-tg}}{{ref-ru}}{{ref-en}}</ref>
Line 423 ⟶ 417:
* [[31 август]]и [[соли 2011]] дар шаҳри Душанбе рекорди нави ҷаҳонӣ гузошта шуд. Ин рекорди нави ҷаҳонӣ, — '''ифтитоҳи парчами баландтарини дунё, ки баландии он 165 метрро ташкил мекунад''', ба ҳисоб меравад.
* Ба ифтихори 90-умин солгарди шаҳри Душанбе ҳамчун пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳри Душанбе аз ҷониби Форуми байналмилалии «Мегаполис»-и асри XXI бо Дипломи VII-умин озмуни байналмилалии таҷрибаҳои шаҳрии шаҳрҳои ИДМ ва Иттиҳоди иқтисодии АврОсиё «Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад» — 2014 барои ободонӣ, рушди инфарасохтории муосири шаҳрӣ ва дар сатҳи олии ташкилӣ баргузор намудани чорабиниҳои байнидавлатии кишварҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва Созмони Ҳамкориҳои Шанхай сарфароз гардид.<ref>[http://www.dushanbe.tj/news/870/ Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад]</ref>
* Душанбе соли 2017 аз ҷумлаи 20 шаҳри тамошобоби қитаъаи Осиё дар маҷаллаи ''The Telegraph'' Бритианияи Кабир номбар карда шудааст.<ref>[http://www.telegraph.co.uk/travel/lists/the-least-liveable-cities-on-earth/dushanbe/ The 20 least liveable cities on Earth]</ref>
== Аксҳои Душанбе ==
| |||