Тоҷикони Қазоқистон: Тафовут байни таҳрирҳо

Content deleted Content added

Inline

Нусха 16:54, 1 Декабри 2021

Тоҷикон аз рӯи шумора 14-умин ҷамъияти Қазоқистон ба ҳисоб мераванд. То 1 январи соли 2014 дар ҷумҳурӣ зиёда аз 42 ҳазор тоҷикон (0,25% аҳолии ҷумҳурӣ) зиндагӣ мекарданд. Тоҷикон ба миллатҳои босуръат рушдёбандаи ҷумҳурӣ мансубанд. Аз рӯи типияти пайдоиш ва дарозии зиндагикунӣ ба 2 гурӯҳ тақсим мешаванд: тоҷикони деҳот — таърихан дар вилояти Туркистон (ҷануби кишвар) зиндагӣ мекунанд ва мавҷҳои нави муҳоҷирони кории тоҷик, асосан дар шаҳрҳои калони ҷумҳурӣ ^[1] .

Тақсимкунонӣ

Шумораи онҳо ва ҳиссаи онҳо зуд афзоиш меёбад. Бештар тамаркузи тоҷикон вилояти Қазоқистони ҷанубии ҷумҳурӣ мебошад, ки дар он 33530 нафар тоҷикон зиндагӣ мекунанд (2014, башо), ки 1,3% аҳолии минтақаро ташкил медиҳад. Аз рӯи анъана макони зисти тоҷикон дар ин минтақа ноҳияи Сариёғош мебошад, ки ҳиссаи онҳо беш аз 5%-и шумораи умумии аҳолиро ташкил медиҳад. Камтар аз 5-7 ҳазор тоҷикон деҳаҳои наздики Бӯстондиқ ва Интимоқ, инчунин дар деҳаи ҳамсоя Энкес зиндагӣ мекунанд. Дар ноҳияи Мақтаарали вилояти Қазоқистони Ҷанубӣ ҳудуди 24 ҳазор тоҷик зиндагӣ мекунанд, ки беш аз 8% аҳолии онро ташкил медиҳанд ^[2] . Дар деҳаи Гулистон дар наздикии шаҳри Ҷетисойи ноҳияи Мақтаарал тоҷикон 98% аҳолӣ ташкил медиҳанд ^[3] .

Боқимондаи тоҷикон дар саросари ҷумҳурӣ парокандаанд. Аксари ин гурӯҳҳо паноҳандагон аз Тоҷикистон дар солҳои ҷанги шаҳрвандии авоили солҳои 90 (4-5 ҳазор нафар) ^[4] ва ё муҳоҷирони кории навтарин ^[2] мебошанд. Дар Алмаато ҳудуди 2,5 ҳазор тоҷикистонӣ ба сар мебаранд (бар асоси саршумории ахири расмии соли 2009). Тибқи маълумоти ғайрирасмӣ, дар пойтахти ҷанубӣ то 15 ҳазор нафар бо шиносномаи Ҷумҳурии Тоҷикистон кору зиндагӣ мекунанд, вале на ҳамаашон тоҷикон мебошанд ^[5] . Дар соли 2016 12,4 ҳазор муҳоҷири кории тоҷик расман ба Қазоқистон омаданд ^[1] .

Динамикаи аҳолӣ

7666 (1926)
11229 (1936)
8075 (1959)
7166 (1970)
19293 (1979)
25,514 (1989)
25,657 (1999)
36,277 (2009)
42,143 (2014)

Таърих

Таърихи диаспораи тоҷикон дар қаламрави Қазоқистони муосир нисбатан ба наздикӣ оғоз шудааст. Дар солҳои 1920 ва 1930 ҳукумати шӯравӣ чанд ҳазор нафар коргарони тоҷик ва оилаҳои онҳоро ба умеди рушди кишоварзии ирригатсионӣ ба ин ҷо интиқол медод. Иқлими Сариёғош барои муҳоҷирони тоҷик хеле мувофиқ буд: он яке аз ҷойҳои офтобӣ ва гармтарини Қазоқистон аст. Тоҷикони омада дар заминҳои ботлоқзору пештар азхуднашудаи колхозӣ маскан гирифтанд, ки онҳоро дар давоми чанд даҳсола ба боғу сабзавоткорӣ табдил дода буданд. Сариағаш имрӯз бо киштзору гармхонаҳои бодирингу помидор машҳур аст . Дар ин гармхона ^[6] то имрӯз одамони миллати тоҷик кор мекунанд. Аммо бархе аз тоҷикон низ дар тиҷорати бузург муваффақ шудаанд: чунин саҳми бузург дар ММД-и ҷумҳурӣ аз ҷониби ширкатҳои машҳури ғаллаи «Асил Арман»-и Миразиз Усмонов ва ширкати Толиб Санақулов аз вилояти Қӯстанай гузошта шудааст ^[2] .

Маориф

Тоҷикони Сарияғош ба шарофати шабаки мактабҳои миёнаи тоҷикӣ, ки дар замони шӯравӣ таъсис ёфта буданд, забони модарии худро ҳифз мекунанд. Дар ноҳияи Мақтаарали вилояти Қазоқистони ҷанубӣ ду ^[7] мактабҳои пурра тоҷикӣ фаъолият мекунанд, ки директорон ва хонандагонашон тоҷикон мебошанд, инчунин якчанд мактаб бо забони омехта мавҷуд аст ^[2] . Мактаби тоҷикии ба номи Мирзо Турсунзода дар рустои Гулистон дар наздикии шаҳри Ҷетисойи ноҳияи Мақтаарал фаъолият мекунад, ки 98 дарсади ҷамъияти онро тоҷикон ташкил медиҳанд. Аммо тайи солҳои истиқлолияти Ҷумҳурии Қазоқистон дар вилояти Туркистон (Қазоқистони Ҷанубӣ) қариб ягон мактаби сирф тоҷикӣ вуҷуд надорад: ҳамаи онҳо ба узбакӣ-тоҷикӣ ва ё қазоқӣ-тоҷикӣ табдил ёфтаанд ва ё дар ҳоли табодул қарор доранд. Вазорати маорифи Қазоқистон аз соли 2013 ба ҷудо кардани маблағ барои нашри китобҳои нави дарсӣ аз синфи 1 то 11 барои мактабҳои тоҷикии ҷумҳурӣ шурӯъ кардааст. Қаблан аз вилояти Суғди Тоҷикистон китобҳои дарсӣ фармоиш медоданд.

Мушкилот

Мушкилоти асосии диаспораи тоҷикони маҳаллӣ, чун тамоми гурӯҳҳои осиёии аҳолии вилояти Туркистон, нигоҳ доштани суръати баланди такрористеҳсоли табиии аҳолӣ бо норасоии шадиди захираҳои замин мебошад. 5 феврали соли 2015 тахминан соати 18:00 ба вақти маҳаллӣ дар рустои Интимоқ бори аввал байни 200 намояндаи тоҷик ва 250-300 қазоқ муноқишаи байнимиллӣ рӯх дод. Сабаби ин куштори шаби 4 феврали соли 2015 дар наздикии деҳаи Бӯстондиқ, сокини деҳаи ҳамсояи Интимоқ Б.Ортиқови соли таваллудаш 1985 мебошад ^[6] .

Ҳамчунин нигаред

Эзоҳ

Пайвандҳо

Маълумот дар бораи тоҷикон дар сайти Анҷумани халқҳои Қазоқистон

[автоссылка1-1] 1.0 ^1.1 Мировые новости

[autogenerated2-2] 2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 Народы Казахстана. Как живут таджики в Казахстане / Nomad Kazakhstan / Блоги. Казах.ру — блоги Казахстана, РК

[3] Таджики Казахстана | Новости Таджикистана-ИА «Азия-Плюс» Бойгонӣ шудааст 22 августи 2016 сол.

[4] Азия-Плюс — Как проживают таджики в Казахстане? | ЦентрАзия

[5] ttp://www.unesco.kz/ci/projects/omrc/pechbillalmatr/pubister05.htm

[autogenerated1-6] 6.0 ^6.1 На юге Казахстана произошли межэтнические столкновения — Общество — ИА REGNUM

[7] Национальные школы в Казахстане |

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]